Íslendingur - 30.09.1921, Blaðsíða 1

Rit stjóri:
Jónas Jónasson
irá Flatey
(SLENDINGUR
Afgreiðslumaður:
Hallgr. Valdemarsson
Hainarstræti S4.

VII. árgangur.
Akureyri, 30. september 1921.
48. tölubl.
Nokkrar
athugasemdir.
Töluvert mishepnuð ritsmíði virð-
ist það vera, sem birtist í 37. og
38. tbl. Dags þ. á. með yfirskriftinni
»Ávextirnir af vitsmunum Jóns E.
Bergsveinssonar kaupm.« Svo mis-
hepnuð er hún frá mínu sjónarmiði
að eg get ekki séð nokkra' skynsam-
lega ástæðu fyrir því, að hún er
komin fyrir alnienningssjónir eins og
hún er.
Mestu villurnar, svo sem tilvitn-
unarskekkjur o. þ.u. I. hafa ekki
verið leiðréttar, hvað þá annað, þó
eg sérstaklega benti á að þess væri
þörf áður ritgerðinni væri lokið,
Ritstjóri Dags segir hana vitlausa
svo máli skifti og neitar alveg að í
henni finnist tilvitnunarskekkjur. Pað
gefur því að skilja, að athugasemdir
mínar verða að miðast við það
hvernig greinin er, en ekki hvernig,
hún að mínu áliti hefði mátt vera.
Pað sem eg hefi þá,’fyrst að at-
huga er fyrirsögnin. Eg heid það
geti ekki komið til nokkurra mála,
að það geti verið rétt, að það séu
ávextir af vitsmunum mínum, sem
ritstjóri Dags skrifar. Eg held að
það hljóti að vera ávextir af vits-
munum hans.^Enda fer betur á því.
Mér þykir það leitt'að hafa orð-
ið til þess að hrella ritstjóra Dags
með áminstum skrifum mínum, sér-
staklega með tilliti til þess, að^svar
hans til mín er eflaust Vel meint.—
Samanber að koma í veg fyrir að
jeg verði of montinn. — Hann segir
n. 1. að grein mín hafi verið bæði
löng og leiðinleg; og get jeg vel
skilið að honum hafi fundist svo
vera. Aftur á móti tel eg mér það
til málsbótar, að jeg hefi gefið hon-
um tækifæri til að gleðjast yfir svari
sínu til mín, þar sem hann í fyrsta
dálki er farinn að brosa og í öðr-
um dálki að skellihlæja af ánægju
yfir því, hvað svarið tekst vel. Má
af þessu sjá að jeg er í rauninni
>mesta gæðablóð«.
Ritstjóri Dags segir: »að fyrsti
geislinn af vitsmunaljósi mínu birt-
ist Efyrirsögn greinar minnar, þar
sem jeg tali um skattfrelsi samvinnu-
félaganna. En í þálbirtu dragi síð-
an skugga, er jeg skýrskoti til 28
gr. samvinnulaganna og telji upp þá.
margvíslegu skatta, sem þeim er
Sert að skyldu að greiða til sveitar.«
^>ð þetta hefi eg það að athuga,
ieg hefi hvergi í greinum mínum
* Islendingi skýrskotað til 28. gr. í
samvinnulögunum rog hvergi á hana
minst sérstaklega, enda fjallar hún
ekki. vtm skattgreiðslur heldur alt
annað. Pví til sönnunar vil jeg
birta hana orðrétta, og geta lesend-
ur þá dæmt um, hvort einhlýtt muni
vera að lesa Dag til þess að kom-
ast fyrir það rétta, þegar hann deil-
ir við mótstöðumenn sína.
28. gr. samvinnulaganna hljóðar svo:
»Ef 3 eða fleiri samvinnufélög
með líku sniði koma sér saman um
að mynda samband sem sjerstakt
félag, skulu uin stofnun þess, skrá-
setningu og skipulag gilda sömu
ákvæði, sem um samvinnufélög yfir-
leitt, að því leyti sem þau eiga við.
Hvert það félag sem fullnægir á-
kvæðum laga þessara og skilyrðum
þeim er sambandið setur, hefir rétt
til upptöku.*
Pað ætti að vera ölluin ljóst, að
mér er nákvæmlega sama, hvort
heldur ritstjóri Dags neyðist nú til
að leiðrétta sínar eigin vitleysur fyrst
hann vill ekki gera það með góðu.
eða stendur með opinn munninn
til athlægis frammi fyrir lesendum
sínum.
Að efni til er það nokkurn veg-
inn rétt, sem Dagur hefir eftir mér
úr 35. tbl. ísl., þótt orðin sé rang-
faerð. Jeg fullyrði þar, að ekki sé
hægt að benda á neitt, sérstaklega
þarft verk, sem samvinnufélögin hafi
unnið í þarfir almennings, fram yfir
kaupmenn og aðra verzlunar og at-
vinnurekendur er réttlætt geti skatta-
ívilnanir þeim til handa, framyfirþá.
Dagur hefir ekki bent á neitt slíkt
verk. Hann gerir enga tilraun til þess
að hnekkja þessari fullyrðiugu minni;
virðist þó ástæða til að sýna ein-
hvern lit á slíku fyrir blað, sem vill
teljast málssvari samvinnumanna.
Þessi fullyrðing mín stendur því enn;
bæði ómótmælt og óhrakin og virð-
ist því næst að ætla, að Dagur sé
henni samþykkur; að minsta kosti
tel jeg að svo sé, þangað til annað
heyrist frá honum.
t>að, sem Dagsritstjórinn hefir
eftir mér úr 37. tbl. ísl., er rangt
bæði orðum og efni og er því að
sjálfsögðu ástæðulaust að svara því.
í 37. tbl. Dags 1. d. 2. síða kem-
ur ritstjórinn með greinar, sem hann
vill láta mig hafa sagt í 38. og 39.
tbl. ísl', um verzlunarkjör hjá sam-
vinnufélögum og kaupmönnum.
peir, sem lesið hafa greinar mínar
í 36. og 39. tbl. ísl. geta sjálfir séð,
að eg hefi í hvorugu hinu tilvitn*
aða blaði haldið neinu fram um það,
hvort betra sé að verzla hjá sam-
vinnufélagi eða kaupmanni. Aftur
á móti mintist eg í 36. tbl. ísl. á
auglýsingar um rúgmjöl frá Kaup-
félagi Eyfirðinga og kaupmanni hér
í bænum, og báru þær með sér, að
verðið var 13°/° hærra hjá kaup-
félaginu en hjá kaupmannirium. Rit-
stjóra Dags finst þetta vera næg
ástæða til þess, að gera ráð fyrir
að eg telji, að kaupfélög og kaup-
menn selji jafn dýrt, og slær því
föstu. Fer svo að tala um kaupfé-
lögin hafi komið til leiðar minkuð-
um útgjöldum við daglega eyðslu,
*safnað sjóðum o. fl. Honum þykir
sennilegt, að jeg geti ekki neitað
því, að allir sjóðir kaupfélaganna,
nema innláns deild, sé sparað fé
með samstarfinu fyrir utan árlega
uppbót í viðskiftareikninga.
Jeg skal játa það, að mjer er ekki
með öllu Ijóst, við hvað ritstjórinn
á með öllu þessu málæði sínu. Og
kemur það áreiðanlega að nokkru
leyti til af því, að hann er ekki að
svara því sem eg sagði, heldur ein-
hverju öðru, seni útlit er til að hann
hafi viljað láta mig segja, til þess
að geta komið röksemdaleiðslu sinni
sem bezt fyrir. En til þess að úti-
loka allan misskilning í þessum efn-
um, vil jeg taka það skýrt fram hér,
að eg álít að kaupfélög selji yfirleitt
dýrar vörur sínar en kaupmenn.
það álit mitt byggist meðal annars
á auglýsingunni um rúgmjölsverðið
sem á er minst, og svo veit jeg
það eru margir fleiri sem vita það
líka — að ákveðið kaupfélag seldi
rúgmjöl 25°/o dýrara en íslenzkur
kaupmaður í sama kauptúninu á
sama tíma s. 1. vor. Að gefnu til-
efni skal það tekið fram, að rúg-
mjölið, sem kaupmaðurinn seldi, var
ekki frá Landsverzluninni.
Ef þetta nægir ekki, þá er auð-
velt að koma með fleiri ástæður; að
minsta kosti eins margar og vik-
urnar eru frá síðasta útkomudegi
Dags og til næstu áramóta. En ekki
vil eg lofa því að þlnefna fleiri en
eina á viku og er það með tilliti til
þess, að hann fái nægan tíma til
þess að athuga hverja einstaka fyrir
sig. Oetur hann svo upp úr næstu
áramótum frætt lesendur sína um
hver útkoman verður.
Hitt skal eg fúslega játa, að mér
er með öllu óskiljanlegt, hvernig
það geta verið minkuð útgjöld við
daglega eyðslu, ef menn kaupa vör-
ur, þótt ekki sé nema 13°/o dýrarj
hjá kaupfélagi en kaupmanni, þegar
um er að ræða vöru, sem ekki er
ágóðaskyld hjá viðkomandi kaup-
félagi. Ef vara, sem ekki er ágóða-
skyld er seld 13% dýrari hjá kaup-
félagi en kaupmanni, eins og átti
sér stað með rúgmjölið s. I. vor,
samkvæmt auglýsingum sein á var
minst; og sá verðmunur liggur í
meiri álagningu hjá kaupfélaginu en
kaupmanninum, virðist ekki svo
undarlegt, þótt sjóðir kaupfélaganna
— að undantekinni svonefndri inn-
lánsdeild — vaxi. Og séu sjóðirn-
(jLLUM þeim, sem sýndu okk-
ur hluttekningu við fráfall
sona okkar, Bjarna og Axels, síð-
astliðið ár og í vetur, vottum við
fyrir hönd okkar og barna okkar
innilegt þakklæti.
Húsavík 10. sept. 1921.
Halldóra Guðmundsdóttir.
Sigurgeir Sigurðsson.
ir að miklu leyti myndaðir á þann
hátf, þá orkar mjög tvímælis — hversu
ósennilegt sem ritstjóranum þykir
það — að slíkir sjóðir séu sparað
fé með samstarfinu.
Eg efast ekki um að ritstjóra
Dags finnist vel rúmgott um sig við
röksemdafærsluna, þegar hann fer
að hrekja þetta fyrir mér, en ekki
öfunda jeg hann af þeim rúmgæð-
um, þótt honuin finnist þröngt um
vik hjá mér.
í 36. tbl. ísl. hélt eg þvffram.að
það hefði verið blint samvinnuflokks-
fylgi — en ekki umhyggja fyrir vel-
ferð landsins, sem hefði ráðið því,
að Sigurður Jónsson frá Yztafelli
var gjörður að atvinnumálaráðherra
Og að ranglætið í skattaálögum frá
stjórnartíð hans mundi verða mörg-
um tilfinnanlegt eftir því sem tímar
liðu. Ennfremur gat eg þess, að í
því ranglæti gætu menn fundið or-
sökina til atvinnuleysisins 1 kaup-
stöðunum nú og erviðleikana á ýms-
um sviðum.
oo
Tímarit
Þjóðræknisfélagsins.
Framh.
Annað, sem ekki er rétt hermt í
þessu riti, er frásögn þess um stofn-
un biaðsins »Heims-kringlu«, og um
ritið, sem eg samdi fyrir Kanadastjórn
árið 1885. Ritið var ekki og átti ekki
að vera einungis »Lýsing af Norðvest-
urlandi« Kanadaveldis (The Great
Northwest). Rað átti að vera — og
það var — lýsirig af öllu Kanadaveldi,
sem var þá sjö fylki og fimm skatt-
lönd (Territories) að auk. Handritið,
The Handbook of Canada, var ritað
á ensku og þótti vel samið. Blaðið
»Heimskringlu« stofnaði eg einsamall
með þvi fé, sem eg fékk frá Kanada-
stjórn fyrir þýðingar á bók minni um
Kanada og eins fyrir auglýsingar, sem
Akuiyrkju-deild Kanadaveldis, Kyrra-
hafsbrautar-félagið og ýmsir kaupmenn
í Wmnipeg létu birta í blaðinu. Reir
EggertJóhannsson og Einar Hjörleifs-
son áttu engan annan þátt f stofnun