Íslendingur - 30.09.1921, Blaðsíða 2

182
ÍSLENDINGUR
48 tbl.

»Heimskringlu« en þann, að þeir voru
báðir launaðir starfsmenn við blaðið
og hjálpuðu, fyrir ákveðin laun, að
þýða bók mína um Kanada á íslenzku.
Eg bar sjálfur aila ábyrgð og hafði
allan vanda af því að stofna það blað
og gefa það út, á meðan efnirt, sem
eg hafði innunnið mér með strangasta
erfiði og stökustu umhyggju, hrukku.
En Vestur-Íslendingar.í Winnipeg, eink-
um Lögbergsliðar, bera jafnt sem
Kanadastjórn ábyrgðina á því, að bók
mín utn Kanada kom aldrei á prent,
og að sumir þeirra urðu bitrustu ó-
vini'r mínir og blaðsins »Hkr.« út af
stjórnmálaþrasi, trúar-ringli og inn-
byrðis metnaði. Par af kom fátækt
mín þá, og þar af bergja einnig sumir
and5tæðingar mínir síðan.
Haustið 1888 seldi eg »Heims-
kringlu« fyrir einn þriðja verðs, til
þess að losa mig úr skuldum, og fór
frá Winnipeg enn fátækari en eg hafði
komið þangað sumarið 1884. Blaðið
»Heimskringla« vonaði eg yrði mér
fremur til liðs en óliðs og málsvari
íslendinga vestan hafs og austan. —
Eg á Eggert Jóhannssyni margt gott
upp að unna, og eins ýmsum ísleitd-
ingum vestan hafs. Eggert var dug-
andi starfsmaður, og elja hans, Iipurð
og gætni áunnu blaðinu hylli almenn-
ings meðan eg var vestra. En ekki
varð hann nokkurn tíma hrifinn af
þeirri hugsjón minni, að endurreisa
al-norræna og forn íslenzka menni g
meðal íslendinga. Síðan eg fór frá
Winnipeg 22. nóv. 1888 hefir »Heims-
kringla« aldrei leitað ráða til mín og
sjaldan birl greinar frá mér, og eg
ber enga ábyrgð á stefnu bl'aðsins
síðan. En eg ann »Heimskringlu«
vinsælda og vona, að hún verði bezta
og kærkomnasla blaðið vestan hafs
og austan, og varndi íslenzka tungu,
samheldni og stjórnsemi hvarvetna.
Spaklegasía og hreimfagrasta rit-
gerðin í þessum árgangi tímsritsins er
ágrip af ræðu eftir síra Kjartan Helga-
son, um »Verðhækkun«. Pað er
»manngildi«, mannkostir íslendinga,
sem K. H. óskar að hækki meir en
nokkur vara eða peningar á heims-
markaðinum, svo að enginn íslending-
ur verði keyptur né láti kaupa sig og
sannfæringu sína fyrir neina peninga.
Ráðvendni, sannsögli og irúmenska,
hugrekki, dugnaður og forsjálni óskar
höf. að verði þjóðkenni íslendinga
hvar svo sem þeir búa. Pví miður
held eg, að sú ósk rætist ekki fyrst
um sinn, ef af sögu íslands af Vestur-
íslendingum má dæma; en ritgerðin
er ágæt og óskin sú bezta, sem nokk-
úr þjóðarvinur gefur óskað.
Önnur ritgerð, snildarlega samin,
eftir Wm. P. Grainger, prýðir rit þetta,
Hugsunin er háfleyg, orðfærið eld-
fjörugt og efnið lofgjörð um íslenzkt
mál og íslenzkar bókmentir, sem höf.
setur öllum öðrum ofar. Vafalaust rit-
ar höf. af einlægni; en því miður
hlýtur honum að vera ókunnugt um
hið misjafna og margkynjaða orðasafn,
sem íslenzkan er sprottin af, og um
allar þær málleysur, afbakanir og »slett-
ur«, sem óprýða hvers dags málið og
flestallar bækur, blöð og tímarit, jafn-
vel íslenzk fornkvæði og sögur; ann-
ars hefði þessi ástraliski eða ameríski
listamaður ekki svo takmarkalausa trú
á »mentagíldi« ah'slenzkra rita.
íslenzk tunga hafði naumast byrjað
að syngja sína fegurstu söngva og
bera sina kjarnmestu ávexti, þegar hinn
svokallaða kristni, kom með þjóðsögur
Semita og Grikkja og kœfði hin ungu
hjartablóm og brendi kvæðin á báli,
og það svo rækilega, að fáir lærifeð-
ur Islands skilja forníslenzku og Eddu-
kvæðin nú. Jón Ögmundsson biskup
reyndi jafnvel að útrýma norrænu
goðanöfnunum, Týr, Óðin, Þór ogiip
Freyr eins og saurug væru og ekki
kristnum mönnum í munn takandi og
þetta hafa sumir »lærðir« ísl. talið
honum til ágætis! Ef til vill vita þeir
ekki, að þessi nöfn þýða og tákna
himininn, vindinn, ljósið og regnið. En
hvenær ætli þeir uppgötvi það? Pað
væri því helzt til snemt, að setja ís-
lenzkuna upp yfir mál útlendra menta-
þjóða, eða að leyfa annara þjóða ung-
lingum að lesa allar vitleysurnar og
allan málfi;æðis þvættinginn og skáld-
sögu og Ijóðaleirburðinn, sem til er á
íslenzku, þó ekki sé annað talið.
Islenzk tunga þarf að þroskast, fegr-
ast og hreinsast af afbökunum, orð-
skríputn og slettum, og íslenzkir höf-
undár þurfa að læra að rita frumlega,
skipulega og af þekkingu um hvaða
efni, sem vera skal, áður en íslenzkan
er þess verð, að setjast við hliðina á hin-
um miklu mentaþjóða málum nútímans, í
hvað þá hinna margfáguðu fornmála .
Suður- og Austurlanda'. En eitt eða
tvent á íslenzkan, sem önnur tungu- j; Söluhorfur á íslenskum afurðum eru
mál eiga ekki. Hún á heimsvlsi inni- því miður mjög slæmar að þessu
fólgna í orðmyndun sinni og í hinum
undurfögru og kjarnyrtu kvæðum, sem
Stórt úrval
af mjög vönduðum
Vetrarfrökkum
nýkomið. Ennfremur ný sending af mislitum, svörtum
og bláum
sparifötum.
BsLÍdvin Ryel. <
Börn
innan skólaskyldualdurs geta fengið tilsögn í lestri, skrift og
reikningi. Á sama stað verður haldinn kvöldskóli fyrir
unglings stúlkur, þriggja mánaða tíma. Verða kendar ýmiskonar hannyrðir,
þar á meðal baldering. — Byrjendum danska og enska, ef óskað er.
Seljum alt verkefni. Kenslan byrjar 15. okt. — Upplýsingar í Strandgötu 39.
velli verður hið íslenzka þjóðfélag að
byggja framtíð sína fremur en á bók-
viti og lélegum skáldskap.
F. B. Arngrímsson.
C3
Markaðshorfur.
menn kalla eddu Sæmundar hins fróða,
eða skáld eddu. Pví miður fékk ís-
lenzkan ekki frið né tíma til að þrosk-
sinm. Kjöt verður að því að ýmsir
telja varla selt fyrir meira á erlendri
höfn en 190 — 200 krónur tunnan.
Gærur eru illseljanlegar og það lítið
sem selst er selt fyrir sama vérð og
ast fullkomlega, og eddukvæðin eru fyrir styrjöldina eða sem næst 1 kr.
fyrir löngu orðin svo afbökuð og kílóið. Ullin er seid að nokkru en
fölsuð, að engir nema beztu mál- fyrir lítið verð. Síldarverð er lágt og
fræðingar og afar víðlesnir menn, geta eins og fyr mjög stopult. Lýsi er með
skilið þau rétt. öllu óseljanlegt og saltfiskur er illselj-
Að hreinsa eddu Sæmundar af öll- anlegur. Veldur þeirri sölutregðu samn-
um þeim afbökunum og smekkleysum, ingarnir við Spán. Sunnlendingar höfðu
; sem óprýða hana, væri þarft og fyft svo Spánarmarkaðinn af fiski áð-
mikið verk. — Snorra edda er aðeins, ur en samningarnir runnu út að óvíst
eða á að vera, útlistun á kvæðum Sæ- er hvenær hægt verður að selja á ný.
mundar eddu, og er mest öll munka Viðskiftin við útlönd benda okkur
verk, og miklu léttvægari—en kvæðin æ Ijósar og betur á það hve brýn
sjálf. — Máske Pjóðræknisfélag Vest- nauðsýn er á því að koma innlendu
ur-íslendinga vilji reyna að gera eins viðskiftunum í greiðara, betra og sann-
mikið nú að sínu leyti eins og þeir gjarnara horf. Við eigum miklu betur
E. C. Rask og J. G. Bergmann gerðu
á sinni tíð til þess að hreinsa, út-
skýra og gefa út forn-íslenzku heims-
vísindakvæðin?
Ritgerð H. Hermannssonar bóka-
varðar við Cornell háskólann, um
Gunnbjarnars ker, er lærdómsrík
að því er snertir Grænlands farir
íslendinga, en landafræðis verðmæti
hennar er alt minna. — Hún er 3.
eða 4. merkisgreinin í ritinu.
Eg endurtek, að tímarit Þjóðræknis-
félagsins er útgefendum þess til sóma,
en hins vegar vona eg að allur þorri
íslendinga vestan hafs stundi fremur
búskap, iðnað og verkvísindi en bók-
vísindi og, að þeir komi frændum
sínum hér eystra til liðs í því að
rækta landið betur en orðið er, klæða
hlíðar þess aftur skógi, byggja betri
hús og koma hér upp arðberandi og
nytsömum iðnaði. Á þeim grund-
en áður að búa að okkar framleiðslu,
skiftast á á framleiðslu lands og sjáv-
ar og forðast eins og unt er að meta
?j eftir núgildandi verði þeirra pappírs-
peninga sem f umferð eru. Það mat
hlýtur að verða öllum, bæði seljend-
um og kaupendum til ills eins. Við
í getum tekið upp siði gömlu mannanna
- og skifst á vörunum eins og þeir
gerðu. Sú skifting var bygð á alda-
gamalli reynslu og hæfir okkur bezt
eftir þeim skilyrðum sem fyrir hendi
eru.
OO
Alþjóðabanki.
Ameríkumaður einn, Hitchcock þing-
maður í Nebraska hefir bent á ráð til
þess að rétta heiminn við úr fjárhags-
kröggum þeim sem hann er í nú.
Ráð þétta hefir vakið afskapa eftirtekt
IM1
í Ameríku og hljóðar á þá leið, að
undir forustu og umsjón Bandaríkj-
anna verði stofnaður heimsbanki, sem
allar fjárhagslega vel stæðar þjóðir
leggi hluti f. Hitchcock hefit þegar
lagt fyrir stjórnina í Bandaríkjunum
frumvarp til laga um banka þennan.
Samkvæmt frumvarpi þessu á bankinn
að stofnsetjast með 2,400,000,000
dollurum og fá seðlaútgáfurétt. Seðlar
hans eiga að verða löglegur gjaldmið-
ill meðal allra þjóða.
Alþjóðabankinn á að verða stofnun,
sem á að útvega heimsverzluninni fé,
koma festu á gengi landanna og rétta
viðskiftin við aftur. Með stofnun hans
telur Hitchcock að gullflutningur milli
landa mundi að mestu stöðvast.
CJO
Hærri skattar.
I Noregi á að krefja inn 280
miljónir ’króna í ríkisskatt.
Eftir tveggja daga umræður sam-
þykti norska Stórþingið í sumar með
atkvæðum vinstri manna og jafnaðar-
manna frumvarp til laga um svokall-
aðan ríkisskatt. Pessi skattur gengur
nærri mjög mörgum hlutafélögum, því
þau á að skattleggja eftir algerlega
sama mælikvarða sem einstaklinga, þó
þannig, að hækkunin hættir við 30°/o,
en á einstaklingum við 50°/o. Félög,
sem hafa 450,000 eða meira í tekjur,
borga þö eftir hærri mælikvarðanum.
Hægri mennirnir norsku héldu því
fram, að þetta yrði *til niðurdreps
norsku atvinnulífi. Frumvarpinu er
aðallega beint gegn hinum stóru hluta-
félögum, og þegar önnur gjöld eru
reiknuð með, fá sum þeirra bókstaf-
lega engan tekjuafgang. Afleiðingar
þessa verða auðvitað þær, að menn
verða hræddir við að eiga hlutabréf,
þar sem svo lítur út, sem stjórnmála-
mennirnir norsku ofsæki hlutafélög.
Frumvarpið hefir það í för með sér,
að varla verður hægt að leggja nokk-
uð sem nernur fyrir af handbæru fé.
Hagur félaganna lakast og þar af leiðir
eqn meira atvinnuleysi en nú er,