Íslendingur - 21.07.1922, Qupperneq 2

116
ISLENDINGUR
30. tb!.
P R I M U S A R „Radius“
°g
PRIMUSBRENNARAR
Fyrirliggjandi hjá
Nathan & Olsen.
ekki salta síld sína sjálfir og eiga söl-
una undir hinum kvikula útlenda mark-
aði, en það munu flestir þeirra gera
að nokkru ráði að þessu sinni.
Einn útgerðarmanna hér hefir sýnt
ísl. sölusamninga sína og eru þeir á
þessaleið; Fyrstu lOOOmálin kr. 14,50,
annað þúsundið 13 kr., næstu 500
málin 12 kr., og það sem umfram, er
fyrir 6 kr. málið,
Að öllu athuguðu verður þá afstaða
beggja, útgerðarmanna og háseta þeirra,
svipuð og í fyrra, eins og núerkom-
ið málum.
Verkamaðurinn gegir, að hásetar hafi
verið ráðnir á »Hjalteyrina« fyrir sömu
kjör og í fyrra eða 250 kr. á mánuði
og 8 aura premíu, og hælir eiganda
hennar mjög mikið fyrir, hve vel hann
kunni að meta starf fiskimannanna.
Kjörin, sem hásetarnir á þessu nefnda
skipi eru ráðnir uppá, eru algerlega
samkvæmt núverandi kauptaxta Útgerð-
armannafélagsins. Hjalteyrin á að leggja
afla sinn upp hér á Akureyri, hin skip-
in flest öll á Siglufirði, en svo mælir
kauptaxtinn, að 3 aurum hærri premíu
megi greiða á skipum þeim sem Ieggja
upp veiði á Hjalteyri eða innar við
fjörðinn. Vegalengd'n gerir þennan
premíumismun ofur skiljanlegan og
réttmætan.
09
Skógarsel
Akureyrarspftala
í Vaglaskógi.
Meðal margra berklasjúkra, sem
sendir eru hingað til sjúkrahússins eru
nokkrir, sem koma frá Vífilstaðahæli
án þess að hafa fengið fullan bata.
Árlega eru sendir heim af hælinu
margir slíkir sjúklingar, þegar veiki
þeirra reynist mjög langvinn, enda
hafa þeir lært að fara með sig eftir
vissum reglum sér til frekari heilsu-
bótar og er þá orðið ætlandi að
hirða sig svo, að öðrum stafi lítil
hætta af. Þegar um fátæka sjúklinga
er að ræða, fer venjulega svo, að
enginn heima í sveitinni treystist til
að taka við þeim, þegar þangað kem-
ur, jafnvel þó mikil meðgjöf sé boð-
in, því smittunarhræðsla er mikil hjá
fólki. Sveitastjórnirnar verða því að
koma þessum sjúklingum fyrir á hér-
aðssjúkrahúsum og þar kemur fyrir, að
þeir verða að dvelja í mörg ár, því í
* önnur hús er ekki að venda.
Á Akureyrarsjúkrahúsi hafa um hrfð
verið 5 slíkir sjúklingar (einn þeirra í
rúm 4 ár, hinir skemur). 3 þessara
sjúklinga eru unglingspiltar, allvel
hressir, venjulega lausir við sótthita,
fótaferðafærir og hafa dágóðar bata-
horfur. Allir gætu þeir dundað við
ýmiskonar létta vinnu, ef kostur væri
á að veita þeim hana. Tíminn verður
langur svona sjúklingum, einkum um
hábjargræðistímann, þegar flestir aðrir
eru að útivinnu, en auk þess spillir
það góðum mönnum, að lifa sem
ómagar til lengdar. Einn þessara sjúk-
linga hóf mál á því við mig í vetur,
hvort ekki mundi fáanlegt, að þeir í
félagi fengju að leggjast út í sumar
og búa í tjaldi norður í Vaglaskógi.
Mér leist að sumu leyti vel á þetta,
en sá strax, að ekki væri það ger-
legt nema þeir ættu athvarf að góðu
heimili í dalnum. bæði til að fá mat-
reitt fyrir sig að nokkru leyti og til
að geta flúið úr tjaldinu, ef rigningar
og kaldviðri gerðu þeim óvistlegt þar.
Eg ráðfærði mig við Stefán Krist-
jánsson skógarvörð á Vöglum. Hon-
um fanst eini vegurinn, að byggja
yfir þá lítinn skála, en lofaði mér um
leið, að ef eg fengi leyfi stjórnarráðs-
ins til slíkrar byggingar í skóginum
og gæti kotnið henni upp, þá skyldi
hann 'sjá þeim fyrir miðdagsverði
daglega. Enntremur lofaði hann mér,
að veita piltunum, ef þeir vildu. atvinnu
við að gæta gróðrarstöðvarinnar f skóg-
inum, vökva þar og lúa. Eg skrifaði
atvinnumálaráðherra Klemens Jónssyni
og leyfði hann mér góðfúslega að
byggja skála 12X6 al. í skóginum í
ofangreindum tilgangi. Meðnefndar-
menn mínir í sjúkrahdsnefndinni, þeir
Jón Sveinsson bæjarstjóri og Pétur
Ólafsson bóndi á Hranastöðum, féllust
á það með mér, að leyf§ piltunum
að dvelja sumarlangt í þessum skála,
ef mér tækist að koma honum upp,
sjúkrahúsinu að kostnaðarlausu. Petta
gæti skoðast sem útbú sjúkrahússins
og bæri sjúkrahúsinu að borga fæði
piltanna eins og endranær, leggja þeim
til rúm, rúmfatnað, matföng og annað
nauðsynlegt til dvalarinnar.
Skálinn eða Skógarselið (sem eg
vil kalla) er nú þegar í smíðum. Pað
verður einlyft steinsteypubygging með
íverueldhúsi og svefnskála og getur
rúmað allt að 6 sjúklinga (karlmenn).
Kostnaður er áætlaður rúmar 3000
krónur og höfum við Stefán skógar-
vörður tekið að okkur að útvega þá
upphæð, bæði úr eigin vasa og ann-
ara til að geta síðan skeinkt sjúkra-
húsinu þessa selstöð.
En ef þessi selstöð reynist óþörf,
þá vona eg að engu fé sé til ónýtis
sóað, því hægt verði að nota húsið á
annan arðvænan hátt.
Ungmennafélag Akureyrar og ýmsir
bændur beggja megin heiðarinnar hafa
sýnt þá velvild, að flytja ókeypis mest
alt efnið norður.
Fyrir forgöngu Ungmennafélags
Fnjóskdæla var á Sunnudaginn var
haldin skemtisamkoma mjög fjöisótt í
skóginum. Ágóðinn af henni rann til
byggingarinnar og varð 903 kr.
Ymsir vinir mínir hér á Akureyri
hafa lofað mér tilstyrk sínum, svo
eg er að vona að við Stefán rís-
um vel undir þessurn bagga, sem við
vildum lyfta.
Af ofanrituðu sést, að málið hefir
fengið góðan byr og þótt bæði þarft
og gott.
Vona eg að vel geti farið um pilt-
ana í skóginum, því hollari staður mun
vandfenginn til heilsubótar berklaveik-
um mönnuni en Vaglaskógur.
Ef veður er kalt, geta þeir haft nóg
hlýindi í skálanum, því ókeypis eldi-
viður er á næstu grösum og holt starf
að safna honum, en gott skóginum
að grisjað sé.
Miðdegisverð eiga þeir að sækja sér
heim til Vagla, en halda sig sjálfa með
málamat.
Þó undarlegt sé, hefi eg heyrt haft
eftir einhverjum, að þettta tiltæki með
sumarskálann kunni að tefja fyrir heilsu-
hæli- á Norðurlandi. Petla nær engri
átt. Pað væri þá lítil þörf fyrir heilsu-
næli á Norðurlandi ef 6 manna sumar-
skáli fullnægði í bráðina.
Eg held þvert á móti, að þetta litla
sumarbyrgi geti ýtt undir að hælið
komist upþ.
Hefði eg vöidin skyldi eg strax fara
að láta byggja dálítinn hluía af hæiinu,
og auka síðan við eftir þörfinni. Þvi
það er i rauninni enginn, sem veit
hve stórt Heilsuhœli Norðurlands þarf
að vera: Eg veit þsð ekki, laudlæknir
veit það ekki og Slgurður Magnússon
heilsuhælislæknir veit það ekki. Síðast-
nefndur heldur jafnvel, að á norð-
lenzku hæli sé engin þörf; en það
hygg eg vera rangt. Hver veit betur?
Pað væri gott að þeir segðu til, sem
þykjast vita bezt!
En það veit eg, að í bráðina er
ekki þörf á, og mjög óhyggilegt að hafa '
hælið eins stórt og sumir vilja. Pað
væri góð úrlausn í bráðina, að fá að-
eins lítið hæli líkt og mörg privat-
hæli erlendis, Má síðan færa út kvíar
eftir vild.
Ennfremur hefi eg heyrt, að sumir
telji sýkingarhættu kunni að stafa af
sjúklingunum fyrir lystiferðafólk til
skógarins og jafnvel alla Fnjóskdæla.
Eg skal geta þess, að berklasjúkling-
ar, sem verið hafa á heilsuhæli eða
Akureyrarspítala hafa vanist að hafa
hrákabauk í. vasa og krenna hrák-
ana, þegar baukurinn er tæmdur. Auk
þess vil eg segja, að ef óttast þarf að
koma í Vaglaskóg, þó þ*r dvelji nokkr-
ir berklasjúklingar — hvar verður þá
óhult á landinu? Pví í öllum sveitum
eru menn berklaveikir og margir hættu-
legri en þessir. Og erfitt yrði þá að
finna stað fyrir Heilsuhæli Norðurlands
með enn þá fieiri og hættulegri sjúk-
lingum.
Einhversstaðar verða vondir að vera.
Danskur læknir hefir sagt: »Berkla
hræðslan er góð innan vissra takmarka
til stuðnings sigursælli baráltu gegn
berklaveikinni, en hún má ekki verða
að baráttu gegn sjúklingunum*. Berkla-
hræðslan er orðin of mikil víða hér
á landi af því fólk hefir ekki tesið
nógu vel það, sem víð læknar höfum
skrifað um eðli veikinnar. — Börnuin
er mikil hætta búin af að smittast af
óvarkárum sjúklingum, en fullorðnuin
lítil. En því eldri sem börn verða,
þess meiri líkur eru til að smittunin
veiki þau ekki og þau verði ónæin
gegn smittun síðar. Flestir fullorðnir
menn liafa eirihvern tíma smittast og
hafa þá flestir, sem betur fer, sloppið
skaðlausir frá því. Pelta sýnist'einfalt
mál, en þó veitir ekki af að endurtaka
það hér.
Margir berklasjúklingar eiga bágt
vegna þess, hve allir hræðast þá. Peir
verða margir að fara huldu höfði eins
og sekir skögarrnenn fyrrum, sem taldir
voru úalandi og úferjahdi. Eg vil full-
yrða, að sjúklingarnir, sem eiga að
búa í Vaglaskógi sér til heilsubótar
megi teljast saklausir skógarmenn, svo
að öllum geti verið óhætt eftir sem
áður að ríða norður í Vaglaskóg sér
til skemtunar.
Stgr. Matthíasson.
Símfréitir frá útlöndum.
Rvlk l gœr.
Fregnir af Haagráðstefnunni i
byrjun vikunnar hermd, að Litvinoff,
formaður rússnesku samninganefndar-
innar, hafi haldið fast við óbilgjarna
stefnu sína viðvikjandi láníökumálinu
og skaðabótamálinu og þverneitað því,
að Rússar skiluðu aftur eígnum ein-
stakra manna, sem sijórnin hefir slegið
eign sinni á. Greame, formaður fund-
arins, lýsti því þá yfir, að eins og
málunum vœri nú komið vœri þýðing-
arlaust að halda samningaumleitun-
um áfram og réttast að sllta ráð-
stefnunni. Rússar svöruðu, að banda-
menn bœru ábyrgðina yrði ráðstefn-
unni slitið. Á nœsta fundi ráðstefn-
unnar um miðja vikuna hafði Litvinoff
breyit um stefnu og var iilleiðanlegur
að slaka til á öllum sviðum.
Þjéðverjar hafa beðið um greiðslu-
frest í 2Vj ár.
Enska stjórnin hefir greitt Banda-
rikjunum 31/2 miljón sterlingspunda
fyrir skotvopnaflutning á striðsárunum.
Landmandsbankinn œilar að afskrifa
553U milj. kr. af varasjóði sínum sem
tapaðar, og verða þá að eins 5 milj.
kr. eftir i varasjóði. En Þjóðbankinn
lánar varasjóði bankans 30 milj. kr.
Lloyd George œilar að leggja fyrir
enska þingið 3 merk frumvörp.
1. um, að Englendingar taki innlent
lán til þess að endurgreiða Ameriku-
mönnum lánin, sem Bretar tóku hjá
þeim á ófriðarárunum.
2. um, að Englendingar gefi Frökk-
um upp skuldir þeirra við England
frá ófriðarárunum.
3., að rikin, sem undirskrifuðu jrið-
arsamning&na i Versailles, sendi full-
trúa á fund iil þess að endurskoða
skaðabótaákvaði Þjóðverja.
Englandsbanki hefir fœrt forvexti
sina niður i 3 af hundraði.
Ameriski miljónamœringurinn John
D. Rockefeller er látinn.
Tveir af morðingjum Raihenaus náð-
ust á Mánudaginn, en gátu báðir
jramið sjálfsmorð áður en þeim vai
komið i fangelsi.
Borgarastyrjöldin á Suður-Irlandi
heidur áfram af miktlti grimd og
veitir stjórnarhernum að jafnaði betur.