Íslendingur - 17.11.1922, Blaðsíða 1

/
VIII. árgangur.
Akureyri, 17. Növember 1922.
48. tölubl.
Aðalstræti 16.
Talsími 105.
Ritstjóri; Gunnl. Tr. Jónsson.
Kjöttollurlnn.
Aðalmálgagn samvinnufélaganna,
»Tíminn«, gerir þá kröfu til þings
og stjórnar, að bændastéttinni ís-
lenzku verði að fullu bætt tjón það,
sem hún bíður á aðalframleiðslu-
vöru sinni, kjötinu, vegna tollsins,
er Norðmenn hafa lagt á innflutn-
ing þess. Kröfuna . byggir blaðið
aðallega á þeirri staðhæfing sinni,
að það sé íslenzkri löggjöf að kenna,
að Norðmenn hafi stigið þetta spor,
og þessvegna beri sijórnarvöldum
vorum að bæta bændunum skað-
ann.
Væri þessu nú þannig varið, og
blaðið heldur frain, mælti sanngirni
með því að kröfu þess værl sint.
En þar sem að krafan er bygð á
ósannindum, eins og margsiunis
liefir verið sýnt frain á, rýrnar gildi
liennar að stórum mun.
Blaðið hefir haldið því fram, að
íollhækkunin stafaði af ráðstöfun-
um, sern gerðar hafa verið til þess
að tryggja sjávarútveginn; eru ráð-
staíanir þessar: Spánarsamningarnir
og landhelgislögin, er hnekkja síld-
veiðum Norðitianna hér við land;
væri því tollhækkunin refsing á oss
íslendinga fyrir þessar aðgerðir. Nú
er það sannað, með yfirlýsing norsku
stjórnarinnar sjálfrar, að þetta er til-
hæfulaust. Frumvarpið um hækkun
kjöttollsins var ekki lagt fyrir þing-
ið af stjórninni. Það var meirihluti
tollmálanefndar Stórþingsins, sem
bar það frani, í samrœmi við ein-
dregna kröfu bænda, um frekari
tollvernd fyrir einstakar landbúnað-
arafurðir. Tollhækkunin á heldur
ekki við ísl. kjöt aðeins, heldur alt
innflutt kjöt til Noregs, hvaðan úr
heiminum sem það kann að vera,
og sýnir það eitt ótvíræðilega, að
Norðmenn eru ekki með þessu, að
hefnast á oss íslendingum sérstak-
lega, fyrir Spánarsamningana eða
annað. Það sem fyrir norsku lög-
gjöfunum vakti, var vernd fyrir
heimamarkaðinn og ekkert annað.
Pess má og einnig geta í þessu
sambandi, að tolllagafrumvarpið kom
fyrir Stórþingið, áður en Alþingi
hafði tekið nokkra afstöðu til Spán-
arsamninganna, og landhelgisiögin
ennþá í frumvarpsformi. Afdrif þess-
ara mála voru því Norðmönnum
alls ekki kunn, er þeir sniðu þessa
nýju tolllöggjöf sína.
Af þessu er það auðséð, að sjáv-
arútvegurinn íslenzki ber ekki sök
á kjöttollinum.
Þá færir »Tíminn« jafnframt mál-
stað sínum til stuðnings, að sjáv-
arútvegurinn hafi á undanförnum
árum dafnað á kostnað landbúnað-
arins, og að bændurnir hafi glaðst
yfir framförum hans. Svo hafi þeir
verið óeigingjarnir og göfugir í
hugsunum. Þessvegna beri nú sjáv-
arútveginum að rétta landbúnaðin-
um hjálparhönd, er að honum
kreppir.
Þó vér efum enganveginn gleði
bænda yfir framförum sjávarútvegs-
ins, getum'vér ekki annað en mót-
mælt þeirri kenningu »Tímans«, að
sjávarútvegurinn sé skuldunautur
landbúnaðarins, og beri nú að end-
urgreiða þá skuld. Sjávarútvegurinn
hefir á seinni árum verið svo að
segja féþúfa ríkissjóðs, og er því
ekki saman að jafna, hversu skatt-
byrðirnar hafa verið þyngri sem
hann hefir borið, eða landbúnaður-
inn. Má vera að gieði bænda stafi
að einhveriu leytinu af þessum á-
stæðum. Nú er svo komið, að fylli-
lega sii af öllum tekjum ríkissjóðs
koma af sjávarútveginum. Enda eru
byrðirnar orðnar svo þungar, að
tvísýnt er að hann fái undir þeim
risið. Liggur sökin í.því, að sjávar-
útvegurinn hefir liaft svo miklu
færri talsmenn á Alþingi en land-
búnaðurinn, meirihluti þingmanna
eru landbændur; þessvegna hefir
þingið lagt skatt á skatt ofan á
sjávarútveginn, unz honum liggur
við sligun utidir þeim.
Ef ríkissjóður á nú að fara að
endurgreiða bændum tap það, sem
norski kjöttollurinn bakar þeim,
verður fé það sem til þess þarf, að
nást með nýjum sköttum, og eins
og hið háa Alþingi er nú skipað,
þarf naumast að ganga að því grufl-
andi, hvar þeir munu helst látnir
koma niður. Sjávarútveginum yrði
látinn blæða svolítið meira.
Hinsvegar er það rétt hjá »Tím-
anum«, að stjórnmálaflokkunum ber
skylda til að beita hinu pólítíska
valdi réttilega, og að stéttir þjóð-
félagsins verða að styðja hvorar
aðra í lífsbaráttunni, með hag lands-
ins í heild sinni fyrir augum. Að-
eins leiðinlegt, að »Tíminn« skyldi
ekki verða þessa meðvitandi fyr en
kreppa tók að stétt þeirri, sem liann
þykist vera málsvari fyrir. Atvinnu-
vegirnir eiga að rétta hvorir öðrum
hjálparhönd þegar að þrengir, og
skifta byrðunuin sem jafnast niður.
En nú hefir sjávarútvegurinn verið
órétti beittur af löggjafarvaldinu í
fleiri ár, og að byrðirnar, sem á
herðum hans hvíla, eru orðnar hon-
um um inegn. Ábætandi er því
ekki, jafnvel þó viljinn sé góður á
að rétta landbúnaðinum bróður-
hönd; enda aðgætandi, að það
væri ekki að jafna byrðunum, að
bæta þeiin þar á, sem þær eru
margsinnis þyngri fyrir.
C3
Norski bankinn.
í danska blaðinu »Nationalti-
dende« stendur eftirfarandi klausa.
»í ýmsum norskum blöðum er
um þessar mundir, mikið talað um
stofnun norsk-íslenzks banka í
Reykjavík,* og eftir því sem fréttir
þaðan herma, hefir ekki aðeins
Verzltmarráðið í Bergen heldur og
einnig Kaupmannasainband ríkisins
(Norges Handelsstands Forbund)
léð fyrirætlaninni fylgi.
Tilgangurinn með bankastofnun
þessari er augljós. Með aðstoð
bankans ætla Norðmenn sér að ná
ennþá fastari ítökum á íslenzka
markaðinum en hingað til hefir ver-
ið, og ber því sízt að neita, að
stofnun sérstaks norsk-íslenzks
banka, sem ef til vill hefir þessutan
stuðning norska ríkisins, er einkar
vel fallið til að koma þeim ásetn-
ingi í framkvæmd.
Ennþá mun þó málið ekki kom-
ið á lengri rekspöl en yfirvegunar-
innar.«
Útaf ummælum blaðs hér í bæn-
um, í sambandi við þessa fyrirhug-
uðu bankamyndun, kröfur, fylgi
þingmanna o. fl., hefir ísl. leitað
sér upplýsinga hjá ábyggilegum
manni í Reykjavík og nákomnum
núverandi stjórn og fengið það
svar, að engin hreyfing vœri kornin
á málið, og litlar líkur til að nokk-
uð yrði úr þessari bankamyndun í
náinni framtíð.
co
Bókfregn.
i.
Sigurjón )ónsson: Silki-
kjólar og vaðmálsbuxur.
Skáldsaga. Rvík 1922.
Höf. þessi'er ekki ókunnugur. Iiann
hefir áður sent frá sér tvær bækur,
»Fagrihvatnmur« og »Öræfagróður«
og hlotið hrós fyrir báðar. Þessi síð-
asta bók l»ans ber þó af hinuni. Þelta.
er allsfór skáldsaga, um baráttuna rnilli
útlendrar tildurtízku og staðgóðrar
sveitamenningar, hún speglar einnig
kaupslaðar- og sveitalífið, sérstaklega
þó skuggamyndir kaupstaðah'fsins, en
bjartari hliðar sveitalífsins, og sýnir
það að höf. muni vera úr sveit kom-
inn. Kann hann illa áhrifurn kaupstaða-
menningarinnar á sveitalífið, þó hann
láti silkikjólana bera sigur af vaðmáls-
buxunum í baráttunni.
Langsterkasti þátturinn t skáldskap
höf. er ímyndunaraflið, og honum
þykir gaman að segja æfintýri. í þess-
ati sögu hans eru þau 3 talsins, éru
tvö þau síðari »Móður« og »Frans«
bæði rækalli smellin, þó sumum kunni
að finnast hið síðartalda ganga full
langt í spillingarlýsingum sínum.
Mörgum mun þó þykja að því gaman.
Persónulýsingar höf. eru víða ágæt-
ar, og í frásögninni er svo mikið fjöl-
breytni og fjör, að lesturinn verður
hverjum manni skemtilegur, jafnvel
þó sagan fari illa.
Málið á bókinni er gott, og frá-
gangur vandaður.
II.
Jóh. Örn Jónsson: Burkn-
ar. Ljóðmæli, 189 bls. 8
vo. Akureyri, prentsmiðja
Odds Björnssonar 1922.
Hún er farin að verða fullmikil við-
koman í íslenzku Ijóðagerðinni. Fjórði
hver maður þykist nú vera orðinn
skáld, og tciur það heilaga skyldu
sína að láta alþjóð vita að svo sé, og
það gerir hann með þeim hætti að
gefa út Ijóðabók. Raunar eiga fæstar
þeirra skilið svo vegiegt nafn, þó það
sé þrykt á titilblaðið, því oftlega er
meirihluti innihaldsins leirburðarstagl,
eða þegar bezt gegnir bragðlausar
stælingar skáldanna.
Ljóðmæli þau sem hér ræðir um
eru þó af skárra taginu, þesskonar
bragsmíða. Höf. þeirra er sýnilega
Iélt um að kveða, þótt hann skorti
bæði þrólt og frumleik í Ijóðagerðina.
Margt er létt og lipurt hjá honum,
og á stöku stað bregður fyrir skáld-
legum tilþrifum. En það sem fellir
gildi bókarinnar, er mergðin af fánýtu
hnoði. í bókinni má segja að séu um
10 lagleg kvæði, frumsamin og þýdd,
hefðu þau aðeins verið gefin út hefði
höf. hlotið frekar lof en last. En eins
og illgresið, sem vex upp á meðal
hveitisins, dregur úr vexti þess eða
kæfir það, eins er þáð með mergðina
af lélegu Ijóðunum; hún yfirgnæir svo
laglegu Ijóðin að þeirra gætir ekki, úr
því þau ná ekki því stiginu að vera
perlur, er fá skinið gegnum leirinn.
Kvæðið »Drangey« bis. 89 og
• Hinzlu orð útlagans* bls. 181 má
telja góð kvæði, eins er erindið »Bæn-
in mín« laglegt, það er svona;
Ó gefðu mér, Guð minn, að hljóta
þann geisla sem voniruar þreyja.
Æ, lof mér að lifa og njóta
og lát rnig í gleðínni deyja«.
T/
)