Íslendingur - 27.06.1924, Page 1

SLEND
Talsími 105.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
GIIR
Strandgata 29.
X. árgangur.
Akureyri, 27. júní 1924.
26. tölubl.
Sparnaðar-
málin.
Dagur hefir undanfarið verið
að fræða lesendur sína um af-
drif ýmsra sparnaðarmála, er komu
fyrir síðasta þing og afstöðu íhalds-
flokksins til þeirra. Er reynt að láta
líta svo út, sem flokkurinn yfirleitt
hafi verið fráhverfur sparnaði á ríkis-
fé og verið ótrúr þeim loforðum,
sem þingmenn hans gáfu við síð-
ustu kosningar. Tilfærir blaðið
nokkur dæmi, sem það ætlast til,
að verði tekin sem sönnun í þeim
fræði er samkv. lögum miðað við
nafn Guðm. Finnbogasonar og legst
niður fari hann frá háskólanum.
Þá kennir Dagur íhaldsfloknum
um það, að stjórnarskrárbreytingin,
er fól í sér fækkun þinga, var feld
í þinginu. Til að byrja með komst
málið aldrei til neðri deildar, og það
sem því varð að bana í efri deild,
var fleygur frá Framsóknarflokks-
mönnum, er þeir komu að við þriðju
umræðu um afnám hinna lands-
kjörnu þingmanna. Það þarf eng-
inn að ætla, að Framsóknarflokkur-
inn hafi í raun og veru viljað af
nám hinna landskjörnu; síður en
svo, en þeir bjuggust við að geta
drepið stjórnarskrárbreytinguna með
tillögu sinni — og þeim tókst það.
, , _ _ „ , Annars er það engin ný bóla, þótt
efnum, en seu þau skoðuð n.öur >r» Framsóknarflokkurinn leiki skolla-
kjölinn, þa sezt brátt að > flestumT lejk um þetta má, hann heffr f
tilfellum eru þau blekkmgar emar. Ij það { tvfgang áður
Blaðið segir meðal annars, að
íhaldsflokkurinn hafi yfirleitt verið
á móti embættafækkun og telur því
næst upp þau embætti, sem hann
á að hafa beitt sér á móti að yrðu
lögð niður. Sannleikurinn er sá,
að það voru einmitt íhaldsmenn,
sem beittu sér fyrir afnámi sumra
þeirra embættá, sem blaðið getur
um, t. t. háskólaembættanna (sam-
færsla háskólans) dómarafækkun o.
fl. En annars var því þannig hátt-
að, að þingmenn skiftust ails ekki
eftir flokkum um þessi mál. Að
samfærsla háskólans dagaði uppi í
efri deild, mun aðalleg hafa| átt rót
sína að rekja til þess, hvernig þá var
orðið ástatt með tvö af þeim þrem-
ur embættum, er spara átti. Oðru
þannig ráðstafað að Iaunin spöruð-
ust, og í hinu maður, sem lá veik-
ur og þótti ómannlegt að svifta
hann embætti meðan svo stóð á,
enda sparnaðurinn næsta lítill, þar
sem hann hefði komist á biðlaun.
Enda sýndi það sig, að Framsókn-
armenn voru ekki einasta ásáttir, að
láta Bjarna frá Vogi sitja óhaggað-
ann í embætti sínu, heldur jafnframt
réttu þeir að honum þann feitasta
bitling, sem þingið hafði yfirráð yf-
ir. En Jóni Magnússyni er það’að
þakka, að háskólinn verður Guðm.
Finnbogasonar aðnjótandi áfram,
þótt hann hafi tekið við forstöðu
Landsbókasafnsins, en önnur Iaunin
sparast.
Frásögn Dags af afdrifum sendi-
herramálsins á þinginu er mjög vill-
andi. Það er raunar satt, að em-
bættið, sem betur fór, var ekki af-
numið með lögum, heldur engin
fiárveiting gerð til uppihalds þess á
næsta fjárhagsári, verður það því
ekki starfrækt í bráðina og er sendi-
herrann nú kominn lieim og hefir
sagt embættinu lausu. Þannig er
málinu nú komið. ísl. hefir alt af
verið þeirrar skoðunar, að sendi-
herrann væri þjóðinni gagnlegur,
auk þess sem það væri vegsauki
fyrir ríkið að hafa hann, þennan
eina fulltrúa sinn í útlandinu — full-
trúa, sem geti komið fram fyrir
þjóðarinnar hönd, bæði til samninga
og á jjjóðfulltrúafundum. Engin víð-
sín þjóð vill eiga alt undir blindri
hendingu, heldur vera eins vel við
búin og unt er, að sjá verziun sinni
borgið. Sendiherrann var hið vak-
andi auga hagsmuna vorra eriendis.
í kjöttollsmálinu norska vann hann
íslenzku bændastéttinni ómetanlegt
gagn. Ríkissjóður sparar 20 þús. kr.
eða tæplega það við niðurlagningu
emmbættisins. Er það ábati? Er
það ekki að spara eyririnn en fleygja
krónunni? í bráðina stendur em-
bættið óskipað, hver svo sem hin
endanlega ákvörðun verður. Og það
er ísl. sérstakt gleðiefni, að Björn
Líndal skyldi vera í tölu þeirra
þingmanna neðri deildar, sem halda
vildu sendiherranum við líði.
Það er mikið rétt, að Jónas frá
Hriflu bar fram í efri deild frv. um
sameining þessara embætta. Átti sam-
einingin að ganga í gildi, er Iands-
bókavarðarembættið losnaði, en frv.
var felt, mest fyrir þá sök, að J. M.
gaf vonir um að takast mætti að
sameina embættin án þess að grípa
til þröngvunarákvarðana og að sam-
einingin kæmist fyr í framkvæmd
með því móti. Fékk hann því svo
til vegar komið, að Jón Jacobson
lét af forstöðu Landsbókasafnsins
og Guðm. Finnbogason tók við
henni með loforði um að halda
áfram kenslu sinni við háskólann.
Prófessersembættið í hagnýtri sálar-
Þegar gera á upp milli íhalds-
flokksins og Framsóknar í sparnað-
armálum, nægir það ekki að líta á
aðstöðuna til einstakra embætta-
fækkana, það er margt annað, sem
kemur til greina, sem meira er um
vert. Því það að skera niður eitt
eða tvö embætti, getur aldrei bjarg-
að fjárhag ríkissjóðs. Það, sem
aðallega hefir þýðingu er meðferð-
in á fjárlögunum, og hvernig að
þau eru úr garði gerð frá þinginu.
»Dagur« segir réttilega fjárlögin að
þessu sinni gætilegri en fjárlög
nokkuð margra síðustu ára, en
þakkar það aðallega fjármálaráð-
herra Framsóknarflokksins, Kl. Jóns-
IHjgHEKBHHHHSS AKUREYRAR BIO
Á laugardags- og sunnudagskvöldiö:
FERÐ TIL KEVLAR.
Sjónleikur í 5 þáttum.
Éftir hinu heimsfræga verki HEINRICK HEINES,
(Með sama nafni).
Aðalhlutverkin leika:
1 RENÉE BJÖRLING og JESSIE WESSEL.
Frægir sænskir leikarar.
Mikilfengleg mynd, snildarvel leikin.
syni, er lagði frumvarpið fyrir þing-
ið. Klemens er sparnaðarmaður,
að því er hann sjálfur segir, og
frumvarpið hans gekk svo langt í
sparnaðaráttina, að heilum gjalda-
liðum var slept, sem óhjákvæmilegt
er að greiða og aðrir áætlaðir langt
fyrir neðan það, sem vissa var
fengin fyrir, að þeir mundu hlaupa,
og yfirleitt var frumvarpið þannig
úr garði gert, að fjárveitingarnefnd
neðri deildar kvað upp einróma
þann dóm, »að jaað væri að blekkja
sjálfan sig« að halda sér að áætlun
þess, ogvar tengdasonur Klemens-
ar, sjálfur Tímaritstjórinn, einn af
þeim, sem kváðu upp dóminn því
hann átti sæti í nefndinni. Á sparn-
aðarviðleitni sem Klemensar er litið
að græða og gefur slæman grun
um að tilgangurinn hafi öllu öðru
fremur verið sá: að sýnast.
Er fjárlögin komu svo úr nefnd
rignir yfir neðri deild hækkunar-
og bitlingatillögum og það aðallega
frá Framsóknarmönnum, sýnir það
hið sanna sparnaðarinnræti þeirra.
En fyrir harðfylgi fjármálaráðherra
íhaldsflokksins, sem þá var kominn
til valda, tókst að koma fjárlögun-
um svo í gegn um þingið að á
þfeim er hægt að byggja, og alt
bendir til, að afkoma komandi fjár-
hagsárs verði hin bezta fyrir þjóð-
arbúskapinn.
Framsóknarflokkurinn hefir verið
slysinn í fjármálastjórn. Hann hefir
haft tvo fjármálaráðherra á þeim
tveimur árum, er fjármálastjórnin
var á hans ábyrgð. Annar þeirra
hröklaðist í burtu eftir ársvist við
lítinn orðstýr og enn minni eftirsjá
en hinn, KI. J., verður svo blindað-
ur af sparsemissýkinni, að hann
týnir vaxtapósti, er nemur næstum
V4 miljón krónum, og reiknar fast-
ákveðinn útgjaldalið 200 þús. kr.
lægra, en hann á að vera, auk
smærri 'yfirsjóna. Er því ekki að
undra, þótt almenningur fari að vera
vantrúaður á fjármálaspeki Fram-
sóknargarpanna og stjórnsemi,þeirra.
Alþingistíðindin sýna, að frá því
Framsóknarflokkurinn varð fyrst til
og fram á þennan dag, hefir liann
oftast staðið sem múrveggur gegn
allri sannri sparnaðarviðleitni, og að
bruðlunarsömustu þingmennirnir
hafa verið þar til húsa. Við síð-
ustu kosningar riðlaðist sú hin fríða
fylkingin: allmargir féllu og nokkrir
nýliðar bættust í hópinn, en leið-
togarnir eru hinir sömu, og eftir
höfðinu dansa limirnir.
co
Æfintýri læknisins.
Eintómar kvarnir, sagði and ....
og ekki nema tvær þorskkindinni sagði
skáldið Jónas, í Þingvallaæfintýrinu
forðum.
Nú hefir herra Friðjónjensson, læknir
og skáld, ritað æfintýri eitt í síðasta
tölublaði Isl., og nefnist það »Þorsk-
hausabærinn.< Hefst það með róm-
antískri lýsingu á Akureyrarbæ — þvf
allir skilja við hvað átt er — þégar
bærinn reis hér fyrst undir brekkunni
hjá fjóluhvömmum og fossaniði, og
þegar allir lifðu hér í ást og eindrægni,
og nábúakritur, auragirnd og gróða-
fýkn eigi höfðu náð að festa rætu hér
á eyrinni — og okkur liggur við að
segja, áður en bankaráðsmenn og
fasteignabraskarar komu og rufu friðinn
í þessum friðsæla bæ.
Annavs er greitiarkorn þetla ósvífin
dularklædd árás á starfsemi þá, sem
við höfum reynt að koma á fót og
ráðist í, og getum við tæplega skilið
hvaða ástæðu læknirinn hefir til að ráð-
ast á okkur þannig, og það allra síst op-
inberlega. Kallar hann okkur unga oflát-
unga, og gefur í skyn og er drjúgur yfir
að miljónir, sem okkur hafi áttaðdreyma
um, séu ekki ennþá komnar í kassann,
rekur hann svo vefinn lengra og lengra,
og dylgir um, að við hrifsum valdið af
lögreglunni, og að við með öllu þessu
athæfi munum gera okkur seka í glæp-
samlegu atferli, stofnum til sýkingar-
hættu og yrðum að lokum einskonar
barnamorðingjar, eins og Heródes
forðum. Gott er að vera læknir og
vera fljótur að þekkja sjúkdóma og
orsakir þeirra.
Okkur er ekki kunnugt um, hverjar
eru skoðanir læknisins um velsæmi f
rithætti, en orðið oflátungur er að
skoðun okkar hnjóðsyrði og ærumeið-
andi, og mætti að líkindum láta hann
sæta ábyrgð fyrir ef til kæmi. Hvað
miljónunum viðvikur, sem okkur á að
hafa veitt erfitt að fá í kassann, mætti
eflaust segja líkt um svo marga aðra,
sem ráðist hafa í íyrirtæki á þessum
síðustu tímutn, að þeir hafi ekki fleig-
ið feita göltinn, — og það mun hon-
um sent fyrverandi útvegsmanni í Sjö-
stjörnufélaginu vera bezt kunnugt
um. Annars hefir iæknirinn, sem