Íslendingur - 27.06.1924, Síða 2

2
fSLENDINGUR

OlsemC
Nýkomið,
Hveiti,
Haframél,
Hrísgrjón,
Melís,
Strausykur,
Kandís.
bankagæzlustjóri einkar hentuga að-
stöðu til að vita um fyrirætlanir ein-
stakra manna og fjárhag þeirra og
ýmsra fyrirtækja, og viljum við í þessu
sambandi geta þess, að hann fyrir
nokkru stðan fékk að vita alla áætlun
okkar viðvíkjandi þessu fyrirtæki; en
nokkuð getur það orkað tvímælis, hvað
velviðeigandi það sé að hann miðli
öðrum af þessum vísdómi sínum op-
inberlega eða noti hann til lúalegra
atvinnuspillandi árása.
Við skulum fúslega játa, að þessi
starfsemi okkar, að vinna fóðurmél úr
fiskhausum og dálkum hefir hingað til
ýmsra orsaka vegna bakað meðborg-
urum okkar hér í bæ nokkurra óþæg-
inda, sem við biðjum þá alla velvirð-
ingar á, og sem stafaði af, að við í
fyrsta skiftið vegna helgidaga gátum
ekki komið farminum nógu fljótt í
þurkun.
En á hinn bóginn finst okkur að
við að sömu leyti þó, að minstakosti,
ættum skilið nokkurrar samhygðar
manna hér í bæ með þetta fyrirtæki
okkar. Hér er verið, þó í smáum stíl
sé, að gera fyrstu tilraunina hér Norð-
anlands til þess að hagnýta til útflutn-
ings úr landinu, það sem hingað til
hefir verið kastað í sjóinn. Margoft
hefir verið vakið máls á því, að hér
fari að forgörðum mikil verðmæti,
sem að gagni mætti koma, því haus-
ar og dálkar nema */* þess fiskjar
sem veiðast; mörgum útlendingum hefir
þessutan blöskrað hirðuleysi okkar ís-
lendinga á þessum sviðum. Nú stóð
ennfremur svo á að við höfum þurk-
hús, sem gat unnið úr þessu útflutn-
ingsvöru, sem hægt er að selja fyrir
kostnaðarverð. Og loks má geta þess,
að allur framleiðslukostnaður við mél-
ið, svo sem skipaleiga, raforka og
vinna, að undantekinni olíu og kol-
um, sem ekki nema ]/io hluta, lendir
allur i landinu sjálfu eða öllu heldur
i" hér í bænum.
} En því hefir ekki verið að heilsa.
^Síðan við byrjuðum á þessu; og sér-
; staklega eftir birtingu æfintýrsins, höf-
[um átt í sífeldu umstangi vegna heil-
i brigðisnefndar og ráðandi manna bæjar-
lins, og pú vitum við hvaðan aldan
íer runnin. Nú er svo komið að við,
;vegna hinna sívaxandi hindrana og
^kostnaðarauka, sem okkur er bakað af
[hendi þeirra manna, sem ekki vilja
jleggja á sig lífilfjörleg persónuleg ó-
, þægindi til að gera nágrönnunum
’greiða, sjáúm okkur ekki fært nema
‘hætta í miðju kafi, og getur nú lækn-
íirinn og fylgifiskar hans notið hrcina
loftsins í bænum í friði, þar til Krossa-
nesverksmiðjan byrjar að starfa.
En viðvíkjandi hinni ríku þrifnaðar-
og velsæmistilfinningu læknisins, væri
fróðlegt að vita hvort sú sögusögn
manna væri rétt, að hann hafi látið
hrossskrokk einn liggja og úldna, þrátt
fyrir margítrekaðar umkvartanir íbú-
anna í kjallaranum á húseign þeirri,
Hótel Akureyri, sem hann keypti fyrir
sanngjarnt verð af íslandsbanka. En í
engu húsi í innbænum mun jafnmikið
af börnum og einmitt þar. Gat bless-
uðum börnunum engin hætta stafað
af þessu, eða hefir óþefurinn af grút-
arbræðslunni á Oddeyrartanga, Krossa-
nesverksmiðjunni, sorphaugunum í
fjörunni í Torfunefsbótinni og mörgu
fleiru mismunandi áhrif á börnin og
einstaka borgara bæjarins, eftir því
hverjir hlut eiga að máli.
Oneitanlega hefði okkur fundist til-
hlýðilegra að læknirinn hefði komið
beint til okkar með umkvartanir sínar,
því í það eina skiftið sem hann kvart-
aði við ökumann okkar, að hausar úr
fyrsta farminum væru of sígnir til að
breiðast á stakkstæðið framan við höll
hans, var því tafarlaust hætt, þegar
ökumaðurinn hafði skýrt okkur frá
umkvörtuninni, en læknirinn hefir sjálf-
ur aldrei einu einasta orði minst á
þetta við okkur þó hann margsinnis
hafi haft tækifæri til þess.
Brœðurnir Espholin.
Vestur-
heimsferð.
Pistlar frá Stgr. Matthíassyni.
Winnipeg (frh.). ,
Götur eru flestar langar og mætast
vanalega i réttum hornum, likt og tíðk-
ast í Ameríku. Sporvagnar ganga eftir
mörgum götunum, en bifreiðar alstað-
ar á sveimi. Inni í miðbænum eru
einlægar raðir af stórhýsum með milli
10 og 20 gólfum. En utan til í borg-
inni verða húsin smærri, flest öll úr
timbri og mörg fremur flausturslega
bygð og með einföldu sniði. Víða eru
líka ferhyrnd lóðarsvæði, sem standa
auð eða hálfbygð og vaxin illgresi.
Má f útjöðrunum sjá marga húsakassa
með flötu þaki eins og vanti ofan á
þau, eins og hafi ekki verið ráð á að
byggja meira. En flötu þökin minna
á byggingarnar suður í Algier og á
Egyftalandi. Borgin á auðsjáanlega
langt í land til að vera fullsköpuð
að forminu til. En með vaxandi efn-
um tekst það fljótt.
Pó margir fallegir lystigarðar, trjá-
raðir og blómreitir prýði borgina auk
fljótanna, sem eg áðan nefndi, þá fanst
mér Winnipeg í öllum aðalatriðum
eins og hver önnur stórborg hvar sem
er í heiminum. Pægindin sömu, en
ókostirnir líka sömu. Sama reykjar-
mislrið hvílir yfir ðllum stórbæjum.
F*að er aðeins með höppum og glöpp-
um, að hægt sé að fá gott útsýni,
jafnvel þó farið sé upp f einhvern
turninn. Og svo þetta þéttbýli, ein-
lægt grjót undir fæti. Stórhýsi, sem
skyggja á himin og hauður. Hávaði
og asi á öllu. »Knúðra véla kaldur
hjartasláttur*. Auðæfi mikil annars-
vegar, en hins vegar efnaskortur og
atvinnuhörgull. Á kvöldin ljómar alt
loftið og húsveggirnir af marglitu raf-
ljósaletri og skringilegum myudum til
að vekja eftirtekt á ýmsum varningi,
glysi, svikalyfjum, sigarettum og alls-
konar óhófs — og óhollustu dóti.
»Hvílík sóun bæði á hjarta og hug,
hégóminn og þetta óðaflug* segir
Stefán G. . En þetta á ekki frekar
við um Winnipeg eti um ameríska
stórbæi yfirleitt. Datt mér oft í hug,
að þarfara væri að raflýsa með loga-
letri skæru uppi yfir húsþökunum
nokkur spakmæli hinna beztu manna
sögunnar, heldur en alt þetta tóbak,
tanlac og tyggingar-gúmmí (sem mér
var sagt að margar ungar stúlkur vendu
sig á að tyggja allan daginn líkt og
karlmenn munntóbak). Það væri t.
d. verkefni fyrir kirkjuna, að birta
þannig ýmsa góða ritningarstaði, eða
segjum boðorðin, ef ske kynni að þau
skýrðust fyrir það betur í mannanna
hjörtum. Væri þetta áreiðanlega eins
þarft og kosta miklu til að boða
Halanegrum trúna.
Bað var eitt stórhýsi í Winnipeg,
sem eg dáðist mjög að, það var þing-
húsið nýja (fyrir Manítobafylki). það
gnæfir hátt með hvelfingu sína, og
scst Iangt að. Efst á kúplinum stend-
ur logagylt líkneski framgjarns ung-
lings, sem heldur á blysi og minnir
á Hermes með Þyrsosstafinn. Ásmund-
ur Jóhannsson, var einn af byggingar-
meisturunum meðan húsið var í smíð-
um. Hann sýndi okkur það í krók og
kring. Hann var svo vænn að koma
altaf annað veifið til okkar Gunnars,
og aka með okkur í bifreið sinni
hingað og þangað um borgina, til að
sýna okkur alt það markverðssta. Við
gátum ekki fengið betri leiðsögumann,
síst til að skoða þinghúsið, því þar
var hann öllu sérlega kunnugur. Það
er alveg framúrskarandi vönduð bygg-
ing, bygð úr granit, marmara og öðr-
um dýrindis steintegundum, og hefi
eg óvíða séð jafn tígulega byggingu.
Pað kostaði 10 miljónir dollara. Kring-
um húsið er snotur listigarður, og
þar standa líkneski ýmsra merkra
, stjórnmálamanna. En þeirra á meðal
er líkneski af Jóni Sigurðssyni eftir
Einar Jónsson. Þar stendur kempan
Jón og sómir sér vel innan um hið
enska stórmenni. Er það augljðs vott-
ur hve íslendingar eru mikils virtir í
Kanada, að stjórn Manítobafylkis gaf
rúm þjóðhetju vorri á þessum stað.
En Vestur-íslendingar settu varðann.
Önnur bygging sem mér þótti
gaman að skoða, var Eatonsverzl-
unarhúsið í miðbænum. Bað er lang-
stærsta verzlun borgarinnar, og álíka
tilkomumikil og samskonar verzlanir
eru í Chicago og New-York. Húsið
þekur lóð, sem eru 4 ekrur að um-
máli, (en hver ekra er tæplega dag-
slátta). Pað er ein af þessum stór-
verzlunum, sem hrósar sér af að hafa
alla hugsanlega hluti á boðstólum, alt
frá kanaríufuglum til kláðasmyrsla.
Pví kunnugir sögðu mér, að það
þyrfti sérstakt hugvit til að spyrja eftir
því, sem ekki fengist þar. Alls eru
þar 7000 þjónar við búðarborðin, en
mest fríðar stúlkur, sem hafa sérstaka
æfingu í því að lokka til sín kaup-
endur og koma þeim til að verzla.
Fyrst þegar inn er komið, finst
manni aðkoman eins og f völundar-
hús. Fó rætist úr þessu, því prúð-
búnir leiðsögumenn eru alstaðar reiðu-
búnir til að leiða alla á rétta braut.
Mikið hlýtur sá embættismannafjöldi
allur að kosta ekki síður hér, en í
voru íslenzka ríki. Lyftivélar ganga
upp og niður og skila hópum af fólki
frá einni bygð til annarar. Par að auki
var þar breiður stigi tvískiftur, sem
hægt var að nota ef manni sýndist
það heldur. Hefðarfrúr, meyjar, mey-
kerlingar, menn og börn fóru þarna í
hópum upp og niöur líkt og englarnir
Jakobsstigann forðum. En sá var mun-
urinn, að þessi stigi var það þsfegi-
legri, að hann færðist upp og niður
sjálfkrafa, upp annar helmingurinn en
Innilegustu þakkir vottum við
öllum, sem sýndu og veittu T*or-
keli B. syni okkar sarnúð og hjálp
í banalegu hans á Eiðum, og
gerðu útför hans virðulega. Einn-
ig þeim seni á annan hátt hafa
sýnt okkur hluttekningu. Við
biðjum þeim öllum blessunar.
Kolkósi 1.' júni 1924.
Kristín Símonardóttir.
Hartmann Asgrímsson.
Hjartans þökk til allra, sem auð-
sýndu okkur samúð og hluttekn-
ingu við fráfall og jarðarför okk-
ar kæru dóttur og systur, Krist-
ínar Gísladóttur. — Sérstaklega
þökkum við U. AV F. A., sem svo
samhuga og kærleiksríkt heiðr-
aði minningu hennar.
Akureyri 24. júní 1924.
Móðir og systkyni.
Öllum þeim mörgu, er hafa
sýnt okkur hluttekningu í fráfalli
okkar elskaða sonar og bróður,
Jónasar Friðrikssonar frá Kamb-
hóli, vottum við hjartans þakkir.
Einkum þökkum við þeim hjón-
um, Gíslínu Friðriksdóttur og
Stefáni Jónassyni, þeirra miklu
hjálp og hluttekningu.
Foreldrar og systkini.
Innilegt þakklæti vottum við
öllum þeim, sem sýndu okkur
hjálp og hluttekningu við andlát
og jarðarför sonar okkar, Gests
Magnússonar, og heiðruðu útför
hans með nærveru sinni, kröns-
um og minningargjöfum.
Akureyri 24. júní 1924.
Ólöf Árnadóttir.
Magnús Oddsson.
níður hínn, en vélar í kjallaranuiu
hreyfðu þannig stigann kring um ás.
Fólkið þurfti ekki að hafa fyrir því
að ganga tröppurnar fremur en það
vildi. Pað sveif upp og niður fyrir-
hafnarlaust, og var mér starsýnt á
þessa himnaför. Seinna sá eg bæði í
New-York og London, samskonar
menpingarnýung. En það er mikið
álitamál hvort menn:ngarauki sé mikill
með þessu fenginn, því fremur miðar
þessi sjálfhreyfistigi til að auka hóg-
lífishug og hægðatregðu í mannheimi,
heldur en til að bæta mannfólkið til
lífs og sálar eða baks og kviðar.
Sargent Avenue heitir breitt stræti,
sem sporvagnar ganga eftir, um þvera
borgina. 1 þessari götu og þar í grend
búa margir landar. Og þarna er mið-
,stöð hinnar Vestur-íslenzku menningar.
Par eru prentsmiðjur og ritstjórnar-
skrifstofur »Lögbergs« og »Heims-
kringlu*, og þar er bókaverzlun ís-
lenzk. í prentsmiðjunum hafa hin
mörgu vesturíslenzku rit verið prent-
uð og útgefin.
(Framh).
09
I