Íslendingur - 31.07.1925, Blaðsíða 1

Talsími 105.
Riístjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Strandgata 29.
XI. árgangur.
Akureyri, 31. júlí 1925
33. tölubl.
AKUREYRAR BIO
Laugardags- og sunnudagskvöld kl. 9:
Pegar stórborgin sefur.
6 þátta kvikmytid úr stórborgalífi Bandaríkjanna. Aðalhlutv. leika:
Ralph Lewis og Claire McDowell.
Miðvikudags- og fimtudagskvöld kl. 9:
Æfintýri ieikkon unnar.
Kvikmynd í 6 þáttum. Sérlega skemtileg mynd, þótt efnið sé
' alvarlegt. — Aðalhlutverkið leikur:
CONSTANCE TALMADGE.
Myndirnar aðeins sýndar ivisvar.
i
I
I
Verkfallið
á
Siglufirði.
Sunnanblöðunum hefir orðið tíð-
rætt um verkfallið, er síldarsöltunkr-
stúlkurnar á Siglufirði gerðu um
daginn, og sannar það sig hér sem
oftar, að fjarlægðin gerir atburðina
sögulegri og umfangsmeiri. Hér
— í nágrenninu — hefir varla verið
minst á verkfallið, og á Siglufirði
sjálfum gleymdust atburðirnir svo
að segja um leið og þeir gerðust.
Menn fengu annað að hugsa. —
Síldin var komin.
En það er ekki rétt, að atburð-
irnir • falli í gleymsku, og ekki held-
ur, að það standi óleiðrétt, sem
rangt hefir verið hermt í frásögn-
um af þeim. Pess vegna segir fsl.
nú sögu málsins eins og hún gerð-
ist, rétt og hlutdrægnislaust.
Þá er fyrst að geta þess, að í
fyrra voru síldarstúlkur á Siglufirði
alment ráðnar upp á 75 aura á
tunnu og 5 krónu vikupeninga. Var
það lægra en verið hafði árinu áð-
ur, en þótti sanngjarnt sökum þverr-
andi dýrtíðar, og bar ekki á öðru
en síldarstúlkurnar væru ánægðar
með kjörin. Og útkoman eftir ver-
tíðina hefði orðið hin bezta, ef afli
hefði orðið nokkuð svipaður því og
hann hafði verið árið áður. En hann
reyndist mikið tninni og fóru því
margar síldarstúlkur meðlétta pyngju
frá Siglufirði að vertíðinni lokinni.
Nú hagar málunum þannig til, að
síldarstúlkur eru í flestum tilfellum
ráðnar til Siglufjarðar, án þess að
kaupið sé tiltekið; þeim heitið því
hœsta kaupi, sem grcitt sé ci staðn-
um. Otgerðarmenn koma sér svo
saman um, að kaupið skuli vera
hið sama og í fyrra og ganga síld-
arstúlkurnar að þeim kjörum mögl-
unarlaust. Var þetta kaupgjald
þar með samtiingutn bundið.
En svo líða dagar, vika — á aðra
viku, og engin síld aflast. Stúlk-
urnar fara að ókyrrast. Pær þykj-
ast nú sjá, að þær muni bera lítið
úr býtum eftir sumarið. Raddir
heyrast um, að gera hærri kaup-
kröfu. Falla þær strax f góðan jarð-
veg og innan lítils tíma eru 400
síldarstúlkur orðnar einhuga um það,
að krefjast krónu 'fyrir að salta
tunnuna, f stað 75 aura, og að viku-
peningarnir haldist hinir sömu.
Verði ekki gengið að þessum kröf-
um, neiti þær að vinna. Einn dag-
ur líður í þrefi; þann dag er engin
síld. Um nóttina kemur síld; hún
fæst ekki söltuð og verður að fara
í bræðslu. Næsta dag kemur enn
meiri síld. Útgerðarmenn sjá sér
einn kost nauðugan til þess að
gera hana ekki ónýta og hann er:
að ganga að kröfum stúlknanna. —
Sigurinn er þeirra megin, — þær
hafa komið »auðvaldinu« á kné.
Pannig er saga þessa máls rétt
sögð.
Það eru margir, sem gleðjast yfir
sigri síldarstúlknanna. Eru samn-
ingsrof til þess að gleðjast yfir?
Af fúsum og frjálsum vilja ráða
stúlkurnar sig til þess að kverka
og salta hverja tunnu síldar fyrir
75 aura, en þegar að þær sjá, að
engir möguleikar eru lengur fyrir
útgerðarmennina að ná sér í nýjar
stúlkur, — vita sig óhultar úr þeirri
átt — þá nota þær tækifærið til
þess að ganga frá gerðum sarnn-
ingum og krefjast 25 aura kaup-
hækkunar á hverja tunnu. — Er
þetta framferði til þess að dáðst að
eða gleðjast yfir?
Þegar kaupsamningar eru gerðir
og ákveðið kaup tiltekið, ber báð-
um málsaðilum bæði siðferðisleg
og lagaleg skylda til þess að upp-
fylla þá. Aðstaðan er raunar oft
þannig, eins og t. d. nú á Siglu-
firði, að því verður ekki viðkomið
að grípa til laganna sér til verndar
gegn samningsrofum, en þótt það
sé sýnilegt, ætti það ekki að hafa
svæfandi áhrif á siðferðisskylduna,
en því miður virðist þetta tvent ekki
ósjaldan eiga samleið.
En það sem nú hlýtur að vaka
fyrir flestuin er þetta: Er sú alda
að ryðja sér braut í verkamanna-
heiminum íslenzka, að iiirða ekkert
um gerða samninga, livenær svo
sem það þykir ábatavon fyrir vinnu-
þiggjendur að svíkja Joá?
Verkamannafélag Akureyrar gekk
inn á þessa braut í fyrravor. Nú
koma síldarstúlkurnar á Siglufirði.
Koma fleiri á eftir?
Er ekki lengur hægt að treysta
á íslenzkan verkalýð?
Afurðasalan.
Eftir 6aröar 6ís!ason.
(Niðurl.).
Gærur.
Eins og auðvitað er, fer verð
gæranna mikið eftir ullarverðinu, þó
ekki standi það í beinu sambandi,
því skinnið getur verið verðmætt,
þó ullin sé ódýr. Vegna verðfalls-
ins á ullinni má búast við, að gæru-
verðið verði lægra í haust en í fyrra,
enda var verðið þá óvenjulega og
máske óeðlilega hátt.
Áríðandi er, að gærurnar séu vel
flegnar, hvorki skornar né rifnar og
fitukliprar, sem kunna að vera í gær-
unni, séu varlega teknir með bit-
lausum hníf, svo holdrosan skadd-
ist ekki.
Áður en gærurnar eru saltaðar,
þarf að hrista vandlega úr þeim
sand og mold, þvo blóðhálsa og
þurka vel ullina, en varast að láta
þær liggja volgar saman í bing.
Pegar þær evu orðnar vel kaldar og
ullin bur, er bezt að salta. þær í
stafla þannig, að holdrosan snúi
saman, og varast skal, að salt fari
í ullina. Eftir nokkra daga þarf að
umsalta þær og athuga, að engin
velgja sé í ullinni, og að hvergi liggi
ósöltuð skinn satnan.
Ef þannig er vandvirknislega frá
gærunum gengið, geymast þær vel
og má gjarnan vöndla niargar sarn-
an (20—25 gærur), í strigaumbúðir
til innanlands sölu eða útflutnings,
án þess að mikið salt loði við þær.
Komast þær þá í hendur kaupenda
í góðu ásigkotuulagi, en Itvorki
haugblautar eða forugar, eins og
ltefir viljað verða.
Gærurotun og sútun hér innan-
lands, sem töluvert hefir verið stund-
uð síðustu árin, miðar að því, að
auka verðmæti þessarar vöru og
veita atvinnu. Er vonandi, að sá
vísir til iðnaðar eflist og ekki líði
á löngu áður en allar gærur verði
rotaðar eða sútaðar í landinu.
Það hefir mikla þýðingu fyrir verð-
mæti bjóranna, að féð sé vel varið
öllum óþrifum og særist ekki á neinn
hátt (t. d. af gaddavír, hundsbiti,
við rúning eða á annan liátt). Ef
skepnan hefir einhvern tíma særst,
kemur fram ör á bjórnum og fellir
hann í verði sem iðnaðarvöru. Bjór-
ar af kláðaskepnum eru verðlitlir.
Einn galli kemttr fram á mörgum
bjórum við gulsútun, sem fellir þá
töluvert í verði, — það eru smágöt
(»pinhole«) á háraminum (mest um
herðakambinn og aftur eftir hryggn-
um), sem líta út eftir sútunina sem
smádröfnur. Vart verður þessarar
sköddunar á hárami sauðskinna frá
ýmsum löndum og hafa sútunar-
verksmiðjur þær, sem eg hefi átt tal
við, eigi getað gefið mér upplýsing-
ar um, hvað þessu valdi. Pað væri
nokkurs vert, ef liægt væri að finna
orsakir þessa galla og koma í veg
fyrir hann.
f/ross.
Um kmgt skeið hefir aðalmark-
aðurinn fyrir útflutta hesta verið á
Englandi. Hafa þeir verið notaðir
í kolanámunum við að flytja til kol-
in. Þegar kolaverðið er hátt og
framleiðslan í góðu gengi, er sóst
eftir hestunum og þeir þá borgaðir
viðunandi verði. Pegar aftur á móti
dregur úr kolaverzluninni og marg-
ar rtámur hætta um stundarsakir
eða minka framleiðsluna, eins og
nú á sér stað, tekur að kalla fyrir
þann markað. Á seinni tímum hefir
einnig farið í vöxt notkun á raf-
magnskrafti og sjálfhreyfivögnum, í
stað hesta, og virðist helzt vera
stefnt að því, að útrýma þeim úr
námunum. Nýlega var efnt til sýn-
ingar í Englandi á sjálfhreyfitækj-
um, sem nothæf væru í stað hesta
í kolanámurnar, og heitið háum
verðlaunum þeim, sem bezt tæki
byði. — Má búast við því, á þess-
um uppfyndinga tímum, að fram-
leidd verði flutningstæki í námurn-
ar, sem keppi við hestana, svo að
full þörf sé að Ieita annað eftir
markaði fyrir þá.
Til kolanámanna hefir sérstaklega
verið falast eftir smáum þrekvöxn-
um brokkhestum, en í Danmörku,
þar sem einnig hafa verið seld tölu-
vert mörg hross til notkunar á
bændabýlum, líka þau bezt sem
stærst.
Vafalaust væri hægt að selja
hrossin víðar, ef hægt væri að bæta
kynið og stækka þau.
Kaupendurnir telja mikinn kost,
að hrossin séu með beinum, stutt-
um hrygg, séu framhá með gildan
inakka og sterklegai; gildar fætur.
Brokkhestar seljast vanalega betur
en vekringar, og bezti sölualdurinn
er 4 til 5 vetra.
Öll markaðshross ættu að vera
dálítið tamin, helzt stilt fyrir vagni,
en að minsta kosti taumvön.
þjúpur.
Pað er tilgangslaust að drepa
blessaða rjúpuna, ef ekki er þannig
með hana farið, að hún sé manna-
matur og verzlunarvara. Ef hún
kemst hrein og fersk á markaðinn,
er hún all-seljanleg, en því miður
hangir hún venjulega blaut og blóð-
ug, úldin eða skorpin í matsölubúð-
unum erlendis, og er þá í litlu áliti.
Eins og kunnugt er, var víða hafin
herför síðastliðinn vetur gegn þess-
um góða og gæfa fugli, og tugir
eða jafnvel hundruð þúsunda af
honum send á erlenda markaði. —
Lítill hluti rjúpnanna mun hafa selst
fyrir gott verð, en meiri parturinn
fyrir hálfvirði eða algerlega eyði-
lagst, eftir að margskonar kostnað-
ur var áfallinn. Slíkt má ekki oftar