Íslendingur - 23.04.1926, Síða 2

ÍSLtNDlNOUft

hafa^fyrirliggjandi:
Superfosfat.
Noregs-saltpétur kemur með „Nova" næst.
sæmilega efnaðir, en sárfáir sem
talist geta ríkir menn. Og þeir fáu
kaupmenn sem telja má ríka, munu
lítið taka af lánum hér í bönkun-
um. Það er því lítið um fulltrygg
viðskifti, sem Landsbankinn, sem
seðlabanki, gæti haft beint við þessa
stétt, og það því síður, þar sem
vitanlegt er að bankinn styður af
alefli þær stofnanir, og þá stefnu,
sem vill útrýma allri kaupmanna-,
stétt úr landinu, og sem hefir nú ,
tekist á nokkrum verzlunarstöðum.
En á öðrum stöðum hefir verzlun 'j
kaupmanna verið stórum veikt. Og |
þar sem eigi verður annað séð en «
að Alþingi og ríkisstjórnin Iáti sér|
þetta viðskiftaástand vel lynda, til
óhagræðis og stórhættu fyrir Lands-I1
seðlabankahæf trygging, en alls ekki
á annan hátt.
Og eg tel þessa aðferð koma
að miklu meiri notkun en aíferð
Norðmanna um 1830, að kaupa víxla
aðeins gegn fasteigatryggingu, á
meðan líkt stóð á um hinn almenna
efnahag þar eins og hér nú.
En þegar menn nú skoða seðla-
bankamálið frá þessari sjónarhæð,
að tæplega, eða eigi, sé hægt í
þessu landi að fá seðlabankahæfa
tryggingu fyrir svo sem 11 milj.
króna, með almennum beinum við-
skiftum við seðlabankann, hvernig
ætla menn þá að láta seðlabankann
lána svo tugum miljónum króna
skiftir eða jafnvel ótakmarkað spari-
sjóðsfé í viðbót gegn seðlabanka-
bankann sjálfan og þjóðina, þá er ** hæfri tryggingu? En það ætlar meiri-
Q1/1/1 n /1 L1 1 O n f imA O A T * Lla.l! ---- - _ _ '24
ekki að búast við, að Landsbank-
inn, sem seðlabanki, geti
tryggustu viðskiftanna við
l
hluti bankanefndarinnar sér að gera,
notið j úr því hann ekki vill láta seðla-
kaup-;ij| deildina og sparisjóðinn hafa að-
mannastétt landsins. Og komum vérúj; skilinn fjárhag.
þá að hinni hlið verzlunarinnar, kaup-l|
félögunum. Þau eru eins og kunn-t,
ugt er eignalítil, hafa lítið sem ekk-jj
ert veltufé, og eru í stórskuldum. ..
Þessar skuldir tryggja þau með
hinni almennu samábyrgð. Víxlar,
sem eru trygðir með þessari samá-
byrgð, verður að skoða sem eigin-
víxla fátæks lántakanda, sem geta
borgast þegar vel gengur, en sem
ómögulegt er að fá greidda, er eitt-
hvað ber út af. Víxlar, sem eigi er
auðgengið að að innheimta með
málsókn né aðför, og eru þeir því
alsendis óbankahœf trygging.
Af því, serq nú hefir sagt verið,
sé eg ekki að þessir atvinnuvegir,
er eg hefi nefnt, geti sett bankhæfa
tryggingu beint við seðlabanka fyrir
mörgum miljónum króna, ef trygg-
ingin á að jafngilda 1. veðréttar
fasteignarveði, eða að obligationum,
sem metnar eru í kauphöllum í út-
löndum. En það er alviðurkent að,
svo góð verði tryggingin að vera,
til þess að geta talið hana seðla-
bankahœfa tryggingu. Og þessvegna
meðal annars bar eg fram frv. mitt
um sérstaka seðlastofnun 1924. Eg
gerði það til þess að gera seðla-
útgáfuna tryggari, og til þess að
þjóðin hefði seðlanna fullkoniin not
og stæði í sem minstri hættu seðl-
anna vegna. En tryggingar og að-
ferðarmunurinn er þessi:
(Framh.).
C9
Tíminn
dæmdur.
25 þús. króna skaðabætur.
Nýlega er fallinn dómur í undir-
rétti Reykjavíkur í máli, er Garðar
Gíslason heildsali höfðaði síðastl.
haust gegn ritstjóra Tímans, Tryggva
Þórhallssyni, fyrir árásir á hrossa-
kaup hans, er gerðar höfðu verið
í Tfmanum og Garðar skoðaði sem
atvinnuróg. Var dómurinn og þeirrar
skoðunar og dæmdi ritstjórann til
að greiða stefnanda 25 þús. krónur
í skaðabætur til Garðars, auk 300
króna málskostnaðar. Einnig fékk
ritstjórin 300 kr. sekt.
Búist er við að málinu verði
áfrýjað til Hæstaréttar.
co
1 annað tölublað Islendings þ. ár
ritar Þorsteinn Pórarinsson bóndi í
Holti grein með yfirskriftinni »Kaup-
félag Langnesinga.«
Grein þessi er fyrst og fremst heift-
arfull árás á framkvæmdastjóra félags-
ins, énda hefir hann sent stefnuvotta
heim til höf. En því, sem beint er
Viðskifti bankanna við seðla-
stofnunina.
Ef víxill er seldur beint öðrum
hvorum bankanum, þá kaupir hann
víxilinn fullu verði, og ber alla áhætt-
uná af því, að víxilseljandi standi í
skilum. En ef seðlab. er sérstök
stofnun, eins og eg geri ráð fyrir,
sem lánar aðeins bönkunum út á
víxla þeirra sem handveð, og tekur
að veði 125 kr. í víxlum fyrir hverj-
ar 100 kr. í seðlum, er hann lánar,
og hefir þess utan trygging í eign-
um bankanna sem lánin fá, þá er
auðsætt, að veiktrygðir víxlar geta
með þessu móti orðjð sæmilega
að núverandi stjórn félagsins, mun eg
svara hér, að því leyti sem það er
svaravert, eða nauðsyn að svara því.
Höf. byrjar ritsmíð sina svo: »Mér
er það að ýmsu leyti óljúft, að ræða
um ástand þessa félags í blöðum.*
Petta er falleg játning hjá höf., enda
eðlilegt, að hann.finni það bezt sjálfur,
að fóstur hans, þó fullaldra sé, muni
ekki verða föður sínum til sóma. Eg
veit ekki, hverjir eru skaðlegir sam-
vinnumálunum, ef ekki þeir, sem telja
sig samvinnumenn, en eru svo altaf á
hlaupum að reyna að finna sína agn-
úa, og gera úr þeim sem mest, til að
vekja tortryni og róg gegn forgöngu-
mönnum allra félagsmála i sínu hér-
aði. Ef þeir svo finna ekki næg deilu-
efni um félagsmálin, er þar blandað
inn í einkadeilum, til þess þó að geta
á einhvern hátt svalað arfgengri ófrið-
arþrá sinni.
Porsteinn getur ekki um, hvers vegna
þeir bræður hlupu af aðalfundi Kaup-
félagsins 1924. Þeir voru svo ræki-
lega mátaðir í umræðum og sáu, að
fylgi þeirra var svo lítið, að þeim þótti
ekki sætt tengur. þorsieinn hljóp á
stað, er hann fékk þá sneið, að það
yrði skóslit fyrir hann, ef framkvæmda-
stjórastaðan við félagið væri aug-
lýst laus fimta hvert ár, eins og þeir
bræður Iögðu til. Ekki þoldi sam-
vinnuandi hans meira.
Pess getur höf. réttilega, að þeim
bræðrum er tilkyntur brottrekstur úr
Kaupfélagi Langnesinga i febrúar 1925.
Eins og fyr er sagt, hlupu þeir
bræður af aðalfundi 1924, en eftir að
þeir eru farnir, er Þorsteinn kosinn í
stjórnarnefnd félagsins. Ólafur bróðir
hans hafði áður verið það, og árið
áður vildu þeir koma Kristjáni að
líka, svo að þeir bræður hefðu þar
meiri hluta, en komu því ekki fram.
Kosning Porstéins í stjórnarnefndina
verður að skoðast sem sátta- og friðar-
boð, frá þeim er eftir sátu á fundin-
um, og sýnir glögt, að það átti ekki
að bæla þeim burt að ástæðulausu,
þar sem einn þeirra er í stjórnarnefnd,
en annar endurskoðandi.
Nú bregður svo við, að eftir þenn-
an fund í maf 1924, hæftu þeirbræð-
ur alveg viðskiftum við félagið, en
höfðu þá frá nýári tekið vörur hjá
því fyrir um 1850 krónur, er Por-
steinn telur hálft fjórða þúsund.
Ef þeir bræður hefðu nú eingöngu
haft hag félagsins fyrir augum með
látum sínum, hefðu þeir verzlað við
það áfram, og þá tekið i framrétta
hönd, í staé þess að forsmá hana.
Fyrir framkvæmdastjóra var nokkuð
vandgerðara við þá en marga aðra,
þar sem þeir voru svo berir að fjand-
skap við hann, en höfðu þá góða að-
stöðu í félaginu. En þeir hafa að
Iíkum gert ráð fyrir, að framkvæmda-
stjórinn væri þeim vanda vaxinn, að
búa eins að þeim og öðrum, annars
hefðu þeir haft höggstað á honum.
En þeir voru búnir að verzla við fé-
lagið nokkur ár, og Kristján að vera
endurskoðandi, en höfðu þá ekki fund-
ið nema smávægileg aukaatriði til að-
finslu, eins og einn þeirra bræðra
ketnst að orði á aðalfundi árið áður.
Um sumarið Iögðu þeir ull sína
inn hjá kaupmanni og fjárafurðir um
haustið, en borguðu félaginu þó að
mestu, rétt fyrir áramót með ávísun.
Pnrsteinn kom á stjórnarfund í júní
og fiutti þar tillögu um að segja fram-
kvæmdastjóra upp slöðunni, en kom
því ekki fram, þrátt fyrir skammir og
hótanir. Par rétt á eftir sagði hann
undirriluðum, að hann mundi ekki
framvegis geta starfað í stjórnarnefnd-
inni. Pó var hann boðaður á fund í
septémbér, en kom þá ekki og gerði
enga afsökun, en undraðist að vara-
maður skyldi ekki boðaður í sinn stað.
Svo var stjórnarfundur haldinn í des-
ember.og varamaður boðaður þangað,
en ekki Þorsteinn, þar fjandskapur
hans gegn félaginu var svo opinber,
sem sjest af framanrituðu. Pess má
og geta til viðbótar, að um haustið
skrifaði hann stjórn Sambandsins ádeilu-
bréf á Kaupfélagsstjórnina og fram-
kvæmdastjóra.
Samkvæmt lögum félagsins, getur
hver sá sætt brottrekstri, sem er félags-
maður að yfirvarpi, en hefir mest öli
viðskifti sín annarsstaðar, og ennfrem-
ur, ef hann verður ber að því, að
spilla áliti félagsins, eða vekja tor-
trygni hjá lélagsmönnum.
Höf. misminnir það sjálfssgt, að
nokkrir félagsmenn hafa skorað á þá
bræður, að halda áfram störfum við
félagið. Sú áskorun kom að minsta
kosti aldrei fytir augu stjórnarnefndar
eða á aðalfund.
Skrifi höf. um deildarfundi í Pistil-
firði þarf ekki að svara, þar hann við-
urkennir réttilega, að engir fulltrúar frá
þeirri deild hafi fengið sæti á aðal-
fundi.
Aðeins eina af aðréttum höf. til
framkvæmdastjóra vil eg minnast á.
Hann segir: »Dæmi etu til þess, að
hann hefir látið haustvöru grotna nið-
ur og eyðileggjast.* Hér mun höf.
eiga við hið eina dæmi, sem til er
um skemda vöru hjá félaginu, sem er,
að haustið 1922 losnar ull á nokkrum
gærum, ei félagið fékk sem samtíning
seint um haustið. Félagið beið þó
ekki teljandi skaða af þessu, því ull
og skinn borguðu gærurnar því nær
alveg. Nú er það vitanlegt, að fram-
kvæmdastjóri er ekki ráðinn til að
salta og binda gærur, en hann haféi
nú sem áður ráðið hæfan mann til
framkvæmda á því, og er það vangá
hans, en ekki framkvæmdastjórans, að
þetta kom fyrir, enda gerði endurskoð-
andinn sem þá var, Kristján bróðir
Þorsteins, enga athugasemd við þetta.
Höf. talar um, að flestum muni ó-
skiljanlegt ástandið i Kapufélagi Lang-
nesinga. En það er ekkert óskiljan-
legt, enda skýrist fyrir þeim, er lesa
ritsmíð höf., að kaupfélagsskapurinn
'nér hefir þann forgöngumann, er safn-
ar um sig tryggum fylgismönnum og
andstæðingum. Andstæðingar verða
fyrst og fremst keppinautar um verzl-
unina á Pórshöfn, og allir sendisvein-
ar þeirra og ginningafífl. Einnig þeir,
er enginn félagsbönd þola, og njósn-
armenn og liðhlaupar úr félagsmanna
hópnum. Er það samboðið dómgreind
höf., félagsmálahugmyndum hans og
sjálfsáliti að finnast allir hyggnaii menn
héraðsins í þeim hóp.
Eitt hið siðasta í grein höf. er þessi
setning: »Pað er núverandi fram-
kvæmdastjóri, sem hefir fælt og fælir
menn frá því« (kaupfélaginu).
Guðmundur, núverandi framkvæmda-
stjóri, var einn af aðalstofnendum fé-
lagsins, og hefir verið framkvæmda-
stjöri þess síðan, nema fyrsta árið.
Félagið hefir því vaxið með honum
og hann með því og hvortveggja vegn-
að vel, og á síðari árum hefir það
komið í Ijós, að félagið hefir nægan
styrk til að vísa af höndum sér skað-
ræðismönnum. Til dæmis um það
má geta þess, að árið 1924 — 25 milli
aðalfunda, þegar þeim bræðrum er
vísað úr félaginu, og einn maður segir
sig úr því með þeim, ganga í það
17 nýir félagsmenn.
Á síðasta aðalfundi samþyktu allir
fulltrúar að hækka kaup framkvæmda-
stjóra, heldur en eiga á hættu, að
hann segði af sér starfinu.
Ounnarsstöðum 12. febrúar 1926.
Jóhannes Árnason.
Kærkoinnasta tækifærisgjöfin
er
konfectkassi
úr
G E Y S I R .
Epli og appelsínur nýkomnar,