Íslendingur - 11.01.1929, Blaðsíða 2

2
ÍSLENDINGUR
Fyrsta skilyrði til að útkoma verði góð af útgerðinni, er að
hafa traustar og gangvissar vjelar í bátunum og skipunum.
Kaupið því
SKANDIA-vjelar
í báta ykkar og skip.
Ath. Greiðsluskilmálar eru mjög aðgengilegir.
Tómas Bjðrnsson, Ákureyri.
kostnað síldarinnar, en jafnframt
vildi hann hækka kaupgjald verka-
fólksins. Enga útvegi sá hann til
lækkunar nema bryggjuleigur. en
lækkun þeirra getur þó engu veru-
legu numið. Veslings Einar ætlaði
hjer að sigla beggja skauta byr en
rak í strand. Ef hann skyldi skol-
ast á flakinu inn í bæjarstjórnina,
verður það aldrei hagsýnin, sem
hann getur miðlað af.
Shell-geymarnir.
Verkamaðurinn kyrjar nú að nýju
söng sinn um Shell-gleymana á
Tanganum: að þeir sjeu til »stór-
hættu« og »stórlýta« bænum. Nú
er það vitanlegt, að geymarnir eru
hin fyrsta og eina öryggisráðstöf-
unin, sem við höfum fengið fyrir
olíugeymslu í bænum og að þeir
jafnframt eru bæjarprýði, — sýnis-
horn þess, að við höfum komist
á sama rekspöl og borgir og bæjir
annara landa, en hvernig er hægt
að vænta þess, að Vkm. viti slíkt.
Til íhugunar.
Er kosið er, verða kjósendur að
athuga að krossa framan við lista-
bókstafinn, en varast að setja kross
við nöfnin á atkvæðaseðlinum. Vilji
kjósandi breyta til um nafnaröð-
unina, er best að setja tölustafinn
1 fyrir framan nafn þess frambjóð-
andans, sem kjósandinn óskar að
flytja upp, breytist þá röðin að
, öðru leyti af sjálfu sjer. Atkvæðið
er ógilt, ef krossinn er ekki settur
fyrir framann listabókstafinn og
einnig ógildur ef krossað er framan
við nafn frambjóðanda.
Símskeyti.
(Frá Fréttastofu íslands.)
Rvík 11. jan. 1929.
Utlend:
Frá París: Pingið ræðir í dag
traustsyfirlýsingu til stjórnarinnar
og ýmsar fyrirspurnir. Radikali-
flokkurinn hefir samþykt, að allir
þingmenn flokk.sjn® skuli greiða
aiKvædi gegn stjórninni, og hótað
að gera þá flokksræka, sem óhlýðn-
ast. Búist er við, að Poincare fái
traustsyfirlýsingu, en muni bráðlega
reyna að' losa sig við þá af ráð-
herrum sínum, sem mestum árás-
um mæta, t. d. Hennessy, og gera
stjórnina þar með geðþekkari vinstri
fiokkunum.
Frá London: Blöðin ræðfi mikið
um jarðgöng undir Ermasund til
þess að greiða fyrir samgöngum
og viðskiftum. Hins vegar búist
við, að hermálastjórnin sje á móti
því, að göngin verði gerð.
Frá Belgrad: Alexander Júgó-
slava konungur hefir numið stjórn-
arskrá ríkisins úr gildi og tekið sjer
Raflýsinsartæki
í vjelbáta og skip, ódýr og hin á-
byggilegustu, sem fáanleg eru (frá
Robert Bosch Stuttgart) útvegar
J ÓN STEFÁNSSON,
Siml 23 Akureyri
Báta-ofnar,
skips-eldavjelar.
Útgerðarmenn, sem ekki hafa
Svendborg-eldfæri í bátum sínum
og skipum, ættu að tala við mig
sem fyrst.
Jón Stefánsson.
Vegna söguburðar, er gengur hjer
iim bœinn, þess efnis, að efsti mað-
ur Clistans sfe fylgjandi stefnu
kommúnista, leyfum vjer oss hjer-
með, að lýsa því yfir, að fyrir sögu-
burði þessum er enginn fótur, enda
œtti flestum skynsemi gœddum
mönnum, að vera það nokkurn veg-
inn Ijóst, að slíkt jleipur getur eigi
verið á rökum bygt. Yfirleitt getum
vjer tekið það fram, að vjer erum
andvígir ölluni öfgastefnum, hvort
sem þœr koma fram í þjóðfjelags-
eða bœjarmálum, en tnunum aftur
á móti Ijá fylgi vort öllum skyn-
samlegum umbótum, bygðum á frið-
samlegum og heilbrigðum grund-
velli.
Akureyri, 11. janúar 1929.
Ólafur Jónsson.
Tómas Björnsson,
Gísli R. Magnússon.
í hendur einræðisvald. Hefir hann
gefið út fyrirskipun um, að upp-
leysa skuli alla ílokka í ríkinu, sem
bygðir sjeu á trúarbragða- eða þjóð-
ernisleguin grundvelli, og að blaða-
útgáfa skuli háð eftirliti embættis-
manna ríkisstjórnarinnar. Ennfrem-
ur hefir konungur svo fyrirskipað,
að allar bæja- og sveiiastjórnir skuli
uppleysast og nýjar skipaðar í stað-
inn af konungi. Bannað að bera
vopn. Sivkovitch hershöfðingi hef-
ir myndað ráðuneyti að boði kon-
ungs.
Frá London: Uppreistin í Afg-
hanistan heldur át'ram. Blóðugir
bardagar hafa staðið í fleiri daga
hjá Kabul. — Indverski herinn á
norðvesturlandamærunum hefir ver-
ið kallaður heim.
Frá París: Níkulás stórhertogi,
er var yfirhershöfðingi Rússa í
heimsstyrjöldinni, er látinn.
Frá Khöfn: Miklir kuldar víða í
Mið-Evrópu og í Bandaríkjunum. í
Chicago hafa 28 dáið úr kulda og
allmargir í Póllandi.
Innlend:
Ekkert nýtt gerst í togaraverkfall-
inu. Fíestir togararnir á veiðum,
einir 3 lagðir í höfn.
Ágætur afli \ verstöðunum sunn-
anlands.
U.ndirrjettdómur er fallinn í málj
Magnúsar alþm. Jónssonar gegn
Landsbankanum út af bankaráðs-
laununum. Bankinn sýknaður en
málskostnaður látinn falla niður.
Hin dásamlega
Tatol-handsápa
mýkir og hreinsar hörundið
og gefur fallegan og bjartan
litarhátt.
Einkasalar:
I. BRYNJÓLFSSON & KVARAN,
Alheimsmál.
í hinu gamla og merkilega söguriti,
biblíunni, sem segir frá sköpun heims
og fyrstu mannanna, er ein saga, sem
heitir „Babelsturninn". Par segir frá því,
að f upphafi hafi allir menn jarðar talað
söinu tungu, en er þeir vildu byggja sjer
minnismerki, sem gæti hjálpað þeim til
að halda hópinn, þá vilti drottinn tungu-
mál þeirra, svo að enginn skildi annan.
Hvort sem menn leggja trúnað á sögu
þessa eða ekki, þá er hitt víst, að heita
má, að hver þjóð hafi sina tungu. Sein
eðlilegt er, hafa leitt af þessu margs-
konar óþægindi. Maður, sem fer að
heiman til fjarlægari landa, er engu bet-
ur staddur þar en sá, er mállaus hefir
verið frá móðurlífi. Hann skilur engan,
og enginn skilur hann.
Til að bæta úr þessu að einhverju
leyti, eru erlend mál kend í skólum. En
af þeim fjölda tungumála, sem töluð eru
um heim allan, verður ekki nema litill
hluti lærður, þó að til þess sje kostað
6—10 árum af æfinni.
Af þessu er auðsætt, að brýn þörf er
á alheimsmáli, einu máli, einföldu og
skjótlærðu, sem allir gætu lært og væri
skylt að læra auk síns móðurmáls. Og
skal nú í stuttu máli sýnt fram á, hvaða
kosti það hefir.
Við það, að læra eitt mál í staðinn
fyrir mörg, sparast bæði timi og fje.
Hvar sem maður kemur, hvort heldur
er til Hottentotta í Afríku, Mongóla í
Asiu, eða hvítra bræðra fyrir vestan haf,
getur maður talað við alla eins og fje-
Iaga sína heima. Og þegar allir íbiíar
þessarar jarðar geta þannig talast við,
eins og ein þjóð, eru Iíkindi til að skiln-
ingur og samúð aukist. Þjóðarmetnað-
urinn ininkar, allir finna betur til skyld-
leikans og skoða sig ef til vill eins og
eina pjóð. Lfkindi eru til, að alt þetta
mundi draga úr fjandskap milli þjóða og
fækka styrjöldum. Pað mundi og flýta
fyrir ölluin framförum, og þjóðirnar stæðu
betur að vígi með að fylgjast með tim-
anum. Og er það eigi lítið til bóta.
En þá kemur annað til sögunnar.
Hvaða mál skal gera að alheimsmáli ?
Menn vita, að enskan er útbreiddust
allra máia, og mundu þvl flestir greiða
henni atkvæði sitt, ef taka ætti til þess
einhverja rikjandi tungu, En enskan er
of þungt mál, altof orðmörg og all-erfið
I meðförum. Og að gera einstaka þjóð-
tungu að alheimsmáli er ekki ráðlegt,
þvi að það yrði metnaðarmál sjer-
hverrar þjóðar, að hennar lunga yrði
til þess kjörin. Auk þess eru þær flest-
ar óþarflega orðmargar og vandlærðar.
Til þess að gera öllum jafnt undir höfði,
yrði þvi að gera nýtt mál í þessum til-
gangi. Og þá er nauðsynlegt, að það
sje einfalt og ljett i notkun.
Fyrir fullum 40 árum setti pólskur
læknir, dr. Zamenhof, saman mál það, er
hann nefnir Esperanto (í isl. þýðingu
yrði það helst nefnt vonarmálið —
Espero=von), og hefir hugniynd hans
verið, að fá það gert að alheimsmáli.
Mál þetta hefir þegar náð mikilli út-
breiðslu utn alla Mið-Evrópu og Bret-
landseyjar, Japan og Norðurlönd og víð-
ar. Fer útbreiðsla þess vaxandi með
ári hverju. Aðrar alheimsmálstilraunir
hafa eigi náð neitt líkuin vinsælduin.
Esperanto er llka mjög auðvelt mál. Orð-
in færri en I öðrum tungumáluin og mál-
fræðin mjög skjótlærð. Fer hún mest-
öll eftir undantekningarlausum regluin.
Framburður orðanna yfirleitt ljettur og
aðeins ein áhersluregla. Og af einum
orðstofni geta þeir, sem ögn kunna í
málinu, myndað ýms orð, án þess að
hafa sjeð þau eða heyrt áður. Til þess
þarf aðeins dálitla þekkingu á hinni mjög
auðveldu málfræði.
Suður í Evrópu eru blöð, tfmarit og
bækur, skrifuð á Esperanto. Og bóka-
kosturinn á þvl máli fer mjög vaxandi.
Alþjóðaþing esperantista eru haldin við
og við þar syðra, og sækja þangað
esperantistar viðsvegar utan úr heimi.
Og þeir, sem þingin sækja, Iáta mjög af
því, hve auðvelt mönnuin þar gangi að
skilja hvern annan, hvaðan úr heiini, sem
þeir eru.
Hjer á landi er fátt esperantista. Þó
er nokkuð af þeim í Reykjavík, og þar
var fyrsta íslenska Esperantofjelagið
stofnað í fyrra. En vonandi eiga þau
eftir að rísa upp fleiri hjer. íslendingar
ættu ekki að vera eftirbátar annara með
að flykkjast undir merki grænu stjörn-
unnar, merki esperantista. Þvi að það
er min ætlan, að vonir Zamenhofs rætist
og Esperanto fari ^jgurför um heim
allan.
15. des. 1928.
fakob O. Pjetursson.
Ónærgætni.
Á gamlárskvöld voru 3 dansskemtanir
hjcr í bænum; allur ungdómurinn kominn
af barnsaldrinum, þyrptist þangað, skeytti
engu um heimiiin.
Jeg hefi átt að venjast því, að gamlárs-
kvöld, likt og aðfangadagskvöld, væri
gleðikvöld heimilisins, þar sem meðlimir
fjölskyldunnar og heimafólkið gerðu sjer
glaðar stundir eftir föngum. — Með því
að taka upp þann sið, að hafa opinberar
dansskemtanir á gamlárskvöld, er heimilis-
gleðin eyðilögð fyrir fjölda heimila, — for-
eldrarnir, gamla fólkið, situr héima við
enga gleði, ungdómurinn er • rokinn á
»ballið».
Jeg vil skjóta máli mínu til þeirra, sem
taka að sjer forgöngu fyrir þessum gaml-
ársdansskemtunum, hvort þeim ekki gæti
hugkvæmst annað. heppilegra kvöld til
danshalds um líkt leyti, sem engum bak-
aði sorg éða leiðindi. Hvernig væri t. d.
Iaugardagskvöidið milli jóla og nýárs eða
þrettándakvöld; gætu þau ekki alveg eins
svalað skemtanafýsn hins danselskandi
fólks eins og gamlárskvöldið ?
Fjölskyldufaðir.
Vjelstjóri,
helst vanur, óskast á mótorbátinn
»GUNNAR« úr Ólafsfirði frá 14.
maí næstkomandi.
Porvaldur Friðfinnsson,
Ólafsfirði.