Íslendingur - 28.05.1930, Page 1

SLENDINGUR
Talsími 105.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Strandgata 29.
XVI. árgangur.
Akureyri, 28. maí 1930
27. tölubl.
Hjer meö íilkynnist vinuin og vandamönnum, aö faöir oltkar,
Páll J. Ardal, andaðist laugardaginn 24. m*í.
Jaröarförin ákveðin síðar.
Theódóra Pálsdóttir. Laufey Pálsdóttir. Steinþór P. Árdal.
t
Páll J. Árdal,
skáld.
Hann andaðist að heimili sínu hjer
í bæ kl. 9 d laugardagskvöldið var,
úr afleiöingum af slagi því, er hann
fjekk á sumardaginn fyrsta.
Páll var fæddur á Helgastöðum í
Eyjafirði 1. febr. 1857, og var því
tæpum fjórum mánuðum betur en
73 ára. Voru foreldrar hans Jón
Pálsson bóndi á Helgastöðum og
kona hans Kristín Tómasdóttir. Til
fullorðins ára dvaldi Páll í föður-
garði og vann algenga sveitavinnu.
En snemma bar á góðum gáfum hjá
honum og sterkri þrá til að afla sjer
mentunar — en þess var enginn
kostur fyr en Möðruvallaskólinn var
stofnsettur, Pegar skólinn byrjaði
um haustið 1880 settist Páll í neöri
bekk hans og útskrifaðist þaðan eft-
ir tveggja vetra nám með góðum
vitnisbupði.
Að skólanámi loknu byrjaði Páll
á barnakenslu, og varð hún að aðal-
lífsstarfi hans. Var hann kennari við
barnaskóla Akureyrar í 45 ár og
þótti góður og ástsæll kennari. Af
kenslustarfanum varð hann að láta
fyrir fjórum árum síðan sakir sjón-
depru — og tveim árum síðar varð
hann blindur.
Páll var óvenju fjölhæfur maður,
bæði á andlega og verklega vísu.
,Hann stóð í mörg ár fyrir vegagcrð-
um landssjóðs og þóiti leysa það
verk með prýði af hendi. Hann var
náttúrufræðingur, þó sjálfmentaður
væri að mestu á því sviði, og gaf
hann út » Á g r i þ a í n á 11 ú r u -
f r æ ð i « skömmu eftir að hann
kom frá MöðruvölLum, og var hún í
fjölda mörg ár helsta kenslubókin í
barnaskólum víðs vegar um landið,
Um eitt skeið fjekst Páll við blaða-
mensku, og var ritstjóri »N o r ð u r -
ljóssins« og »Lýðs«, er hjer
komu út um tíma. En blaðadeilur
áttu ekki við skapferli jafn friðkærs
manns.
En það verður skáldskapurinn,
sem heldur nafni Páls Árdals lengst
á lofti. P'jekst hann við allar grein-
ar hans um dagana. Pá hann var
um tvítugt gaf hann út söguna
»Skin og slcuggi«, er náði
miklum vinsældum, I5á liggja og
eftir hann nokkur leikrit, flest stutt,.
er hafa verið leikin víða, einkum
eitt þeirra, » H a p p i ð «, sem mun
hafa verið ieikið á fleiri stöðum hjer
á landi en nokkurt annað leikrit að
»Skuggasveini« Matthíasar undan-
skildum. En veigamesta leikrit hans
er »Skjaldvör t r öllkon a«.
Ljóðagerðin er þó langsterkasti þátt-
urinn skáldskap Páls. lír liann í
tölu bestu alþýðuskálda þjóðarinnar,
að fornu og nýju. Gætir þar stakr-
ar vandvirkni. Eru flest kvæðin ljúf
og þýð og gætir víða kýmni og
smágletni — en einstöku eru nöpur
ádeilukvæði.
Páll var kvæntur Álfheiði Eyjólfs-
dóttir, ættaðri úr Fljótsdal. Lifir hún
mann sinn, en hefur verið alvarlega
veik um lengri tíma, Börn eiga þau
þrjú á llfi Frú Theodóru, konu Guð-
mundar Hafliðasonar hafnarvarðar á
Sigluíirði, frú Lauíeyu, konu Jóns
E. Sigurðssonar kaupmanns hjer í
bæ, og Steinþór, verslunarmann hjer
í bæ. Er hann kvæntur Hallíríði
Hannesdóttur frá Siglufirði.
Páll Árdal átti lengst af við fá-
tækt að stríða. Var það fyrst síð-
ustu kennaraár hans að hann hafði
við sæmileg kjör að búa. —
árin haíði hann eftirlaun.
Með Páli Árdal er til
hniginn mætur og merkur
Hann var prúðmannlegur
framkomu, tryggh'ndur og
ur og manna skemtilegastur
Síðustu
moldar
maður,
í allri
vinfast-
í sinn
hóp — en fáskiftinn jafnan annars.
Og er hann nú kveður þennan bæ,
sem heíur verið heimili hans og
aðalstaríssvið upp undir hálfa öld,
fylgja honum til grafar ijúfar endur-
minningar og hugheilar þakkir fyrir
velunnið starf.
Megi íslénska þjóðin eignast sem
ílesta hans líka.
Langavitleysa
(tómsmálaráðiierra.
Dagur gæðir lesendum sínum á
því á laugardaginn, í sjerstöku auka-
blaði, að endurprenta upp úr Tím-
anum, 16 dálka þvælu eftir dóms-
málaráðherra, er nefnist: >Hin póli-
tískn nioyðtilrcuui Morguublaðs-
manna.z — Leitast ráðþerrann þar
við að færa mönnum heiin sannin
urn það, að það sjcu Morgunblaðs-
menn — eða nokkur hluti Sjálfstæð-
isíiokksins — sem hafi fengið dr.
Helga Tómasson til að kveða upp
úr með að hann væri geðbilaður,
og í þeim tilgangi gert að ganga af
sjer pólitískt dauðum.
Og það er þrent, sem J. J. íærir
þessari staðhæfingu sinni til stuðn-
ings: Fyrst er það, að Ólaíur Thors
liafi á fundi á Akranesi, fyrir nokkr-
um misserum, lýst því yfir, að skip-
stjórar varðskipanna íslensku vildu
hann — J. J. — pólitískt dauðann;
annað að Valtýr Stefánsson, ritstj.
Morgunblaðsins, hafl sjest með dr.
líelga, og meira að segja fylgt hon-
um upp í hegningarhúsið, er hann
var kallaður fvrir »rannsóknardóm-
ara« læknamálsins, og beðið þar
meðan yfirhéyrslan fór fram; — og
þriðja að Guðmundur prófessor
Hannesson, sem T. J. telur einn að-
almann »læknasamtakanna«, skrifi
iðulega í Morgunblaðið. — Eetta á
að sýna og sanna, að Sjálfstæðis-
flokkurinn sje sekur um »morðtil-
raun« þá, er J, J. vill telja mönnum
trú um að sjer hafi verið gerð.
Sannanirnar dæma sig sjálfar og
rnanninn sem ber þær fram.
Hvað ummælum Ólafs Thors við-
víkur, þá voru þau sögð í sambandi
við brot ráðherrans á varðskipalög-
unum og svik hans við skipstjóranna.
Hafði Ólafur harðlega vítt hvor-
tveggja, en j. J. svarað m. a. að
éngin óvild væri milli sín og skip-
stjóranna út aí þessu; taldi Ólafur
það harla ólíklegt, sjer væri það
kunnugt að þeir vildu hann báðir
pólitískt dauöann! — Og hver láir
skipstjórunum það, þó þeir hafi ósk-
að J. J. úr völdum og út úr pólitík-
inni — jafn illa og hann hefir reynst
þeim. En hvaða samband að hægt
er að íinna milli þessara ummæla
og viðskifta þeirra dr. Helga og
dómsmálaráðherra munu »normal«
menn ekki geta sjeð,
Að blaðamaður — eins og ritstj.
Morgunblaðsins — sjáist með manni,
sem í þann svipinn er »efst á dag-
skrá« og fylgi honum þangað, sem
von er tíðinda, mun flestum finnast
ofur eðlilegt. — Blaðamenn hafa
ekki ósjaldan sjest á tali við dóms-
málaráðherra, eða verið í fylgd með
honum, og mun engum hafa komið
til hugar, að samsæri gegn einum
eða öðrum hlyti að vera á ferðinni,
þó svo bæri til. — Greinar Guðrn.
Hannessonar í Morgunblaðinu eru
Sjálístæðisílokknum óviðkomandi
Mestur hlutinn af hinni ömurlegu
þvælu dómsmálaráðherra er um
læknasamtökin og viðskifti hans og
dr. Helga. — Læknasamtökin eru
Sjálfstæðisliokknum algerlega óviö-
komandi, enda eru í þeim, eins og
allir vita, menn úr öllum stjórnmála-
flokkum, sem bundist hafa stjettar-
samtökum gegn ofríki og ranglæti
dómsmálaráðherra, — Pá er dr.
Helgi ekki síður Sjálfstæðisflokkn-
um óviðkomandi. Iiann hefir lýst
því sjálfur yíir að hann væri utan
flokka, en stæði næst Framsókn. —
Hitt gegnir öðru máli, þó sum af
blöðum Sjálfstæðisflokksins hafi ljeð
honum rúm til varnar sjer, fyrir
ofsóknum þeim, er yfir, hann haía
dunið, frá dóinsinálaráðherra og
skósvemum hans — eða lagt þar
orð í belg, ,þar sem þau álíta að
■ AKUREYRAR BÍO
Miðvikudagskv. kl, fí1/,,.
NAPOLEON
Hin afburða tilþrifaríka fran-
ska stórmynd, sem talin hef-
ir verið fullkomnasti kvtk-
myndasjónleiknrinn, sem gerð
ur hefir verið, um einstak-
asta afburðamann, sem
lifað hefir.
Fiintudaginn kl. 5,
Alþýóusýning! Niðursett verð !
Þessi gullfagra mynd, sem
leikin er af tveimur mest
dáðu leikurum heimsins, verð-
ur sýnd sem alþýðusýning í
síðasta sinn.
Fimtud.kv. kl. 8'/2 Ný niynd!
Það sem unglignarnir
halða leyndu
fyrir foreldrunum.
Kvikmyndasjónleikur í 6 þátt-
um, gerður af
dr. /ohannes Brandt.
Fjölmargjr þeir, sem þegar
á ungra aldri hafa liðið skip-
brot á gæfu sinni, kenna það
eingöngu hirðuleysi hinna
fullorðnu á því að upplýsa
æskumanuinn um það eíni,
sem honum að jafnaði er
ríkast í huga. Unglingarnir
fara á bak við foreldrana
með launmál og leynifundi,
og leita ívrst fulltingis þeii'ra
þegíu’ ógæían er skollin á,
ógæfan, sem hægt hefði ver-
ið að forðast, ef uppeldið
heíði verið fullkomið. — —
Þessum skilningsskorti for-
eldranna og aíleiðingum hans
vill dr. Brandt lýsa með
mynd þessari.
hann hafi gert skyldu sína sem
læknir og maður. að láta uppi álit
sitt um heilsufar ráðiherrans.
Athugum aðstöðu dr. Helga, Hon-
um er það ljóst, að með því að
kveðá upp úr með skoðun sina og
tilkynpa hana rjettum aðilum, geng-
ur hann í berhögg við valdamesta
og hejftræknasta mann þjóðarinnar.
— Hann veit það ennfremur, að
hann stofnar embætti sínu og frarn-
tíð í voða með þessu, en hann hik-
ar samt ekki. Að hans áliti, sem
sjerfræðings, er heilsufar dómsmála-
ráðherra þannig, ,að hætta geti staf-
að af því fyrir þjóðina að ráðherr-
ann fari áfram með völd, það er
honum fyrir rnestu, og þess vegna
kveður hann upp úr með álit sitt,
— Ef dr. Helgi hefði metið persónu-
leg þægindi meira gn aju?,$nniflgs-