Íslendingur - 06.12.1940, Síða 1

Ritstjóri og afgreiðslum.: Jakob O. Pétursson, Fjólugötu 1. Sími 375. Pósthólf 118.
XXVI. árgangur.l Akureyri, 6. desember 1940
Minnist þess jafnan að þér ernð
ættjarflarinnar, þá verður---------
framknma yðar virðuleu.
bðrn
Ágrip af ræðú
Samkomuhúsinu
Fyrirlekki löngu síðan var þessi
dagur eins og hver annar stuttur,
dimmur skammdegisdagur, Svo
brá sagan Ijósi sínu yfir hann.
Og nú er hann orðinn sólskins-
dagur í lífi þjóðarinnar. Og það
er ekki að furða.
Fyrir 22 árum, 1. desember 1918
var fullveldi vort viðurkennt. Fáni
vor var dreginn við hún. Fána
höfðum vér að vísu haft áður, en
hann var einskonar fangi. Ekki
mátti sýna hann fyrir utan land-
helgi og ekki mátti draga hann
upp á sfjórnanáðshúsinu, nema
dannebrog væri samtímis dregið
við hún.
Vér gátum ráðið yfir landhelgis-
vörnum vorum. Æðsta dóir.svald-
ið var flutt inn í iandið.
Danir fóru að vísu með utan-
ríkismálin í umboði voru, og þeir
áttu víðtækan rétt til landsins —
en svo var hið gullna fyrirheit um
uppsögnina. — Og um það get
ég fullvissað, að þeir menn, sem
fremstir stóðu í sjálfstæðisbaráttu
vorri, voru þá þegar fastráðnir í
því að segja sambandslögunum
upp.
í fullu samræmi við það bar ég
upp fyrirspurnina 1928. Lýstu þá
allir flokkar yfir, að þeir mundu á
sínum tíma fylgja fram uppsögn
sambandslaganna. Samskonar yfir-
lýsing var gefin á þingi 1937, —
Þegar Danmörk var hertekin í
síðastl. apríl, tók ríkisstjórnin og
Alþingi öll mál þjóðarinnar í sínar
hendurog ríkisstjórnin varð handhafi
konungsvaldsins. Uppsögnin virð-
ist nú úr sögunni, því Danir geta
eigi uppfyllt sína hlið samningsins.
Auk þess var það vitað 1928 og
1937 að sambandslögur.um yrði
sagt upp Svo eindregnar voru
yfirlýsingarnar, sem þá voru gefn-
ar. íslendingar voru á hraðri leið
til sambandsslita. Hertaka Dan-
merkur hlýlur aðeins að hafa þau
áhrif, að sambandssliiin koma
nokkrum árum fyrr, en annars
hefði orðið.
Bráðabirgðafyrirkomulagið, sem
nú er, getur eigi orðið framtíðar-
fyrirkomulag og verður eigi annað
séð, en nú á næsta þingi verði að
gera ráðstafanir til að koma hinu
Sig. Eggerz í
1. desember 1940
endanlega fyrirkomulagi í fram-
kvæmd.
F.f ekkert yrði ger* til að breyta
bráðabirgðafyrirkomulaginu, þá gæti
farið svo eftir kosningar í sumar
að einn') flokkur eða stjórn eins
flokks yrði handhafi konungsvalds-
ins, og værum vér þá komnir inn
á hættulega braut. sem vissi í átt-
ina til einræðisins.
Hér í landi voru heyrist varla
nokkur rödd í aðra átt en þá, að
sjálfsagt sé að stofna hér lýðveldi
og kjósa forseta og virðist mér
auðsætt, að forsetinn ætti að vera
kjörinn af þjóðinni, en ekki af
þinginu. — í því tel ég felast meiri <•
trygging fyrir því að valið takist
vel.
Annars virðist auðsætt, að nauð-
synlegt er, að vér séum búnir að
koma oss niður á stjórnarfyrir-
komulagið áður en til friðarsamn-
inga kemur.
Mér hefir fundist, að 1. desem-
ber eigi að vera einskonar sjónar-
hóll, sem farið sé upp á til að at-
huga það sem framundan er. —
Að vísu eru minningarnarjJm unna
sigra mikiis virði, en það sem
framundan er, er þó aðalatriðið!
— Nú virðist mér að hvert manns-
barn í landinu eigi erindi upp á
þennan sjónarhól.
ísland var hertekið 10. maí. —
Hertökunni var rækilega mótmælt
af rfkisstjórn vorri. Við hertökuna
kom fram yfirlýsing frá brezku
stjórninni um að herinn mundi
fara úr landinu jafnskjótt og ófriðn-
um væri lokið. — Á þessa yfirlýs-
ingu trúi ég, enda er hún í sam-
ræmi við stefnu brezku stjórnar-
innar gegn smáríkjunum. Þá er
einnig á það að minnast, að hinti
aðal ófriðaraðilinn, þýzka þjóðin,
hefir jafnan veriðj þjóð vorri vel-
viljaður.
Ég er svo bjartsýnn, að ég trúi
á það, að hin litla, varnarlausa þjóð
vor fái að lifa sjálfstæðu lífi sínu
áfram, er ófriðnum er lokið.
Vér eigum forna menning og
nýja menning. Veröldinni, hinni
stóru, hefir oft orðið starsýnt á
þennan andlega gróðurreit vorn,
sem fortíðin hefir skapað íog] fram-
tíðin vakir yfir,
Eina vopnaverksmiðju höfum vér
reist á þessu ári, háskóla vorn —
en þar eru aðeins gerð andleg
vopn. — Um önnur vopn biðjum
vér eigi.
Vér synir og dætur þessa'Jands
verðum að 'sýnaj' allri framkomu
vorri gegn hinu'2’ erlenda setuliði
ást vora til lands og þjóðar. —
Þá verður framkoma'vor 'virðuleg.
— Og það kunna þeir að meta,
semteiga mikla ;menningu aldanna.
Slysfarir.
Fað sorglega slys varð um borö í
v. b, Kristjáni í Dráttarbraut Akur-
eyrar s. I. laugardag. aö„Sveinbjörn
Sigurðsson,‘„GránuféIagsgötu 1 hér í
bæ"varö fyrir svo sterkum rafstraum
úr ^ljósaleiðslu, aö hann_beið_bana
af. Sveinbjörn heit. var verkstjóri
hjá_Guðm. Péturssyni útgm., kvænt-
ur og átti 2 börn, Skömmu áður
hafði tafstraumur orðiö slökkviliðs-
manni í Reykjavík að bana, er hann
ar aö slökkvistarfij brezkum her-
mannaskála. Maðurinn hét Halldór
Árnason,
Þá vildi það hörmulega slys til
s. 1. laugardagskvöld, að ungur
maöur, Konráð Aatonsson Hjalteyrar-
götu 1 hér i bæ, varð fyiir bifreið
á götunni vestan við byggingarvöru-
deild KEA. Féll hann á götuna
og fékk svo mikið höfuðhögg, að
hann lézt tveimur sólarhringum síöar
á sjúkrahúsinu, án þess að hafa
nokkru sinni fengið meðvitund.
Vélbáturinn >Eggert* frá Keflavík
er talinn hafa farist fyrir hálfum
mánuði með 7 manna áhöfn. For-
maöur bátsins hét Þorsteinn Egg-
erlsson.
Barnastuka
var stofnuð hér í bænum 1. þ. m,
með 39 börnum. — Heitir hún
»Bernskan«, og er Ólafur Daníelsson
klæðskeri gæzlumaður hennar. J?ær
tvær barnastúkur, er fyrir voru, eru
orðnar svo fjölmennar, að húsrúm
leyfir ekki meiri íjölgun. Var þess
vegna tekið það ráð, að bæta einni
stúku við.
Kvennadeild ■ Slysavarnafélags
Akureyrar efnir til kaffisölu og
heldur Bazar í Samkomuhúsi bæj-
arins sunnudaginn 15. des. næstk.
Félagskonur eru beðnar að koma
munum á bazarinn til Sesselju
Eldjárn, og einnig eru munir frá
utanfélagskonum þakksamlega
þegnir.
Þess er vænzt, að almenningur
| 51. tölub~
NÝJA BIÓHHHI
Föstudags- og sunnudúgs-
kvöld kl. 9:
Leynilögreglu-
maöurinn
(Fast Company)
Tal- og hljómmynd í 10 þátt-
um. Aðalhlutverkin eru fram-
úrskarandi vel leikin af
Melvytt Douglas og
Florence Rice.
Dularfull og óvenju]’ spennandi
leynilögreglumynd.
AUKAMYND.
Frá Tokio
Laugardagskvöld kl, 9:
Endnrfundir
(Brief Ecstasy)
Ensk kvikmynd í 10 þáttum.
Aðalhlutverkin leika :
Paul Lukas,
liugh Williams og
Linden Trayers. —
Saga um ástir, hjónabönd og
endurfundi.
Sunnud. kl. 3 (Barnasýning)
Faldi fjársjóöuriiin
Sunnud. kl. 5: (Alþýðus.)
„J a m ai ka“-
k r á i n.
Bönnuð börnum. —
I.O.O.F. S 1221269 == O
KIRKJAN: Messað verðúr í
Lögmannshlíð n. k. sunnudag kl,
12 á hádegi.
í bænum styðji gott málefni með
því að fjölmenna í Samkomuhús-
ið þenna dag.