Íslendingur - 07.08.1942, Blaðsíða 1

«
Ritstjóri og afgreiðslum.: Jakob O. Pétursson, Fjólugötu 1. Sími 375. Pósthólf 118.
XXVIII. árgang.
Akureyri, 7. ágúst 1942.
37. tölubl.
Stíflan tekin.
FyrirAlþingi það, 6em nú silur á
rökstólum, mun ríkisstjórnin leggja
frumvarp til laga um breytingu á
gerðardómslögunum, enda er það
löngu komið á daginn, að þau hafa
ekki náð tilgangi sínum. Jiefir eink-
um verið farið kringum þau með
launagreiðslur og kaup því hækkað
verulega við ýmsar starfsgreinar.
Er það t. d. haft fyrir satt, að
bændur greiði nú kaupafólki
50 —100%^ hærra kaup en í fyrra,
og hlýtur það að hafa þær afleið-
ingar, að framleiðsluvörur landbún-
aðarins hækka mjög í verði. Er
hækkunin þegar skollin yfir, bæði
á mjólkurvörum og kjöti. Auk þess
hefir fiskur nýlega hækkað í verði
og ýmsar aðrar nauðsynjar.
Pegar svona er komið, getur
engin sanngirni mælt með því, að
lágt launuðu fólki í kaupstöðum
sé ætlað að búa við lögbundið
grunnkaup og óhreyfanlega dýrtíð-
aruppbót, eins og það hefir orðiö
að sætta sig við sfðan um áramót.
Þó að þetta fólk hafi á árunum
fyrir stríðið yfirleitt búið við betri
afkomuskilyrði en bændur og verka-
menn, þá hafa fyrir löngu orðið
endaskipti þar á. Það fólk hefir
enga aukna atvinnu fengið, enga
kauphækkun, en aðeins dýrtfðar-
uppbætur, sem nú hina síðustu
mánuði eru að dómi manna langt
frá því að vera í samræmi við hina
auknu dýrtíð. Maður, sem hefir
300 króna grunnkaup á mánuði,
hefir nú með verðlagsuppbót 549
krónur. Það er mun lægra en
meðalkaup kaupamanna í sveitum,
sem hafa þó fæði, húsnæði og
þjónustu ókeypis.
Fyrir 3 árum kostaði eitt kg. af
smjöri 3,87 kr. (samkv. Hagtíðind-
um) en nú 14,40 krónur. Þá kost-
aði nýmjólk hér á Akureyri 30 aura
en nú 93 aura lítrinn, fiskur 20
aura en nú 70 aura kg., nýtt kinda-
kjöt 2,51 (sb. Hagtíð.) en nú 6
krónur kg.
Fastlaunamaður með 300 króna
grunnkaupi gat fyrir strfð fengið
771/2 kg. af smjöri fyrir mánaðar-
tekjur sínar en nú aðeins 39 kg.
eða tæplega hálfan skammt. Þá
gat hann fengið 1000 títra af mjólk
fyrir mánaðartekjurnar en nú að-
eins 590 lítra. Þá gat hann fengið
375 kg. af fiski fyrir vikuvinnu en
nú aðeins 196 kg. Og loks hrukku
mánaðarlaun hans 1939 fyrir ca.
120 kg. af kjöti, en nú aðeins fyrir
91 V« kg,
Þær vörutegundir, sem hér hafa
veiið nefndar, eri* meðal brýnustu
Iffsþarfa mannsins. Hann getur
ekki neitað sér um þær, án þess
að tefla þreki sfnu og heilsu á
tæpt vað. Matvælakaupin taka
jafnan bróðuipartinn af launum
mannsins og þó einkum kaup
þeirra matvæla, er hér hafa verið
nefnd. Má af þessu nokkuð marka,
hversu horfir fyrir því fólki, sem
enga aðstöðu hefir til að njóta
aukinnar atvinnu eða framleiðslu
hinna dýru afurða-
Straumþungi dýrtíðarinnar var
orðinn firna-mikill, er ríkisstjórnin
freistaði að byggja stíflu í hana
með setningu gerðardómslaganna.
Mörgum þótti þá uggvænlega horfa
um gagnsemi hennar, og hefir síð-
an komið berlega í Ijós, að of
seint var hafist handa. Líklegt
má telja, að slík löggjöf hefði orð-
íð langlífari, ef hún hefði komið
ári fyrr. En það er svo með dýr-
tíðina sem vatnið, að bezt gefst að
»stemma á að ósi4. Ef dýrtíðar-
löggjöf hefði verið sett í byrjun
ófriðarins eða strax eftir hernámið,
þar sem kaupgjaldi og vöruverði
hefði verið haldið í skefjum, þá
hefði verið öðruvísi umhorfs nú.
Stríðsgróðanum var þá bezt varið
til þess að halda verðlaginu niðri,
greiða farmgjaldahækkanir, uppbæt-
ur á afurðir o. s. frv. Og reynsla
sú, sem fengin var á fyrri styrjald-
arárunum, hefði gjarna mátt koma
fram í markvissum, hiklausum ráð-
stöfunum þeirrar stjórnar, er allir
ábyrgir flokkar í landinu stóðu
þá að.
En eins og nú er komið, verður
gerðardómurinn að sigla sinn sjó,
Ef ein stétt fær kjarabætur, verður
með engum rétti staðjð gegn því
að önnur stétt, sem lifir við verri
kjör, fái þær einnig. En þó er til
flöldi fólks í þessu landi, sem verð-
ur því fátækara, sem framleiðslu-
og launastéttirnar ná ö'rari kjarabót-
um.
Þetta fólk er gamalmennin, elzta
kynslóðin í landinu, sem unnið
hefir »hörðum höndum ár og ein-
daga«, meðan þrekið leyfði og
sparað við sig allar lffsins lysti-
semdir til þess að geta verið sjálf-
bjarga í ellinni. Þetta fólk, — afar
» og ömmur þeirrar kynslóðar, sem
nú þreytir kapphlaup um »stríðs-
gróðann*. — er fæst svo efnum
búið, þótt það kunni að eiga hús-
kofa eða sparisjóðsbók eftir allt sitt
strit. að það þoli óendanlegar og
eilíflegar verðhækkanir lífsnauðsyna.
Verðbólgan og kjarabætur »stétt-
anna* verða allar á kostnað þessa
fólks. í hinu gegndarlausa kapp-
hlaupi gleymist mönnum það, að
þetta fólk er til, sem engar kjara-
bætur getur hlotið, en verður því
fyrr öreiga. sem laun og vetðlag
hækkar hraðar, og mun þá sönnu
Fyrir síðasta bæjarstjórnarfundi
lá fyrirspurn frá oddvita Húsavíkur-
hrepps um það, hvort Húsavíkur-
hreppu4 gæti fengið keypta raforku
hjá Akureyrarbæ, er Laxárstöðin
hefði verið stækkuð.
Oerði bæjarstjórn svofellda á-
lyktun varðandi fyrirspurn oddvita:
»Bæjarstjórn gengur út frá, að
Húsavík geti fengið keypt rafmagn
frá Laxárvirkjuninni, þegar hún
hefir verið aukin,
Bæjarstjórn getur fallizt á að
miða verðið á raforkunni við mesta
árlegt álag á orkuverið, en að öðru
leyti fari það eftir samkomulagi eða
mati, sbr. lög 43 frá 13. júní 1937.
Bæjarstjórn gengur inn á, að
rafrnagnsnot Húsavíkur takmarkist
eigi frekar en rafmagnsnot Akut-
eyrar ineðan mesta álag á Húsavík
deilt með mannfjölda þar fer eigi
fram úr mesta álagi á Akureyri
deilt með mannfjölda þar.
Byggi Húsavík nýja rafstöð fyrir
sig, hefir Akureyri rétt tii þess að
endurskoða sö.ufyrirkomulagið á
rafmagni til Húsavíkur, eða segja
upp sölu á rafmagni þangað*
Mjólk, kjðt og fiskur
hækkar í verði.
Mikil verðhækkun hefir undan-
farið orðið á mjólk og mjólkuraf-
urðum, nýju kjöti og nýjum fiski.
Verð á nýju dilkakjöti er nú kr.
6,oo í smásölu hvert kg. og á
þorski 70 aura hvert kg. Smjör
hefir hækkað úr kr. 11,50 í kr.
14,40, 4
Hér á Akureyri er verð mjólkur
og mjólkurafurða svo sem hér
greinir:
Mjólk í flöskum kr. 0,93 lítrinn
— í lausu máli — 0,87 —
Rjómi — 6,50 —
Skyr — 1,70 kg.
í Reykjavík er verðið á þessum
vörum nokkru hærra, Er t. d.
mjólk í lausu máli seld þar á kr.
1,15 hver lítri.
60 ára aitnæli átti Gísli R.
Magnússon afgreiöslumaður 4. þ. m.
Karlakórinn Geysir heimsótti hann
viö það tækifæri og kjöri hann
heiöursfélaga.
NÝJA-BIÓ ■■■
Föstudaginn kl. 6 og 9:
Pygmalion
Laugardaginn kl, 6 ög 9 :
Nýliðarnir
Sunnudaginn kl. 3:
Nýliðarnir
Kl. 5 og 9:
Pygmalion
Þýzkar flugvéP
aryfir íslaudi.
Fyrsta hættumerki um loft-
árás á Akureyri var gefið
á þriðjudagskvöldið.
Undanfarna daga hehr þýzkra
flugvéla orðið vart öðru hverju yfir
íslandi. Hefir ameríska herstjórnin
tilkynnt, að s. 1. sunnudagsmorgnn
hafi þýzk sprengjuflugvél kastað
sprengjum og skotið af vélbyssúm
á hernaðarstöð á Suðaustur-íslandi.
Ekker manntjón varð og litlar
skemmdir. Er þetta fyrsta árásin,
sem gerö hetír verið hér á landi,
og hafa þrír öldungadeildar þing-
menn í Bandaríkjunum fariö um
hana höiðum orðum
Hér á Akureyri var í fyrsta skipti
gefið hættumerki vegna loftárásar-
hættu kl. rúml. 6 á þriðjudags-
kvöldið. Var fólk nál. klukkutíma
í byrgjum, Annað merki var gefið
milli kl. 4 og 5 á miðvikudags-
morgun, og mun þá hafa orðiö vart
óþekktrar flugvélar hér vestur
undan.
Á þriðjudagsmorgun fiaug þýzk
fiugvél norður vfir vestanvert ísland
og skaut af vélbyssu á vitann á
Grímiey 1 Steingrímsfirði, Olli hún
þó engum skemmdum,
Norsk flugvél lenti í bardaga ný-
lega fyrir austan land við þýzka
flugvél, en missti hennar,
næst, að afleiðingar þessa óheilla
vænlega ástands komi þar niður,
er sízt skyldi.
70 ára aimæli á í dag Jóhann
S. Thorarensen Gránufélagsgötu 19
hér í bee.