Íslendingur - 12.03.1943, Side 1

Ritstjóri og afgreiðslum.: Jakob O. Pétursson, Fjólugötu 1. Sími 375. Pósthólf 118.
XXIX
. árg.
Akureyri, 12. marz 1943.
10. tölub.
Þurfuni við að breyta
um búnaðarháttu?
leiðslu á þeim afurðum, sem mest
þarf að gefa með úr ríkissjóði,
svo sem kjöti, ull og gærum.
Er rétt af okkur sð kvarta und-
an minnkandi framleiðslu á þeim
afurðum, sem gefa þarf miljónir
kióna með úr rikissjóöi? Er ekki
réltara að breyia um búskapar-
háttu ?
Þcgar fsienzkir neytendur hafa
kvartað undan hinum tfðu og stór
stfgu hækkunum á innlendum af-
urðum, sem ætíð virðast gerðar af
handahófi, hefir þvf venjulega verið
svarað til, að þeir sem að fram-
leiðslu afurðanna vinna, eigi rétt á
þvf, að búa við jafn góð kjör og
aðrir þegnar þjóðfélagsins. Petta
er vissulega rétt, en til þess að ná
slfkum jöfnuði, dugir ekki það
handahóf f verðlagningu afurðanna,
sem átt hefir sér stað, síðan í byrj-
un ófriðarins, heldur verður að
byggja verð þeirra á hverjum tíma
á réttum útreikningi framleiðslu-
kostnaðar, og hefir áður verið vik-
ið að þeirri nauðsyn hér í blaðinu.
En lítt hefír verið tekið undir þessa
uppástungu blaðsins fyrri en nú-
verandi ríkisstjórn gerir ráð fyrir
þvf f dýrtfðarfrumvarpi sfnu, að
skipuð sé sérstök nefnd til að
reikna út vísitölu framleiðslukostn-
aðar, sem vetðlag innlendra afurða
yrði síðan byggt á.
Þegar rætt er um afkomu bænda
um þessar mundir, ber mönnum
ekki allskostar saman. Flestir telja,
að hagur þeirra sé langtum betri
en hann hafi nokkru sinni áður
verið, og að surnir bændur, er
gerðu lítt betur en eiga fyrir skuld-
um á árunum fyrir stríðið, eigi nú
skuldlaust stórt bú, stórbyggingar
yfir fólk og fénað og stór flæmi af
ræktuðu landi. Aðrir firfnast þó
enn, sem telja suma bændur enn
eiga full-erfitt með að halda í
horfinu, og geta báðir haft rétt
fyrir sér. Það er enganveginn úti-
fókað, að til téu þau örreytiskot,
að búskapur á þeim geri ekkert
betur en að bera sig, þrátt fyrir
hið geypilega verð afurðanna. En
er þá ekki frá hagfræðilegu sjónar-
miði hyggilegast að leggja niður
búskap á siíkum jörðum?
Talið er, að búreikningaskrifstofa
landbúnaðarins hafi komist að
þeirri niðurstöðu, að 87X af fram-
leiðslukosinaði landbúnaðarafurða
væru vinnulaun. Aðrir kostnaðar-
liðir, svo sem áburður og fóður-
bætir munu að samanlögðu ekki
valda meiri hækkun framleiðslu-
kostnaðar en vinnulaunin, a. m. k.
ekki meðan ríkissjóður leggur fram
stórié til að halda verði á síldar-
mjöli óbreyttu, þrátt fyrir hækkanir
á öllu öðru. Mun því ekki fjairi
lagi að telja. að kauphækkun þess,
sem framleiðir landbúnaðarafurðir,
si «0 húnílraðstOly og
hækkun verðlagsins á afurðunum.
Með þetta fyrir augum er mjög
auðvelt að bera saman hag og af-
komu bóndans og launamannsins
s. I. ár. Við skulum ganga út frá
launamanni, sem hafði 300 kr.
grunnlaun á mánuði og fékk þau
hækkuð um 25X frá 1. sept. s. I.,
eins og fjöldi manna hér í bæ mun
hafa fengið. Hafa þá tekjur hans
á ðrinu hækkað um 126X frá þvi
á árunum fyrir strfðið.
Bóndinn, sem framleiðir mjólk til
sölu í Mjólkursamlag K. E. A,. fékk
árið 1938 19 auia fyrir lítrann en
árið 1942 77 aura. Hefir kaup
hans á þessum 4 árum þvi aukizt
um 305%, eða rúmlega fjóriald-
ast. —
Þegar á þessar tölur er litið, og
það jafnframt haft i huga, að á
síðasta fundi Mjólkursamlags KEA
töldu bændur sér ekki fært að
samþykkja framkornna tillögu um
10X lækkun á útsöluverði mjólkur
(til áhrifa á dýrtíöina í landinu),
þá dylst engum sú ósanngirni, er
í þeim tiliögum felst, að hefja
fyrstu árásirnar á dýrtfðina með
því að taka Vs hluta af dýrtfðar-
uppbót launþegans.
Nú munu einhveijir kannske
segja, að ekki sé rétt að taka
mjólkurframleiðandann í þessum
samanburði, því að hann beri meira
úr býium en sauðfjárbændurnir.
Siíkt ætti þó ekki að vera vill-
andi, þegar þess er gætt, að þær
25 — 30 miljónir króna, sem ríkis-
sjóður veitir tii uppbótar á land-
búnaðarafurðir ársins 1942, fara að
laugmestu leyti til uppbótar á sauð-
fjárafurðir til þess að tryggja fram-
leiðendum þeirra vara svipáða af-
komu og mjólkurframleiðendum.
Og er þá komið að öðrum þætti
þessa máls.
Þó að hátt vetðlag innlendra af-
urða veki umtal, þá fylla miljóna-
uppbætur ríkissjóðs á afurðirnar
meira rúm í hugum manna. Hvern-
ig má það vera, að á sama tíma
og aturðirnar hafa fjórfaldast, fimm-
faldast og sexfaldast f verði á matk-
aðnum og blöðin tala um flótta
fólksins frá framleiðslunni svo að
til vandræða horfi, skuli ríkissjóð-
ur þurfa að gefa með þeim fé, er
nemur að mun hætri upphæð en
öll útgjöld rfkissjóðs voru á árun-
um fyrir strfðið? Og eru þar þó
ótaldar miljónir króna til sauðfjár-
pestarvarna, sem beinlínis er varið
til «9 reyna að halda uppi fram*
Búnaðarmálastjóri hefir rætt þetta
vandamál á nýafstöðnu Búnaðar-
þingi og lagt til. að rannaakað
yrði, hvort ekki mætti breyta fram-
leiðsluháttum, minnka framleiðslu á
kindakjðti, ull.og gærum en auka
hana á mjólkurvörum, eggjum og
grænmeti. Telur hann, sem rétl er,
að ríkissjóður megi ekki við slík-
um meðgjöfum framvegis, sem
hann hefir orðið að/taka á sig að
þessu sinni,
Ekki mundi vera úr vegi að
rannsaka jafnframt, hvort ekki mætti
gera ull og gærur seljanlegar er-
lendis með því að vinna úr þeim
í landinu sjálfu verðmætar vörur
og slyðja þar með að eflingu inn-
lends iðnaðar, íslenzka uilin
hefir víða getið sér orð sem eitt
bezia efni til hlifðarfatá.
Ástæður þeirra, er unnu að land-
búnaðarframleiðslu fyrir stríðið,
voru erfiðar og kaup þeirra iágt.
Það var því rétt og sjálfsagt, að
bæta hag þeirra með hækkuðu
verði afurðanna- En það virðist
Hka sjálfsagt, að þegar hlutur þeirra
er otðinn beiri en annarra slétta,
eigi að taka til athugunar, hvort
þeim sé ttauðsynlegl að hafa hærra
kaup en aðrar stéttir. Ef hin miklu
framlög ríkissjóðs til uppbótar á
ull og gærur eru miðuð við að
kaup framleiðandans s. I. ár sé
fjórum sinnum hærra en það var
s. 1. ár hjá mjólkurframleiðendum,
þá er hætt við, að ríkissjóður
verði að halda áfram að vera sá
>bústólpi», sem bóndinn hefir ver-
ið til þessa. En sé það hinsvegar
svo, sem sumir vilja telja, að hlut-
ur sauðfjái bóndans sé enn engu
betri en annarra stétta, þá er vissu-
lega kominn tími til að endurskoða
búnaðarháttu vora og framleiðslu-
kerfi. Eins og ástandið er nú, er
erfitt að samrýma það þeirri kenn-
ingu, að »bú sé landstólpi*.
Þaö verkefni verður nú þegar að
taka til meðferðat, að koma þeirri
skipan á fslenzkan landbúnað, að
þessi aldagamla kenning um bú-
stólpann og landstólpann geti aftur
fengið sitt fulla gildi.
Skemmtikvöld templare. Næstk-
sunnudag, 14. þ. m., halda templarar
skemmtikvöld í Skjaldborg kl. 8.30 e.
h. — Hver templar má hafa með sér
1 gest. Til skemmtunar verður ávarp,
ræða, upplestur, söngur, kvikmynd,
dans. Hljómsveit spilar, Aðgangur 3
krónur.
NÝJA-BIÓ
Föstudag kl. 6 og 9:
FRÆNKA CHARLEY’S
Laugardag kl. 6:
ÆFINTÝRI Á FJÖLLUM
Laugardag kl. 9:
ÁSTAMÁL
RÆNINGJAFORINGJ ANS
Sunnudag kl. 3:
ÆFINTÝRI Á FJÖLLUM
Kl. 5:
ÁSTAMÁL
RÆNINGJAFORINGJANS
Kl. 9:
FRÆNKA CMARLEY’S
I. O. O. F.= 1243128V2 3E
□ Rún 59433176 = 1
Húsbruni á
Fóik brennist. Barai
bjargað á síðustu sturídu
S. I. mánúdag kom eldur úpp í
húsinu »Brúarfossi< i Siglufirði.
í húsinu bjó Kristján Kjartansson
með’ konu sinni, Ólfnu og 8 börn-
um. Eldsupptök voru þau, að'er
konan var að kveikja upp í eldavél
m. a. með steinolíu, varð spreng-
ing í vélinni, en olíubrúsi, er stóð
á gólfinu sprakk einnig, og flóði
logandi olían um gólfið. Kviknaði
í fötum konunnar, en manni henn-
ar, er kom að í þessum svifum,
tókst að koma henni út. Sneri
hann siðan inn að bjarga tveggja
ára barni þeirra, er svaf uppi á
lofti. Varð hann að hverfa frá því
fyrir reyk og eld, en brenndist á
höndum og andliti við tilraunina.
Fór þá amerískur hermaður með
gasgrímu inn á loftið og tókst að
bjarga barninu, en það var þá
meðvitundarlaust og kornið að
köfnun. Frú Ólína var mikið
brennd á fótum og hendi, og var
hún flutt í sjúkrahús ásamt yngsta
barni sínu á 1. ári.
Fjölskyldan missli allt sitt í eld
inum, nema lötin, sem hún var í,
og er tjón hennar því mjög tilfinn-
anlegt.
Kvenfilai Akureyrarkirkju heldur
Aðalfund sunnud. 14. þ. m, kl, 5 «. h.
1 IsirWukaftallwini.