Íslendingur - 16.05.1958, Qupperneq 5

Föstudagur 16. maí 1958
í SLENDINGUR
5
/
Atvinnnréttindi handa
d Grœnlflndi
Þú hittir varla nokkurn þann
mann, sem ekki viðurkennir, að
Islendingar þarfnist mjög að-
stöðu til útgerðar -frá Grænlandi.
Og nú í lok þessarar rýru vertíð-
ar, ber þetta nauðsynjamál hart á
dyr fiskimanna. Hefir vertíð ver-
ið rýr, spyr þú, hafa netabátarnir
ekki aflað vel í Vestmannaeyjum?
— Jú, allvel, en það er af því, að
þeir hafa nú allir nælonnet, og
það enda með sævarlit. Þessi
veiði í nælonnetin segir ekki neitt
um mikla fiskigengd í sjónum, því
nælonnet fyrir þorsk eru, máske,
tíu sinnum fisknari en hampnet.
Eg liefi nokkra reynslu fyrir því
sjálfur, því bróðursynir mínir
tveir urðu fyrstir manna til að
reyna nælon-þorskanet hér við
land. Landssamband ísl. útvegs-
manna hafði einu eða tveimur ár-
um áður (eða fyrr) pantað hing-
að 5 nælon-þorskanet, en enginn
vildi reyna þau. Útgerðarmaður í
Vestmannaeyjum liafði þó tekið
eitt netanna, keypt það, að mig
minnir, með loforði um að reyna
það, en efndir orðið engar. Tvö
af netunum, sem eftir voru,
keyptu nefndir frændur mínir af
Landssambandinu fýrir aðeins lít-
ið brot af innkaupsverði þeirra,
og ekki voru þeir seinir að koma
þeim í sjó. En eftir fyrsta róður-
inn fékk ég upphringingu. Faðir
þeirra sagði mér, að í þessi tvö
nælonnet hefði þá fyrsta daginn
fengizt meiri afli en í öll hin net-
in þeirra (hampnetin) til samans,
og bað mig að kaupa í skyndi öll
nælonnet, sem fáanleg væru. Þau
reyndust á öllu landinu aðeins
vera eitt einasta net í fórurn
Landssambands ísl. útgerðar-
manna, og keypti ég það með
sama afslætti og hin, en annað
netið, sem Landssambandið átti
að eiga, var glatað.
Nei, vertíðin liefir verið rýr
fyrir línubáta og hotnvörpunga
og er sú raun sögu ríkari um það,
hvernig fislcstofninn við lsland er
að ganga til þurrðar vegna of-
veiði, og hin áður svo auðugu
fiskimið við land vort eru að
breylast i eyðimörk, svo sultur og
örbirgð munu brátt standa fyrir
livers manns dyrum. Það gefst að-
eins stundarbið, meðan verið er
að gera peninga þjóðarinnar
verðlausa og éta þjóðina út á hús-
ganginn.
Áróðurinn fyrir framgangi
Grænlandsmálsins er nú kominn
á fimmlugsaldurinn, svo það er
ekki vonum fyrr, að íramsýnir
þjóðræknismenn hafa bundizt
samtökum í Landssambandi ísl.
Gramlandsáhugamanna, til að
hrinda þessu nauðsynjamáli á-
leiðis. Hér er ekki um nokkurn
hernaðaranda, hernaðarstefnu,
landarán, nýlendupólitík, ofbeldi
eða ágengni við einn eða neinn
að ræða, allra sízt þó gegn Græn-
lendinguin né gegn einueðaneinu,
sem þeim tilheyrir, — og heldur
ekki ágengni við Dani. Ekki mun-
um vér heldur ásælast Grænland
frá þeim, ef þeir sýna, að þeir eigi
það. — En þegar við förurn að
beina huganum að þessu máli og
athuga og prófa gögn þess, kem-
ur þetta fram:
1. a) Árið 1933 vann Danmörk
Grænlandsmálið gegn Noregi á
þeirri staðreyrul, að hinn forni
yfirráðaréttur Islands yfir Grœn-
landi, er stofnaður var með fundi,
landkönnun og námi íslendinga á
Grœnlandi ca. 980—986 var þá
enn í gildi og tók enn,eins og hann
tók forðum, til alls Grœnlands
sem heildar. En þessi gamli ísl.
yfirráðaréttur, sem, þar sem Is-
land kom þar ekki sjálft frarn, var
talinn tilheyra Danmörku, er enn
fór með utanlandsmál Islands sem
hjálendu, útilokaði Norðmenn frá
að geta numið land á Grœnlandi,
og því dœmist nám þeirra ólög-
legt og ógilt.
b) Norðmenn höfðu með yfir-
lýsingu Ihlens utanríkismálaráð-
herra Noregs 14. júlí 1919, gegn
því, að fá Svalbarð með öllurn
kolaauðæfunum, lofgð Danmörku
því, að leggja ekki stein í veg
fyrir það, að Danmörk gæti öðl-
ast yfirráðarétt yfir því, sem þá
væri eftir af Grænlandi, — sam-
komulag, sem vissulega bendir til
þess, að Danmörk hafi þá talið
sig eiga yfirráðarétt yfir Grœn-
landi. Þessi yfirlýsing eða loforð
útilokaði Norðmenn einnig frá að
nema.
2. Danmörk hefir á þingi S. Þ.
1954 frjáls og af eigin vilja sínum
og öldungis ótilkvödd, marglýst
því yfir, að Grœnland liaji verið
hluti íslenzka þjóðfélagsins síðan
á víkingaöld, og þar á eftir ítrek-
að þetta í yfirlýsingu danska utan
ríkismálaráðuneytisins til dönsku
þjóðarinnar heima fyrir þann 27.
nóv. 1954. Alveg þetta hið sama
auglýsti stjórnin í Khöfn í orðum
og verkum 1814—1819, er hún
lét Grœnland þá fylgjast með ls-
landi burt frá Noregi. Enda var
það allt fram til ca. 1845 ekki ef-
að af nokkrum manni, að Grœn-
land vceri nýlenda íslands, og trú-
in á, að Eystribyggð stœði enn á
Austur-Grænlandi, dvínaði ekki
fyrr en nálægt aldamótunum
1900, og allar aðgerðir voru mið-
aðar við þetta.
3. Það er almennt viðurkennd
réttarsöguleg staðreynd, að Grœn-
land haji í fornöld verið hluti hins
íslenzka þjóðfélags, að það hafi
verið í „várum lögum“. Lengra
fram liggur réttarsaga íslands
ekki fyrir rannsökuð á alþjóðleg-
um vettvangi.
Fjöldi innlendra manna og er-
lendra, ágœtlega lœrðra lögfrœð-
inga, sumra heimsfrœgra, og ann-
arra ísl. frœðimanna hefir með
slcýrum rökum sýnt fram á ýmist,
að Grœnland hafi verið nýlenda
Islands í fornöld, eða einnig allt
fram til vorra tíma, og öll sú rélt-
arstaða Grœnlands liggur nú fyrir
fullrannsölcuð á frumheimildum,
aðgengileg hverjum manni, og
hœf til að leggjast í dóm. Gegn
þessu er það nauðalétt á metun-
um, að nokkrir menn með lög-
fræðititla frá Háskóla íslands, en
svo fákunnandi í germ. réttar- j
sögu, almennri stjórnlagafræði og
þjóðarétti, að margur er í efa um, j
hvort þeir séu ábyrgir orða sinna ^
um réttarstöðu Grænlands, hafa,
ekki af eigin hvötum, heldur í
þjónustu annarra, skrifað svo fá-
vizkulegt, hjáróma — og Dana-
sleikjulegt rugl um þetta mál, að
ekkert af því hefir getað staðizt,
né þeir sjálfir séð sér fært að
reyna að verja neitt af því, heldur
skammast sín eftir á svo mjög
fyrir það, að enginn þeirra hefir
enn fengist til að láta sjá sig á
mannfundum, þar sem Grœnlands
málið hefir verið rættl
4. Grœnland og öll auðœfi þess
eru ekki eign danska ríkissjóðs-
ins, eins og hin danska Grænlands
stjórn heldur fram og framfylgir
með ránshendi, heldur er Grœn-
land frá elztu sögulegri tíð ís-
lenzkur landsalmenningur, þ. e.
sameign allra Grœnlendinga og
fslendinga. Og oss ber á þessn
sviði sem öllum öðrum að gœta
rétlar, liagsmuna og sœmdar
Grœnlendinga sem vorrar eigin,
en þó fyrst og fremst af öllu að
leysa þá undan réttleysi, þrœl-
dómi, þjóðerniskúgun og kyn-
þáttafyrirlitningu Dana.
Þar sem yfirráðaréttur íslands
yfir Grœnlandi er svo augljós sem
liann er, og það mál getur í
skyndi orðið útkljáð með dómi,
fallist Danir ekki á rétt vorn, en
beiðni frá oss um útgerðarstöðvar
á Grœnlandi eða réttindi fyrir ís-
lendinga þar, myndi verða túlkuð
sem sönnun fyrir því, að fsland
hafi gefið upp yfirráðarétt sinn
yfir Grœnlandi og viðurkennt
yfirráðarétt Danmerkur yfir því,
má ísland ekki byrja nokkra
samninga við Danmörk án fyrir-
vara um óskertan eignar- og
yfirráðarétt sinn yjir Grœnlandi,
þrátt fyrir þá samninga. Af þessu
leiðir, að í baráttu vorri fyrir að
fá aðstöðu til fiskveiða frá höfn-
um á Grœnlandi verðum við að
setja eignar- og yfirráðarétt vorn
yfir Grœnlandi fremst, krefjast
þess fyrst, og sœkja fram í skjóli
hans, eins og hinn ágœti og al-
kunni þjóðskörungur, Pétur Otte-
sen, hefir gert við flutning Græn-
landsmálsins á alþingi á undan-
förnum árum, við of lítinn stuðn-
ing sinna eigin flokksmanna og
annarra.
Hvað er þá réttmætara og
skyldugra, en að allir góðir
drengir skipi sér í raðir Lands-
sambands isl. Grœnlandsáhuga-
manna og leggi málflutningi Pét-
urs Ottesens allt það lið, sem
frekast er unnt.
Reykjavík, 17. apríl 1958.
Jón Dúason.
Eiðaskóli 75 ára
eru veitt fyrir árangursríkt nám, dugn-
að, trúmennsku og prúðmennsku.
Skólaslitin hófust með guðsþjónustu.
Sóknarpresturinn, sr. Einar Þór Þor-
steinsson prédikaði og nemendur
sungu. Helgi Elíasson fræðslumála-
stjóri var viðstaddur skólaslitin og
flutti ræðu. Minntist liann afmælis
skólans og árnaði heilla. Þórarinn Þór-
arinsson, skólastjóri, flutti skólaslita-
ræðu að vanda. Blandaður kór nem-
enda söng allmörg lög undir stjóin
skólastjóra.
Sýning var haldin á handavinnu nem-
enda. Þótti hún fjölbreytt og vönduð.
Átta piltar í verknámsdeild smíðuðu
5 sófasett (sófa, 2 djúpa stóla og horð),
eitt skrifborð og stól, 6 matborð, mörg
smáborð, rennda muni svo sem lampa
og skálar o. fl. Tveir afkastamestu nem-
endurnir smíðuðu liúsgögn virt á 10—
12 þús. kr. Tíu stúlkur í sömu deild
lærðu vélsaum, útsaum, prjón og hekl.
Þær sýndu hver um sig kjól, náttkjói,
blússu, sloppsvuntu, barnafatnað, púða,
dúka o. fl.
i Veður var gott, en vegna afleitrar
færðar á vegum sökum holklaka og for-
ar, var fátt gesta.
Verknámshús er í smíðum á Eiðum
og var tekin í notkun í haust 130 m2
smíðastofa, mjög vistleg og björt. Von-
ir standa til, að mögulegt verði að
ljúka þessari byggingu bráðlega. í þeim
hluta hússins, sem eftir er að byggja,
verður saumastofa, húsrými fyrir
kennslu í vélgæzlu og geymslur fyrir
efni og unna muni.
Eins og getið hefir verið, verður
Eiðaskóli 75 ára á þessu ári. Af því til-
efni er fyrirhugað að lialda mót í sum-
ar, fyrst og fremst nemenda og kenn-
ara, svo og annarra velunnara skólans.
Þá er væntanlegt í sumar minningarrit
um skólann eftir Benedikt Gíslason frá
Hofteigi.
Alþýðuskólanum á Eiðum var
slitið 27. apríl s. 1. Skólinn er 75
ára á þessu ári. Bændaskóli var
stofnaður á Eiðum árið 1883. Ár-
ið 1919 var honum breytt í al-
þýðuskóla. Síðan starfaði hann
sem tveggja vetra alþýðuskóli
þangað til 1946, að bætt var við
framhaldsdeild, sem nú skiptist í
landsprófs-, bóknáms- og verk-
námsdeild.
í vetur voru alls 100 nemendur
í skólanum og skiptust þannig
milli deilda, að 19 voru í yngri
deild, 38 í efri deild og 43 alls í
framhaldsdeild, þar af 18 í lands-
prófsdeild. Framhaldsdeildin er
enn við nám, en samkvæmt venju
er skólanum slitið formlega fyrsta
sunnudag í sumri, þegar yngri og
eldri deild lýkur.
Burtfararpróf stóðust allir nem-
endur eldri deildar. Hæstu eink-
unn fengu: I bóklegum greinum
Gunnar Magnússon frá Bakka-
firði, 9,09, í verkleguin greinum
Þorvaldur Þorsteinsson frá
Þernunesi við Reyðarfjörð, 8,32,
og úr öllum greinum samanlögð-
um Jón Snæbjörnsson frá Geit-
dal í Skriðdal, 8,60.
I yngri deild hlaut Geirlaag
Sveinsdóttir frá Hvannstóði í
Borgarfirði hæstu einkunn í bók-
legum greinum, 9,01, og Bergþóra
Gísladóllir frá Hlíðarenda í Breið
dal í verklegum greinum, 8.06, og
öllum greinum samanlögðum,
8,51.
Fæðiskostnaður varð að jafn-
aði kr. 22,55 á dag. Flestir nem-
endur voru í mötuneyti skólans,
sem frú Sigurlaug Jónsdóttir
veitti forstöðu. Heilsufar var á-
gætt í vetur og líkamlegur við-
gangur mikill.
Verðlaun og viðurkenningar úr sjóð-
um skólans, þeim er til þeirra hluta eru
ætlaðir, hlutu þessir nemendur:
Ur styrktarsjóði Jónasar Eiríkssonar
og Guðlaugar M. Jónsdóttur: Rafn
Kjartansson frá Djúpavogi. Sami piltur
hlaut einnig prúðmennsku-verðlaun
þau, sem árlega eru veitt, en skólastúlk-
ur velja þann, sem hlýtur, með leyni-
legri atkvæðagreiðslu.
Úr Hansenssjóði hlaut viðurkenn-
ingu Þórhallur Eyjólfsson frá Áreyjum
í Reyðarfirði og Díana Sjöfn Helga-
dóttir frá Freyvangi í Eyjafirði úr
minningarsjóði Sigurðar Hafsteins Em-
ilssonar.
Úr styrktarsjóði Helga Olafssonar
frá Iírærekslæk, sem sérstaklega er ætl-
aður nemendum úr Hróarstungu, hlaut
verðlaun Hermann Eiríksson frá Bót.
Þau Soffía Jónsdóttir frá Gunnhild-
argerði í Ilróarstungu og Þröstur Þor-
grímsson frá Selnesi í Breiðdal hlutu
sérstaka viðurkenningu fyrir að liafa
verið í öllum þeim kcnnslustundum,
sem þeim bar að sækja, án þess að
koma nokkurn tíma of seint, í þrjá vet-
ur. Verðlaun þessi og viðurkenningar
20 ára flug
Hinn 2. maí 1938 var fyrsta far-
þegaflug á vegum Flugfélags ís-
lands farið milli Akureyrar og
Reykjavíkur, en félagið var stofn-
að á Akureyri rúmlega ári áður.
Á þeim tuttugu árum, sem Flug-
félagið hefir haldið uppi flugsam-
göngum, hafa flugvélar þess flutt
yfir hálfa milljón íarþega og mik-
ið magn af pósti og vörum.
Er félagið hóf innanlandsflug
fyrir tuttugu árum, voru þrír
menn starfandi á vegum þess. Nú
eru starfsmenn þess um 230. Flug-
félag íslands heldur nú uppi
reglubundnum áætlunarflugferð-
um milli tuttugu og eins staðar á
landinu og til fimm staða erlendis
og hefir þar jafnframt fulltrúa
sína og skrifstofur starfandi.
í dag er einnig eitt ár liðið frá
því að hinar nýju Vickers-Vis-
count flugvélar komu fyrst hing-
að til lands og við hátíðlega at-
höfn á Reykjavíkurflugvelli voru
þeim gefin nöfnin Hrímfaxi og
Gullfaxi.
Daginn eftir, 3. maí, hófu þær
áætlunarflug og liafa þær síðan
verið í stöðugum ferðum á áætl-
unarleiðum félagsins milli landa
og einnig flogið innanlands eftir
ástæðum.
Gullfaxi hinn nýi og Hrímfaxi
hafa reynzt mjög vel í hvívetna,