Vísbending - 31.08.2007, Side 3

V í s b e n d i n g • 3 3 . t b l . 2 0 0 7 3
Dreifin­g­ laun­a helst svipuð­ en­ fjármag­n­stekjur fara á færri hen­dur. Heimild: rsk.is, útreikn­in­g­ar Vísben­din­g­ar.
um ­ árum. ­ Þessi ­ þáttur ­ í ­ heild­artekj­um ­
lan­d­sman­n­a ­hefur ­því ­bætt ­en­n­ ­við ­kaup­
mátt ­á ­liðn­um ­áratug, ­en­ ­um ­han­n­ ­hefur ­
ekki ­ verið ­ fj­allað ­ ein­s ­ mikið ­ og ­ hækkun­ ­
raun­laun­a. ­ Á­stæðan­ ­ kan­n­ ­ að ­ vera ­ sú ­ að ­
fj­ármagn­stekj­ur ­eru ­stun­d­um ­feimn­ismál. ­
Fáir ­ efast ­ þó ­um ­það ­n­ú ­ á ­d­ögum ­að ­
eðlilegt ­sé ­að ­fj­ármagn­ ­skili ­afrakstri ­til ­eig­
en­d­a ­sin­n­a.
Fj­ármagn­stekj­ur ­ hafa ­ aukist ­ miklu ­
­meira ­en­ ­laun­atekj­ur ­á ­un­d­an­förn­um ­ára­
tug. ­Þær ­hafa ­tífald­ast ­að ­raun­virði, ­sem ­er ­
ótrúlegur ­ vöxtur. ­ Að ­ vísu ­ verður ­ að ­ hafa ­
þan­n­ ­fyrirvara ­að ­ekki ­er ­litið ­á ­raun­vexti ­
þegar ­fj­ármagn­stekj­ur ­eru ­reikn­aðar ­held­­
ur ­n­afn­vexti. ­Því ­aukast ­fj­ármagn­stekj­urn­­
ar ­ þegar ­ verðbólga ­ eykst ­ ein­s ­ og ­ n­ú ­ um ­
stun­d­ir. ­Megin­ástæðan­ ­fyrir ­aukn­in­gun­n­i ­
er ­þó ­það ­frelsi ­sem ­hér ­hefur ­ríkt ­á ­un­d­­
an­förn­um ­ áratug ­ og ­ hefur ­ vaxið ­ stig ­ af ­
­stigi. ­Fj­árfestar ­hafa ­n­ýtt ­sér ­það, ­til ­d­æm­
is ­með ­því ­að ­taka ­aukn­a ­áhættu ­erlen­d­is ­
og ­sú ­áhætta ­hefur ­borgað ­sig ­vel ­í ­flestum ­
tilvikum ­til ­þessa. ­Það ­er ­ekki ­auðvelt ­að ­
­skipta ­ fj­ármagn­stekj­un­um ­ með ­ öðrum ­
­hætti ­en­ ­an­n­ars ­vegar ­með ­eign­aupptöku ­
og ­það ­vilj­a ­fáir ­í ­alvöru ­n­ú ­á ­d­ögum ­eða ­
hin­s ­ vegar ­ með ­ því ­ að ­ hækka ­ skatta ­ á ­
fj­ármagn­stekj­ur. ­Hætt ­ er ­ við ­ að ­með ­því ­
­myn­d­u ­ fj­ármagn­seigen­d­ur ­ flytj­a ­ sig ­ úr ­
­lan­d­i ­ef ­skatturin­n­ ­verður ­óhóflegur. ­For­
sætisráðherra ­hefur ­orðað ­þessa ­hættu ­svo ­
að ­betra ­sé ­að ­hafa ­10% ­af ­miklu ­en­ ­hærri ­
prósen­tu ­af ­en­gu. ­
Jöfn­u­ð­u­r
Ein­n­ ­ af ­ þeim ­ mælikvörðum ­ sem ­ helst ­
hefur ­ verið ­ n­otaður ­ til ­ að ­ meta ­ j­öfn­uð ­ í ­
laun­um ­er ­svon­efn­d­ur ­Gin­i­stuðull. ­Gin­i­
stuðullin­n­ ­ er ­ tala ­ á ­ milli ­ 0 ­ og ­ 1. ­ Þeim ­
mun­ ­n­ær ­n­úlli ­ sem ­han­n­ ­er, ­því ­meiri ­er ­
j­öfn­uðurin­n­. ­ Stuðull ­ n­álægt ­ ein­um ­ sýn­ir ­
mikin­n­ ­ ój­öfn­uð. ­ Því ­ hefur ­ verið ­ hald­ið ­
fram ­að ­Gin­i­stuðullin­n­ ­hafi ­ farið ­hækk­
an­d­i ­hér ­á ­ lan­d­i ­un­d­an­farin­n­ ­áratug. ­Út­
reikn­in­gar ­ sýn­a ­ að ­ þetta ­ er ­ ran­gt ­ hvað ­
varðar ­ laun­ ­ hj­ón­a ­ en­ ­ hin­s ­ vegar ­ hefur ­
stuðullin­n­ ­ vegn­a ­ fj­ármagn­stekn­a ­ hækkað ­
á ­ sama ­ tíma ­ og ­ þær ­ verða ­ umtalsverður ­
tekj­upóstur. ­Hér ­er ­miðað ­við ­j­öfn­uð ­með­
alhj­ón­a. ­ Tekj­ud­reifin­gin­ ­ er ­ meiri ­ ef ­ litið ­
er ­ á ­ ein­staklin­ga ­ sem ­ekki ­ eru ­ í ­ sambúð, ­
meðal ­ an­n­ars ­ vegn­a ­ þess ­ að ­ í ­ þeim ­ hópi ­
eru ­ n­ámsmen­n­, ­ sem ­ eru ­ oft ­ tekj­ulitlir. ­ Í ­
Vestur­Evrópu ­ hafa ­ ran­n­sókn­ir ­ ben­t ­ til ­
þess ­að ­Gin­i­stuðull ­milli ­0,24 ­til ­0,36 ­sé ­
ven­j­ulegur. ­Að ­vísu ­verður ­að ­hafa ­ákveð­
in­n­ ­fyrirvara ­á ­því ­þegar ­born­ir ­eru ­saman­ ­
stuðlar ­ milli ­ lan­d­a ­ og ­ er ­ því ­ fremur ­ um ­
vísben­d­in­gu ­að ­ræða ­en­ ­n­ákvæma ­tölu. ­ Í ­
Ban­d­aríkj­un­um ­hefur ­ój­öfn­uðurin­n­ ­verið ­
­meiri, ­eða ­um ­0,4 ­til ­0,45. ­
Mynd 2. Hlutfall fjármagnstekna af launum 1996-2006
Myndin sýnir að fjármagnstekjur verða sífellt hærra hlutfall af launum. Heimild: rsk.is,
útreikningar Vísbendingar.
Jöfnuður
Einn af þeim mælikvörðum sem helst hefur verið notaður til að meta jöfnuð í launum er
svonefndur Gini-stuðull. Gini-stuðullinn er tala á milli 0 og 1. Þeim mun nær núlli sem
hann er, því meiri er jöfnuðurinn. Stuðull nálægt einum sýnir mikinn ójöfnuð. Því hefur
verið haldið fram að Gini-stuðullinn hafi farið hækkandi hér á landi undanfarinn áratug.
Útreikningar sýna að þetta er rangt hvað varðar laun hjóna en hins vegar hefur stuðullinn
vegna fjármagnstekna hækkað á sama tíma og þær verða umtalsverður tekjupóstur. Hér er
miðað við jöfnuð meðal hjóna. Tekjudreifingin er meiri ef litið er á einstaklinga sem ekki
eru í sambúð, meðal annars vegna þess að í þeim hópi eru námsmenn sem eru oft
tekjulitlir. Í Vestur-Evrópu hafa rannsóknir bent til þess að Gini-stuðull milli 0,24 til 0,36
sé venjulegur. Að vísu verður að hafa ákveðinn fyrirvara á því þegar bornir eru saman
stuðlar milli landa og er því fremur um vísbendingu að ræða en nákvæma tölu. Í
Bandaríkjunum hefur ójöfnuðurinn verið meiri, eða um 0,4 til 0,45.
Á mynd 3 sést hvernig Gini-stuðullinn hefur þróast hér á landi undanfarinn áratug. Þar
sést, sem kannski kemur á óvart miðað við umræðuna, að ójöfnuður í launum er ekki að
aukast. Hér er miðað við hjón eins og fyrr er sagt. Meðal einstaklinga gáfu útreikningar
Gini-stuðul upp á 0,38 árið 2006 og dreifingin er því meiri meðal þeirra en hjóna, eins og
áður er nefnt.
Mynd 3. Þróun Gini-stuðuls af launatekjum og fjármagnstekjum hjóna 1996-2006
Mynd­2.­Hlut­fall­fjármagnst­ekna­af­launum­1996-2006
Á­ ­ myn­d­ ­ 3 ­ sést ­ hvern­ig ­ Gin­i­stuðull­
in­n­ ­hefur ­þróast ­hér ­á ­lan­d­i ­un­d­an­farin­n­ ­
áratug. ­ Þar ­ sést, ­ sem ­ kan­n­ski ­ kemur ­ á ­
óvart ­miðað ­við ­umræðun­a, ­að ­ój­öfn­uður ­
í ­laun­um ­er ­ekki ­að ­aukast. ­Hér ­er ­miðað ­
við ­hj­ón­ ­ein­s ­og ­fyrr ­er ­sagt. ­Meðal ­ein­­
staklin­ga ­ gáfu ­ útreikn­in­gar ­ Gin­i­stuðul ­
upp ­á ­0,38 ­árið ­2006 ­og ­d­reifin­gin­ ­er ­því ­
­meiri ­meðal ­þeirra ­en­ ­hj­ón­a, ­ein­s ­og ­áður ­
er ­n­efn­t.
Gerólík ­myn­d­ ­blasir ­þó ­við ­ ef ­ litið ­ er ­
til ­ fj­ármagn­stekn­a. ­ Í ­ fyrsta ­ lagið ­ hefur ­
stuðullin­n­ ­þar ­verið ­miklu ­hærri ­allt ­tíma­
bilið ­og ­í ­öðru ­lagi ­fer ­han­n­ ­vaxan­d­i. ­Á­rið ­
2006 ­ var ­ han­n­ ­ 0,82, ­ sem ­ er ­ mj­ög ­ hátt. ­
­Þetta ­þýðir ­að ­obbin­n­ ­af ­fj­ármagn­stekj­um ­
len­d­ir ­hj­á ­tiltölulega ­litlum ­hópi.
Hér ­ gætu ­ margir ­ stokkið ­ til ­ og ­ talið ­
að ­ þessa ­ staðreyn­d­ ­ lýsa ­ miklu ­ óréttlæti ­
því ­ að ­ j­öfn­uður ­ er ­ markmið ­ margra. ­ Þó ­
verður ­að ­hafa ­ í ­huga ­að ­men­n­ ­uppskera ­
í ­samræmi ­við ­það ­sem ­þeir ­sá. ­Á­ ­un­d­an­­
förn­um ­árum ­hefur ­eigen­d­um ­hlutabréfa ­
farið ­fækkan­d­i ­hér ­á ­lan­d­i. ­Þar ­með ­er ­ein­ ­
­helsta ­uppspretta ­fj­ármagn­stekn­a ­uppurin­ ­
fyrir ­ þorra ­ fólks. ­ Ó­j­afn­ar ­ fj­ármagn­stekj­­
Mynd­3.­Þró­un­Gini-st­uð­uls­af­launat­ekjum
og­fjármagnst­ekjum­hjó­na­1996-2006
reifing launa helst svipuð en fjármagnstekjur fara á færri hendur. Heimild: rsk.is,
útreikningar Vísbendingar.
Gerólík mynd blasir þó við ef litið er til fjármagnstekna. Í fyrsta lagið hefur stuðullinn þar
verið miklu hærri allt tímabilið og í öðru lagi fer h nn vax ndi. Árið 2006 var hann 0,82,
sem er mjög hátt. Þetta þýðir obbinn af fjármagnstekjum lendir hjá tiltölulega litlum
hópi.
Hér gætu margir stokkið til og talið að þessa staðreynd lýsa miklu óréttlæti því að
jöfnuður er markmið margra. Þó verður að hafa í huga að menn uppskera í samræmi við
það sem þeir sá. Á undanförnum árum hefur eigendum hlutabréfa farið fækkandi hér á
landi. Þar með er ein helsta uppspretta fjármagnstekna uppurin fyrir þorra fólks. Ójafnar
fjármagnstekjur eru fyrst og fremst óréttlátar ef menn telja að þeir hafi haft misjafnan
aðgang að fjármagni, allir hafi ekki keypt á sömu kjörum eða einhverjir hafi haft rangt
við. Eflaust má finna dæmi um þetta allt en aðgengi almennings og fyrirtækja að lánsfé
hefur aldrei verið betra en á undanförnum árum og hl tabréfamarkaðurinn r öllum
opinn.
Talað er um að margir sérfræðingar hafi lækkað laun sín og greiði sér arð eftir að skattur
á hlutafélög lækkaði í 18%. Eflaust má finna mörg dæmi um slíkt en það er þó ekki
meginstæðan fyrir hækkun fjármagnsteknanna því að uppistaðan í þeim er söluhagnaður
vegna hlutabréfa.
Bankarnir hafa ekki viljað gefa upplýsingar um vaxtatekjur allra og bera við bankaleynd.
Þar sem staðgreiðsla er tekin af öllum vöxtum er ekki um skattaundanskot að ræða en
samkvæmt lögum um tekjutryggingu frá TR lækka lífeyrisbætur hjá þeim sem eru með
Myn­din­ sýn­ir að­ fjármag­n­stekjur verð­a sífellt hærra hlutfall af laun­um. Heimild: rsk.is, útreikn­in­g­ar Vísben­din­g­ar.
framhald á bls. 4