Vísbending - 29.02.2008, Blaðsíða 4

Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Netfang: visbending@heimur.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Háskólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita
án leyfis útgefanda.
Aðrir sálmar
4 V í s b e n d i n g • 8 . t b l . 2 0 0 8
Erindi fulltrúa Evrópusambandsins á Viðskiptaþingi hefur vakið óverð-
skuldaða athygli. Í máli hans kom það
eitt fram sem löngu var vitað að menn
geta ekki orðið aðilar að myntbandalag-
inu án þess að vera aðilar að ES. Þessi vís-
dómur hefur margoft komið fram áður.
Andstæðingar evrunnar og ES þóttust
hafa himin höndum tekið. Nú væri evr-
an endanlega út af borðinu slegin. Margt
fer þó öðruvísi en ætlað er. Í stað þess að
láta af villu síns vegar virðast þeir sem
áður studdu evruna vera komnir inn á að
skárra kunni að vera að kyngja Evrópu-
sambandsaðild með kostum hennar
og göllum en að halda áfram úthaldi
minnsta gjaldmiðils í heimi. Í könnun
Fréttablaðsins í lok febrúar kom fram að
55% aðspurðra vildu sækja um aðild að
ES. Það er aukning frá fyrri könnunum.
Ástæða er til þess að íhuga hvort ekki
séu til fleiri lausnir. Ætla má að stjórnvöld
séu eindregið á þeirri skoðun að taka ekki
upp evru nema það sé þóknanlegt ES.
Það er skiljanleg afstaða og gott þegar
skýr stefna liggur fyrir. Með öðrum orð-
um vilja menn ekki fara inn bakdyrameg-
in. ES-aðild er ein lausn. Önnur er að
halda í krónuna. Þriðja leiðin er að binda
gengi krónunnar við evruna eins og Dan-
ir hafa gert. Það leiðir hugann að fjórðu
leiðinni (sem fer að hljóma eins og ein-
hver framsóknarlausn) að semja við Dani
um upptöku dönsku krónunnar. Áður en
menn ýta þessari hugmynd frá sér ættu
þeir að huga að kostunum. Danska krón-
an er notuð á öðrum eyjum í Atlantshaf-
inu. Hún er fasttengd við evruna þannig
að vextir í dönskum krónum eru litlu
hærri en á evrusvæðinu. Gjaldeyrisáhætta
Íslendinga minnkar mikið og menn
mega alls ekki gefa sér að Danir séu slíkri
hugmynd andsnúnir. Margir kunna að
vera andsnúnir slíkri hugsun sálfræðilega
og rifja upp danska yfirstjórn á Íslandi og
tal þarlendra banka- og blaðamanna um
Ísland. En eins og forsætisráðherra benti
á í ræðu sinni á Viðskiptaþinginu er gjald-
miðill bara tæki. Ef ES vill ekki hleypa
Íslendingum inn í myntsambandið nema
gegnum ES, því ekki að láta reyna á sam-
starf við Dani? Ef ekki, kann ES-aðild að
verða nauðsynleg. bj­
Um hvaða dyr?
lána helst ekki nema með skilyrðum sem
aðeins fjársterkustu menn uppfylla og vöxt-
um sem aðeins mestu ofurhugar kyngja.
Áhrif þessa á atvinnulífið eru ekki komin
fram. Samningar á vinnumarkaði eru ör-
ugglega erfiðir sumum fyrirtækjum við þær
aðstæður sem nú ríkja, einkum þeim sem
hafa margt láglaunafólk í vinnu. Atvinnu-
leysi hefur verið tiltölulega lítið á Íslandi en
það gæti vaxið mikið á næstu mánuðum.
Verkamenn eru horfnir frá Kárahnjúkum
og Reyðarfirði og uppsagnir í fiskvinnslu
eru nær daglegar fréttir. Mótvægisaðgerðir
ríkisstjórnarinnar vega á móti en í núver-
andi árferði getur fjárlagaafgangur horfið
hratt eins og dögg fyrir sólu.
Þunglyndi neytenda mun ekki verða
til þess að efla fasteignamarkaðinn. Jafnvel
þó að verð hefði lækkað héldust viðskipti
lítil því að skortur er á lánsfé. Á tíunda ára-
tug síðustu aldar var langvarandi stöðnun
á húsnæðismarkaði hérlendis. Hugsanlegt
er að slíkt endurtaki sig og spár um bata
næsta haust sem nú virðast hófsamar reyn-
ist bjartsýni. Miðað við tal frambjóðenda
demókrata sem nú virðast sigurstranglegri
í forsetakosningunum í Bandaríkjunum
er líklegt að þar verði tekin upp efnahags-
stefna sem dregur úr alþjóðaviðskiptum
og veldur auknum samdrætti ofan á aðrar
hremmingar.
Hérlendis hafa að undanförnu komið
einstaka góðar fréttir. Sagt er frá netþjóna-
búi á Keflavíkurflugvelli og slæmu fréttirn-
ar af aflabanni á loðnu hafa verið dregnar
til baka. Væntanlega léttist brúnin á land-
anum við þetta. Laun hækka og skattar
lækka. En jafnvel þó að menn nái kæti
sinni á ný er víst að það dugir ekki til ef
ekkert lánsfé fæst frá bönkum.
Eftir á að hyggja sést að væntingavísital-
an byrjaði að lækka í júní, skömmu áður
en toppnum var náð á hlutabréfamarkaði.
Árvökulir fjárfestar hefðu þá þegar átt að
færa sig yfir í skuldabréf. Síðast gerist þetta
hins vegar um leið og hlutabréfavísitalan
féll þannig að væntingarnar höfðu ekkert
forspárgildi. Væntingavísitalan getur því
stundum verið vísbending um hvað er
framundan en stundum bara mælikvarði
á ástandið eins og það er.
Framhald af bls. 1
sýnir 12% árlega ávöxtun. Hún samsvar-
ar um 8% raunávöxtun á ári (verðbólga á
áratugnum var að meðaltali 3,6%). Sam-
kvæmt því sem segir hér að framan er það
sú raunávöxtun sem fjárfestar hafa búið
við að meðaltali á hlutabréfamörkuðum
frá 1950. Með því að bera saman þessa
tvo ferla er hægt að sjá hvort vísitalan er
há eða lág í sögulegum skilningi.
Það er lærdómsríkt að skoða myndina.
Í kringum árið 2000 er toppur og markað-
urinn leiðréttir sig fljótlega og bætir reynd-
ar um betur því að á árunum 2001 til
2003 er vísitalan undir reiknuðu línunni.
Athyglisvert er að á þessum tíma seldi ríkið
meirihluta sinn í bönkunum. Tímasetning
þeirrar sölu var samkvæmt þessu hagstæð-
ari kaupendum en seljendum.
Um mitt ár 2004 fer vísitalan upp úr
reiknaða ferlinum og fjarlægist hann æ
meira allt fram í júlí 2007. Síðan hefur
hún verið nánast í frjálsu falli. Það ætti að
gleðja fjárfesta að ferlarnir skerast í 5.500
og samkvæmt því er vísitalan nú komin
niður fyrir eðlilega langtímaávöxtun. Það
kann þó að vera skammvinn gleði því að
eins og myndin sýnir getur vísitalan verið
mjög lengi að ná sér á strik aftur.
Hvað er rétt á­vöxtun?
Athugun af þessu tagi kann að vera létt-
ir fyrir þolinmóða fjárfesta því að hún
bendir til þess að staða vísitölunnar nú sé
„eðlileg” eða jafnvel frekar lág ef horft er
til lengri tíma. Auðvitað gefur athugun af
þessu tagi aðeins vísbendingar og ómögu-
legt er að segja til um það nákvæmlega
hver eðlileg langtímaávöxtun er. Hefði
verið miðað við 11% (sem svarar til um
7% raunávöxtunar) væri langtímalínan nú
í nokkurn veginn sama gildi og vísitalan
eða um 5.000.
Það er líka hægt að deila um það hvort
byrjunarpunkturinn fyrir tíu árum hafi
verið nákvæmlega réttur. Engu að síður
sýna vangaveltur af þessu tagi það sem nú
er komið fram, að gildi vísitölunnar var
allt of hátt síðastliðið sumar og ólíklegt
var að svo hátt gildi gæti haldist. Lækkun-
in, eða „hrunið”, er kannski eftir allt fyrst
og fremst nauðsynleg leiðrétting.
Framhald af bls. 2
Framhald af bls. 3
fyrir erlendum fjárfestum. Æskilegt
væri að­ selj­a orkuframleið­slu Lands-
virkj­unar, bæð­i til að­ j­afna möguleika
á svið­i orkuframvindu og draga ú­r
áhættu skattgreið­enda í tengslum við­
stórið­j­ufj­árfestingu. Svo sem fyrr hefur
verið vikið að, þá hefur stóriðjufjárfest-
ing markverð áhrif á umhverfið, og út-
blástur frá álverum er ekki lítill, jafnvel
þótt þau noti endurnýjanlega orku.
Glöggt er gests augað.