Vísbending


Vísbending - 13.02.2009, Blaðsíða 1

Vísbending - 13.02.2009, Blaðsíða 1
13. febrúar 2009 7. tölublað 27. árgangur ISSN 1021-8483 1Bankaskýrslan nýja vekur ekki góðar vonir um skilvirkt, nýtt Ísland. Var Kaupþingi komið fyrir kattarnef? Stjórnarformaðurinn rekur hvað gerðist. Hafa kenningar Keynes nú loks sannað gildi sitt eftir langt frjálshyggjutímabil? Hvað má forsetinn ekki segja á fundum með erlendum sendiherrum? 3 Vikurit um viðskipti og efnahagsmál V í s b e n d i n g • 7 . t b l . 2 0 0 9 1 Sænski sérfræðingurinn Mats Josefsson skilaði nýlega frá sér skýrslu um viðreisn bankakerfisins. Hann var afdráttarlaus um hverjir bæru ábyrgð á bankahruninu (sjá bls. 2). Jafnframt lagði hann til áætlun í nokkrum liðum. Ekki er hægt að segja að einróma ánægja sé með niðurstöður Josefssons. Tillögur hans bera með sér að ríkinu og ríkisstjórn sér í lagi verði ætlað mikið hlutverk í efnahagslífinu til langs tíma. Tillögur um endurreisn Í nefnd sem Josefsson stjórnaði og í sitja „fulltrúar allra viðeigandi aðila sem koma að meðferð bankamála“ var skrifuð skýrsla sem tekur á helstu þáttum varðandi viðreisn bankanna og viðskiptalífsins almennt. Tillögurnar eru: • Starfandi bankar verði endurreistir af ríkisstjórninni, bæði rekstrarlega og fjárhagslega. • Komið verði á fót eignasýslufélagi, sem muni hafa það hlutverk, annars vegar, að styðja endurreisn stærri fyrirtækja sem gegna mikilvægu hlutverki í íslensku efnahagslífi og, hins vegar, að endurskipuleggja félög og bjarga verðmætum sem glatast ef félögum fara í þrot. • Ríkisstjórnin taki við hlutverki eigenda bankanna og láti bankana vita að viðskipti eigi ekki að ganga fyrir sig með sama hætti og áður. • Stjórnendur banka geri sér grein fyrir því nýja umhverfi sem þeir starfa í og leggi sitt að mörkum og styðji ríkisstjórnina við að koma stefnumálum hennar, varðandi endurreisn efnahagslífsins í framkvæmd. • Endurbættur verði laga- og fram kvæmda- rammi varðandi uppgjör gömlu bankanna. • Skipting verðmæta, sem fást við sölu eigna gömlu bankanna, á milli kröfuhafa verði sanngjörn, réttlát og gagnsæ. • Íhugað verði að setja upp sjálfstætt eignarhaldafélag sem fari með hlutabréf ríkisins í bönkum og fjármálastofnunum. • Mótuð verði afstaða til framtíðar- eignarhalds á fjármálastofnunum, m.a. hugsanlega sölu hlutabréfa. Tillögur úr grárri forneskju 2 4 • Settar verði reglur og eftirlitsrammi í samræmi við það sem gerist best alþjóðlega. Ekki er hægt að segja að sérstakur ferskleiki einkenni tillögurnar heldur benda þær til þess að hugmyndirnar komi fyrst og fremst frá embættismönnum. Hér á eftir verða einstakir þættir skoðaðir. Hvað er að hugmyndunum? Í fyrsta lagi er gert ráð fyrir því að starfandi bankar verði endurreistir af ríkinu. Þetta er ekki góð hugmynd. Menn kunna að spyrja hverjum öðrum sé til að dreifa. Víst er það rétt að fjárfestar hér á landi eru fáir með mikla getu. En bent hefur verið á aðra leið, það er að erlendir kröfuhafar að gömlu bönkunum komi beint að endurreisn kerfisins. Nú er alls ekki víst að erlendir aðilar séu spenntir fyrir því að hefja atvinnurekstur hér á landi og reyndar vitað að menn óttast mjög íslensku krónuna eins og fram kemur í lágu gengi hennar á erlendri grund. Hins vegar eiga margir útlendir bankar kröfur á íslenska banka. Þeir gera sér glögga grein fyrir því að þeir muni ekki fá öll sín lán endurgreidd. Þeirra helsta von er að íslensk fyrirtæki geti borgað sem allra stærstan hluta af lánum sínum til bankanna. Það tekst örugglega ekki ef fyrirtækin fara á hausinn. Líkurnar á því að það gerist aukast dag frá degi meðan bankarnir veita engin lán. Þess vegna er mikilvægt að útlendu bankarnir komi beint að rekstri nýju bankanna hér á landi. Þá verða það þeirra hagsmunir að íslensk fyrirtæki gangi vel. Best væri að hér væri að minnsta kosti einn banki algerlega í erlendri eigu. Þetta myndi auka líkurnar á því að Ísland komist aftur í sátt við umheiminn. Það boðar heldur ekki gott að sagt er: „Ríkisstjórnin taki við hlutverki eigenda bankanna og láti bankana vita að viðskipti eigi ekki að ganga fyrir sig með sama hætti og áður.“ Nú eru það ráðherrar sem ráða og menn munu keppast um að koma tryggum flokksgæðingum í bankaráðin enda hafa tveir faglegir formenn ráðanna þegar verið flæmdir burt. Næsta skref er væntanlega að ráðnar verði framkvæmdastjórnir bankanna, skipaðar einum úr hverjum stjórnarflokkanna til þess að tryggja að allir flokkarnir njóti eignarhaldsins jafnt. Þessi hugsun er áréttuð í skýrslunni: „Stjórnendur banka geri sér grein fyrir því nýja umhverfi sem þeir starfa í og leggi sitt að mörkum og styðji ríkisstjórnina við að koma stefnumálum hennar varðandi endurreisn efnahagslífsins í framkvæmd.“ Bara ef ske kynni að einhver bankastarfsmaður hefði ekki skilið að nú vinnur hann fyrir stjórnarflokkana. Rauðka endurborin Eignarhaldsfélagið Rauðka endurborin (í höfuðið á slíku félagi sem hér starfaði upp úr stríðslokum), félag sem á að styðja og eiga stærri fyrirtæki landsins er skelfileg tilhugsun. Yfir fyrirtækinu yrðu valdamiklir kommissarar sem hefðu geysimikil völd, ekki síst á samkeppnismarkaði þar sem mörg fyrirtæki í sömu grein yrðu undir stjórn Rauðku. Það er ótrúlegt að hugmyndir af þessu tagi komi fram á sama tíma og í þjóðfélaginu eru uppi hávær viðhorf um að hverfa skuli frá flokksræði og að undirrót vandans sé einmitt allt of mikil völd stjórnmálamanna. Framsóknarmenn hafa ekki látið í ljós skoðanir á þessari niðurstöðu, en ólíklegt verður að teljast að þeir sem hafa aðhyllst hugmyndir um svo viðamiklar breytingar á stjórnkerfinu að kalli á stjórnlagaþing hafi verið með það í huga að hverfa aftur til grárrar forneskju. Engar hugmyndir eru um uppbyggingu hlutabréfamarkaðar eða tekið á hugmyndum samtaka vinnumarkaðarins um aðkomu lífeyrissjóðanna. Formaðurinn sænski virðist hafa verið sambandslaus við aðila af vinnumarkaðinum og látið sér nægja að ræða við embættismenn sem hugsa sér gott til glóðarinnar að stjórna þjóðarbúinu öllu. Vandi Íslendinga er hins vegar miklu stærri en svo að embættismenn eða pólitíkusar geti leyft sér að nýta hann til þess að svala persónulegri valdafíkn.

x

Vísbending

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísbending
https://timarit.is/publication/281

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.