Vísbending - 06.07.2009, Blaðsíða 4

4 V í s b e n d i n g • 2 7 . t b l . 2 0 0 9
framhald af bls. 1
Aðrir sálmar
Það er hollt að lesa Passíusálma Hallgríms Péturssonar sér til
sáluhjálpar öðru hvoru.
Undirrót allra lasta
ágirndin kölluð er.
Frómleika frá sér kasta
fjárplógsmenn ágjarnir,
sem freklega elska féð,
auði með okri safna,
andlegri blessun hafna,
en setja sál í veð.
Annaðhvort er í vonum,
auðurinn fagur nú
hafnar þér, ellegar honum
hryggur burt kastar þú,
þá dauðinn þrengir að.
Ágirndin ótæpt svelgir,
af því sálina velgir
í köldum kvalastað.
Falsi og fégirnd rangri
forða þér, sál mín blíð,
svo mætir ei ógn né angri,
þá að fer dauðans tíð;
virð lítils veraldar plóg.
Hver sem sér lynda lætur,
það lénar drottinn mætur,
sá hefur alls nægta nóg.
Álitið stórt og höfðingshátt
hræðast skyldir þú ekki.
Sannleiksins gæta ætíð átt,
engin kjassmál þig blekki.
Ærugirnd ljót,
hofmóðug hót,
hlýðir síst yfirmönnum.
Dramblátum þar
þú gef andsvar,
þó byggt á rökum sönnum.
Yfirmönnunum er því vant,
undirsátarnir hnýsa grannt
eftir því sem fyrir augun ber;
auðnæmast þó hið vonda er.
Hvað höfðingjarnir hafast að,
hinir meina sér leyfist það.

Safna hóflega heimsins auð.
Hugsýkin sturlar geð.
Þigg af drottni þitt daglegt brauð,
duga lát þér þar með.
Holdið þá jörðin hylur rauð,
hlotnast má ýmsum féð.
Svo þig ei ginni girndin snauð,
gæt vel hvað hér er skeð.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Net fang: visbending@heimur.is.
Prentun: Heimur. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Verður ný olíukreppa?
Fyrir ári var það helsta áhyggjuefni
margra að hátt olíuverð myndi kæfa allan
hagvöxt í Vesturlöndum. Ástæðan var
mikil eftirspurn á nýjum mörkuðum, ekki
síst í Kína. Olían hélst þó ekki í upphæðum
fremur en fyrr. Verð hríðlækkaði frá
miðju ári í fyrra fram að áramótum.
Áhyggjuefnið var þá að olíuframleiðsluríki
eins og Rússland lentu í alvarlegri kreppu.
Nú hefur verðið hækkað aftur, úr liðlega
30 dölum í um 70 dali tunnan (mynd 2).
Sem betur fer fyrir �slendinga hefur verðið
ekki farið jafnhátt og sumarið 2008, en þá
var það hæst tæplega 150 dalir á tunnu.
Miðað við gengi Bandaríkjadals núna væri
framhald af bls. 2
framhald af bls. 3
miklar umræður. Sáttmálinn er kynntur
sem fullbúið plagg. Forystumenn
vinnumarkaðssamtaka hér á landi eru
skynsamir og ekki við öðru að búast en
að eitthvað gott sé í álitsgerð sem þeir
búa til. Sjálfsagt er að hlusta á þá eins og
aðra, en skoðanir þeirra eru ekki hafnar
yfir gagnrýni. Hagsmunir samtaka á
vinnumarkaði þurfa ekki endilega að fara
saman við þjóðarhag og engin ástæða
er til að fela leiðtogum þeirra völd sem
þeir eru ekki kjörnir til. Hugmyndir um
samræmdar fjárfestingar lífeyrissjóðanna
eru sérstaklega varhugaverðar.
Lífeyrissjóðirnir hafa að geyma stóran
hluta af sparifé landsmanna. Þeir urðu
fyrir áfalli í haust eins og fleiri, en rekstur
þeirra virðist að ýmsu leyti hafa batnað
undanfarin ár. Ekki verður annað séð en að
sjónarmið um ávöxtun ráði fjárfestingum
sjóðanna, en fyrr á árum mátti sjá dæmi
um annað. Engin ástæða er til þess að
víkja af þeirri braut.
Til fróðleiks:
Stöðugleikasáttmáli, Alþýðusambands Ís-
lands, Bandalags háskólamanna, BSRB, Ken-
narasambands Íslands, Samtök starfsmanna
fjármálafyrirtækja, Samtaka atvinnulífsins, rík-
isstjórnarinnar og Sambands íslenskra sveitarfé-
laga, sjá t.d. www.sa.is
Vilmundur Gylfason: Alþýðuvöld-Nei takk,
Vísi 7. maí 1976, sjá www.timarit.is.
á einn stað og reikna út skilvirkustu
nýtingu gæða. Þessi þekking getur verið
einstaklingsbundin, staðbundin og jafnvel
bundin í tíma. Stundum byggir hún meira
á tilfinningum, huglægu mati eða taktík.
Dæmi um slíkar upplýsingar eru smekkur
og gildismat. Verð gefur okkur upplýsingar
um hlutfallslegan skort, hvað eigi að
framleiða og hvernig. Verðbreytingar
flytja mikilvægar upplýsingar á milli
aðila. Vandamálið er því ekki að finna
bestu upplýsingarnar hjá þeim sem vita
best, heldur að finna leið til þess að laða
fram allar upplýsingar og þekkingu allra.
Hayek sagði „Verðkerfið er tæki sem
fær mismunandi aðila til þess að deila
upplýsingum og samþætta [e: synchronize]
staðbundna og persónubundna þekkingu,
sem þannig að hægt er að finna
fjölbreyttar og flóknar niðurstöður, með
því að nota lögmál sjálfsprottins skipulags
(e. spontaneous self-organization)“.
Auk upplýsingavandans sáu þeir félagar
fleiri vandamál við kommúnismann.
Ef ekkert verðkerfi er til þá vantar
aðferðir til þess að tengja ánægju (e. utility)
neytenda við vinnu eða verðmætasköpun.
Hvatavirkni peninga (e. incentive
function of prices) vantar. Upplýsingar
um það er best að fá og nýta með því
að athafnamenn reyni að vinna sér inn
skammtíma gróða. � miðstýrðu kerfi er
hvatakerfið ófullnægjandi.
Austurísku hagfræðingarnir héldu
því þó alls ekki fram að verðkerfið væri
fullkomið að öllu leyti. Þeir byggðu rök
sín gegn kommúnisma einmitt á því að
verð væri ekki alltaf rétt, að upplýsingarnar
væru ófullkomnar, að hagkerfið væri ekki
alltaf í jafnvægi. Verðkerfið væri hins vegar
eina leiðin til þess að afla nauðsynlegra
upplýsinga, skapa rétta hvata, og samhæfa
framboð og ákvarðanir um fjárfestingar.
Því ætti hagkerfið að byggjast á því að
fylgja eftir samningum sem gerðir væru
af fúsum og frjálsum vilja og halda
þvingunum frá ríkisstjórn eða öðrum í
algjöru lágmarki.
bensínverð nálægt 300 krónum á lítra hér
á landi ef svo hátt olíuverð hefði haldist.
Þegar verð á olíu lækkar hefur það
góð áhrif á rekstur samgöngufyrirtækja
og útgerða. Því var olíulækkunin búbót
fyrir fyrirtæki í þessum greinum. Þau
lenda nú aftur í verðhækkunum en
margir búast við að olían lækki aftur í
haust. Bandarískur sérfræðingur, Lucian
Pugliaresi, kom hingað til lands í vetur
taldi að jafnvægisverð væri milli 40 og 50
dalir á tunnu. Kenningar um þetta eru þó
örugglega jafnmargar og sérfræðingarnir
sem setja þær fram. Sum íslensk
fyrirtæki sem nota mikla olíu fá tekjur í
erlendri mynt en önnur njóta eingöngu
krónunnar. Þegar saman fer veik króna og
hátt olíuverð er staða þeirra afleit.
Safna hóflega
heimsins auð
Kári S Friðriksson
bj