Bókablaðið - 02.12.1932, Blaðsíða 2

Þetta er fyrsta bókin, sem eg les eftir
Kristmann Guðmundsson, og mér þykir hún
harln merkileg, bæði fyrir efnis sakir og
meðferðar.
Það eru mjög einkennilegir menn, sem
höf. lýsir, og er það þó ekki vegna þess, að
ekki sé fjöldi manna, eða obbinn af mönn-
um, með einkennum þessa fólks, heldur
vegna hins, hvað þessir eiginleikar sjást
sjaldan. Mannfólkið hefir verið vanið á að
sitja á þeim og dylja þá, og því er eftir
aldalangan vana farið a'ð takast það svo,
að hver einstakur maður, sem finnur þá í
fari sínu, heldur oft og einatt, að þeir séu
einkaeinkenni lians, og sem hann skamm-
ast sín fyrir vegna þess, að búið er að telja
honum svo vendilega trú um, að þeir séu sví-
virðilegur vottur mannvonzku og fólsku.
Mennirnir, sem sagan lýsir, eru í raun
réttri ekki nema tveir, Halldór Bessason og
Salvör. Þau eru gerólík; það mœtast í líki
þeirra tvœr fullkomnar andstœður, sem hitt-
ast dagsdaglega í iífinu, enda þótt enginn
sjái, því að hver byrgir sig. Halldór er
maður með hugmyndaflug — hann er skáld,
enda þótt hann yrki ckki nema sína eigin
æfi. Með orðum daglegs lífs myndi hann
kallaður kvikull, hverflyndur, brigðull, laus.
En þetta væri sleggjudómur þeirra manna,
sem ekki fyrirgefa af því að þeir skilja ekki.
Halldór er næmur, hann hefir næmleik
skáldsins, sem, hvar sem liann kemur, hvert
sein hann fer, innan um hverja sem hann er,
og með hverjum sem hann lifir, í'ellur að og
rennur inn í umhverfið. Það er skáhlið, sem
grípur, oft með meira næmi, heldur en hon-
um er holt, vegna borgaralegra hagsmuna
og daglegra Jiæginda bæði sjálfs sín og
anuarra. Hann er eins og dýr það, er Ka-
meleó nefnist, það tekur á svipstundu á sig
litblæ þess umhverfis, sem það er í, og sé
það flutt úr einu umhverfi í annað, breytir
það lit um leið. En almenningur hefir allt á
hornum sér við þá menn, sem svo eru gerðir,
nema þeir bregði þessum eiginleikum sínum
í líki bókmennta með tilstyrk pappírs og
prentsvertu.
Salvör er andstæðan. Iíún er sterk, sem
svo er kallað; hún vill það, sem hún vill,
og alltaf hið sama, hvar sem hún er stödd
og hvað sem öllu umhverfi Jíður; hún er
ekki næm fyrir neinu nenia sjálfri sér og
sínmu vilja, — hún hefir aldrei séð neitt og
getur ekkert séð nema frá sínum eigin bæjar-
'dyrum, þess vegna er lmn ímynd meðal-
mennskunnar klædd brynju borgaralegra
gáfna og borgaralegrar getu. Halldór Bessa-
son mun hafa samúð flestra lesenda, ekki
vegna þess, að menn skilji og fyrirgefi,
heldur vegna þess, að Salvör verður offari
við liann. Salvör, sem rétt á litið ckki á
fyrir nema lítilli samúð, þegar búið er að
gera upp reiknispjald hennar, hlýtur að ó-
verðugu samúð vegna þess, að gert var á
liluta hennar eitt sinn, en þess gáðu menn
síður, að það, sem þau Halldór og hún
höfðu ráðið með sér, gat ekki orðið, vegna
þess, að andstæðurnar í þeim gátu ekki sam-
einast ncma til ills. Það var náttúran sjálf,
sem allt gerir vel, sem stíaði þeim sundur,
en hvorki lausung Halldórs né skapharka
Salvarar. En það var skapharka hennar,
fastheldni hennar við bókstaf rétts og rangs,
og höfnun hennar á anda siðgæðisins, sem
lífgar með því að skilja allt og fyrirgefa,
sem devddi lífsgæfu Halldórs, hennar sjálfr-
ar o°* margra annarra.
Lýsing höfundarins ristir svo djúpt og er
svo næm, að þetta verður allt lifandi og
satt, og meira — það er lifandi og satt.
Meðferðin er einföld, það er ekkert skrúf-
að í stíl eða frásögn eins og sumir íslenzk-
ir liöfundar temja sér, og það sem jafnvel
lielzt mætti telja meðferðargalla, að höfund-
urinn á stundum er langorðari og málskrafs-
meiri en efni stendur til, verður, þegar á
allt er litið, til þess að varpa sérstökum blæ
yfir allt saman, og sem óvíst er að megi
missa sig.
Ef þessi bók verður ekki eingöngu lesin
sem afþreyingarlestur, þá má læra af henni
afar mikið af því, sem öllum almenningi er
svo nauðsynlegt að kunna, en sem liann því
rniður skortir um of. Það er að læra að
skilja — að skilja, að skapgerð og lundar-
far er mönnum meðfrott, og að fyrirgefa —
fyrirgefa það, sem menn skilja að er ná-
unganum ósjálfrátt.
Guðbr. Jónsson.
Guöm. Finnbogason, ritar um „Morgunn
lífsins" í Vöku III, 1929, bls. 390, m. a.:
„--------Svona sögu skrifar enginn nema
sá, sem fæddur er skáld og veit, livað hann
vill. í henni er örlagaveður, líf og hreyfing.
Hún hrífur með sterkum straumi lifaudi frá-
sagnar og skarplegrar Jýsingar jafnt á nátt-
úrunni sem mönnum, ungum og gömlum.
Þarna eru frumkraftar lífsins í orði og at-
höfn og víða skyggnzt djúpt í fylgsni hug-
ans. A stöku stað er tyllt á fremstu nöf mn
sennileik, svo sem uin trúlofun þeirra Giss-
urar Ilalldórssonar og Fríðu í sögulokin, en
þar mun hylla undir nýtt söguefni til fram-
lialds.
Mikið verkefni er óleyst fyrir menningu
vora, meðan svona rithöfundur verður að
rita á erlendu máli“.
Sveinn Sigurðssón, Eimreiðin, 1930, bls.
107:
„Liyets Morgen“ er bæði íullkomnari að
persónulýsingum og lieilsteyptari að bygg-
iugtt en þær sögur, sem eg hefi séð eftir
þennan liöfund. Hún ber flest einkenni gró-
andans, sýnir að K. G. er á þroskabraut,
gefur fyrirheit um að hann muni ná langt. I
persónulýsingunum má kenna þungan undir-
straum norrænnar örlagatrúai’, enda þótt
viðburðir sögunnar séu vel rökstuddir og
samband orsaka og afleiðinga bæði seimi-
legt og eðlilegt. Lyndiseinkunn Halldórs
Bessasonar er dregin skýrum dráttum, þessa
vígdjarfa bardagamanns, sem gengur „glaðr
ok reifr“ að hverju verki, hversu hart sem
haun er leikinn fyrir eigin skapbresti og af
lífinu sjálfu umhverfis hann. Salvör er t-il-
komumikil jafnt í ást sem í hatri, og flestar
aðrar persónur sögunnar skilja eftir ein-
liver þau áhrif, að þær gleyinast ekki að
viirmu spori. Þá eru sjóferðalýsingarnar
sumar bæði glöggar og áhrifamiklar ....“.
Skúli Skúlason, Fálkinn, 15. okt. 1932:
„Loksins kom þó ein af sögum Krist-
manns Guðmundssonar út á íslenzku! Þessi
ungi höfundur, sem lilotið hefir viðurkenn-
ine- nágrannaþjóðanna og fyrir löngu er far-
ið að þýða bækur eftir á fjarlægari tungur,
hefir til þessa ekki átt neina af skáldsögum
sínum á móðurmáli sínu.......
„Morgnnn lífsins“ er af mörgum talinn
bezta bók Kristmanns og ætti eigi hvað sízt
að vera kærkomin íslenzkum lesendum. Efn-
ið er rammíslenzkt, þrungið krafti og liörku
íslenzkrar náttúru og veðurfars og persón-
urnar í sögunni hafa flestar sömu einkenni.
Það er hrein unun að lesa þessa sögu aftur
á íslenzku eftir að liafa lesið hana á frúm-
málinu og munu flestir, er það gera, ljúka
cinum munni upp um ]>að, að sagan njóti sín
enn betur í þýðingunni, eftir að efni og mál
er orðið af sömu rót. — Guðmundur G.
Hagalín skáld hefir þýtt bókina og virðist
þýðingin vera sérlega vöndnð, málblærinn
allur viðfelldinn og eðlilegur. Útgefandinn,
Ólafur Erlingsson, hefir vandað vel til ytri
frágangs bókarinnar og gert hana smekk-
Jega úr garði. „Morgunn lífsins“ ætti að fá
liinar beztu viðtökur hér á landi og v, .ri
vei, að Islendingar sæi sóma sinn i þvi, að
eignast á íslenzku þær sögur þeirra íslenzku
höfunda, sem rita á erlendum málum. Það
er ekki vansalaust, að t. d. bækur Gunnars
Gunnarssonar og Kristmanns séu ekki til á
móðurmáli þeirra“.
Guðni Jónsson magister, Lesbók Morgun-
blaðsins, 44. tbl., bls. 347—348, ritar in. a.:
„. ... Að fá rétta hugmynd um listfengi
skáldsins er því aðeins hægt, að menn lesi
söguna. Þá sést bezt, hvernig skáldið skapar
og lýsir, hvernig hann blæs lífsanda í efnið,
gerir það fjölskrúðugt, viðburðaríkt og fullt
af svipbreytingum. Kristmann er snillingur