Bókablaðið - 02.12.1932, Blaðsíða 3

1 því nð segja frá. Frásagnir hans eru stund-
um jafnvel í langdregtaára lagi, en1 samt sem
áður er erfitt að benda á nokkra kafla, sem
niætti missa sig, jafnvel ekki einstakar setn-
ingar, svo að þar vrði ekki skarð fyrir
skildi. Persónulýsingar hans eru frábærlega
vel gerðar. Hatldór og Salvör eru ógleyman-
]eg, en ýmsar af hinum minni háttar per-
sónum eru það einnig. Meðal þeirra má
nefna Jón í Dýjavök og Ingu dóttur hans,
Maríu, konu Halldórs, Lobbu gömlu o. fl.
'Slíkar mannlýsingar eru ekki á hverju strái.
Víöa í bókinni kemur fram aðdáanleg
þekking á sálarlífi manna og má benda á
:mörg dæmi þess. Eitt glæsilegasta dæmi af
því tagi er frásögnin um það, livernig Hall-
dór brást við, er hann komst að því, að
Ragnar liafði yfirgefið Guðrúnu dóttur hans,
sem haun unni um alla menn fram, og frá
hans sjónarmiði var hin mesta sorg, sem
fyrir gat komið. — Þegar hann hafði lesið
bréfið frá Ragnari, sem færði þessar frétt-
ir, og hafði borið dóttur sína úrvinda af
sorg til rúms síns, „gekk hann út og fór að
vinna við túngarðinn. Hann leit ekki upp
frá verkinu og þurrkaði ekki einu sinni af
sér svitann, en aldrei hafði hann um dag-
ana lyft iiðruin eins björgum og nú“. Loks
nálægt miðjum morgni fór liann heim að
tænum, en þrátt fyrir þreytuna hafði hann
eldci eirð til þess að leggjast fyrir. „Hann
náði í skóflu og fór að. stinga upp kálgarð-
inn“. Eins og Halldóri er lýst í bókinni,
virðist þetta vera hið eina rétta, að láta
liann verða þannig við sorg sinni, að svara
henni með Hkamlegu erfiði. — Þetta er
hvoi'ttveggja í senn sálfræðilega liárrétt og
karlmennsku sögulietjunnar samboðið. Þetta
minnir á hina ógleymanlegu sögu, sem sögð
er af Ólafi gamla í Svefncyjum, er hann
frétti drukknan Eggerts sonar síns. Gainli
maðurinn tók sér reku í hönd og hamaðist í
moldarmokstri allt til kvölds. I slíkum
mönnum er liæði vit og veigur.
.... Sagan er frá upphafi til enda ramm-
íslenzk. Merk kona erlend, sem dvalist hef-
ir lengi hér á landi, sagði, er hún hafði les-
ið söguna, að þessi saga hefði livergi getað
gerzt nema á Islandi, svo greinilega bæri
persónurnar það með sér, að þær væri ís-
lenzkar.
Kristmann Guðmundsson minnir á gæfu-
barnið í æfintýrunum. Hann hefir þegar náð
miklum frama í skáldsagnalistinni. Þúsundir
lesenda bíða með eftirvæntingu hverrár
nýrrar bókar frá hans liendi. Og nú hafa
einnig landar hans bætzt í þann hóp enn
fleiri en áður. Yonandi verður þess ekki
mjög' langt að bíða, að íslendingar eigi
kost á því að lesa öll rit þessa gáfaða landa
síns á móðurmáli sínu. I því væri íslenzk-
um bókmenntum verulegur fengur. Þökk sé
útgefandanum, sem reið á vaðið, og þýð-
.anda fyrir vandað verk“.
GUÐBRANDUR JÓNSSON :
MOLDIN
Þessi bók, „Moldin kallar“, kom út á s.l.
vori. Margt stuðlaði að því, að hún vakti
þegar eftirtekt. í fyrsta lagi rak margan í
rogastanz yfir því, að út væri komið safn
af skáldsögum eftir dr. Gu'öbrand Júnsson
— menn héldu almennt, að hann væri á kafi
í gömlum handritum og öðrum fornum
fræðum og gæfi sér ekki tíma til skáld-
skapar —; í öðru lagi var bókin svo prýði-
lega úr garði gerð, livað allan ytri frágang
snerti, að almennt var tekið eftir því; — í
þriðja lagi voru allir, sem lásu sögurnar,
ánægðir með þær, og það kemur örsjaldan
fyrir; —■ í fjórða lagi vakti það almemia
eftirtekt, að allir ritdómarar lofuðu þessa
bók og hældu henni á hvert reipi, — það
kemur líka örsjaldan fyrir.
Það er og eftirtektarvert, að mörgum rit"
dómurunum þykir einhver ein saga í bók-
inni taka öðrum fram, en fæstum þeirra ber
saman um hver hún sé. Þetta bendir á,
að allar sögurnar eru góðar.
GuÖmundar landsbókavörður Finnboga-
snn segir í Skírni 1932, bls. 229:
„Eg las þessar sögur með óblandinni
ánægju. Léttur blær, góðlátleg gléttni og þó
víða skyggnzt djúpt undir yfirborðið. Myud-
irnar af stýrimanninum í Ilamborg, Eiríki
E. Harold fasteignasala frá Saskatoon,
Saskatfchewan, Canada, og Eyvindi Jóns-
syni, blaðamanninum gamla, eru allar eftir-
minnilegar. Og höfundurinn á í fórum sín-
um meira af skemmtilegri fyndni, hnyttn-
um atliugasemdum og lýsingum en títt er
lijá oss. Gæti eg trúað því, að hér væri á
ferðinni nýtt söguskáld, sem lífgaði upp í
landslaginu“.
Indriði skáld Einarsson segir í Vísi, 6.
júní 1932:
„I máli höfundarins er karlmannlegur
málhreimur, sem lætur vel í evrum ....
„Óþolinmæði“ þykir mér gimsteinninn í
sögusafninu .... Endirinn á sögunni gríp-
ur lesandann um lijartað eins og endirinn
á sumum stuttu sögunum lians Bret Harte
gerði fyrir 40 árum“.
Guöni magister Jónsson segir í Morgun-
blaðinu, 29. maí 1932:
„.... Guðbrandur skrifar þannig, að fólk
les það .... Sögur þessar eru skemmtilega
ritaðar og fjörlega, frásögnin teprulaus, en
þó jafnan smekkleg. Höfundurinn lýsir með
alvöru og samúð þrá liins útlæga farmanns
eftir ættlandi sínu og þess, sem bíður hans
þar, og örvæntingu auðsafnarans .... í
tveimur sögunum kemur fram hin víðtæka
þekking höfundar á kaþólskum hugsunar-
KALLAR
liætti og sögu Islands á fyrri öldum ....
Sögur þessar eru höfundinum til sóma og eg
tel það hiklaust ávinning fyrir bókmenntir
vorar að fá þær gefnar út í heild“.
Síra BjörnÓ. Björnsson segir í Jörð, 1932,
bls. 165:
„Höfundurinn er sérkennilega fyndiim
maður .... Bezta sagan þykir oss „Sol
salutis". Hikum vér ekki við að telja hana
snildarverk, slíka leikandi auðlegð, sem þar
er að finna af viðhorfum og rithætti. Yzta
borðið er oftast óþrjótandi fyndni; stundiun
innilegur cinfaldleiki; snjall prédikunarstíll
kemur þar og fyrir .... Undir öllu saman
er drengileg tilfinning og bjartsýni".
Vilhjálmur Þ. Gislason skólastjóri segir í
Lögréttu 1932, bls. 251:
„Margt af því, sem kaim skrifar, er fróð-
legt, og allt er það læsilegt og skemmtilegt
.... 1 tvær sögurnar er efnið tekið úr
kirkjusögu Islands frá kaþólskum sið, og
liefir liöf. mjög fengist við rannsókilir á
sögu þeirra tíma. Myndin, sem liann bregð-
ur upp í annarri sögunni, úr klausturlífinu,
af Birni munki og Maríulíkneskinu, er ágæt,
og hin sagan, um æfilok Gottskálks grimma,
er skemmtilega sögð .... Yfir höfuð eiga
þessar sögur það skilið, að þeiin sé vel
tekið“.
Sveinn SigurÖsson ritstjóri segir í Eim-
reiðinni 1932, bls. 436:
„Þessar smásögur, sem eru níu talsins,
eru ritaðar af fjöri .... Nutímasögurnar
bera það með sér, að höfundurinn hefir far-
ið víða og kynnst ýmsra þjóða siðum og
liáttum. Sækir hann stundum söguefni sín í
líf erlendra þjóða, en svo stendur hann
einnig föstuin fótum í íslenzkri mold, og það
gefur sögum þessuin gildi .... Ein bezta
sagan í bókinni lieitir „Pygmalion“ og ger-
ist í kaþólskum sið, í klaustrinu á Þingeyr-
um“.
Síra Siguröur Einarsson ritar um bókina
í Iðunni 1932, bls. 283, undir dulnefninu
„Jónas Jónsson“. Hefir honum orðið svo,
starsýnt á ytra frágang ritsins, að hann
hefir lítið lengra komist en að kápunni, en
þar er skuggamynd höfundarins. Hefir hon-
um sérstaklega þótt nef höf. hinn mesti for-
látagripur af néfi til að vera (sem það og
líka er), og farast honum svo orð um nefið:
,,.... Og svo fannst mér, satt að segja,
nefið á svarta piltinum á kápunni svó
skemmtilega livasst .... Þess háttar nef er
talsverður fengur í fábreytni sveitanna“.