Prentarinn - 01.01.1955, Blaðsíða 2

bera fram kröfur, því þá sé helzt von um skjótan
sigur. Ekki er því að neita, að „gott árferði" getur
verð til hægræðis í þessum efnum, en kröfur eiga
ekki að byggjast á því fyrst og fremst. Menn eiga
að vita, hvað þá vanhagar um. Kröfurnar eiga að
byggjast á þörfum einstaklinganna til þess að geta
lifað mannsæmandi lífi og í fullu samræmi við
þau verðmæti, sem þeir skapa með vinnu sinni.
Og hver einstaklingur þarf í tæka tíð að gera það
upp við sjálfan sig, hvað hann telur réttmætt í
því efni. Það er grundvöllurinn fyrir viðgangi og
velgengni félagsheildarinnar.
Ef það er rétt, að prentarafélagið sé komið á
hrörnunarskeið, þá er orsakanna fyrst og fremst að
leita hjá okkur sjálfum sem einstaklingum. Það
bendir þá einna helzt til þess, að við höfum leyft
okkur þann munað, að láta aðra hugsa fyrir okkur.
A. G.
íslenzkur prentiðnaður kynntur
erlendis.
I tímariti menntunarsambands austurrískra prent-
ara, „Graphische Revue 0sterreichs“, 11.—12. hefti
1953, birtist ítarleg grein eftir Hallbjörn Halldórs-
son um þróun prentiðnaðar á Islandi og kjör og
stéttarsamtök íslenzkra prentara. Greinin hefst á
frásögn um prentsmiðjur á Islandi, allt frá því er
Jón biskup Arason flutti fyrstu prentsmiðjuna til
landsins árið 1530 (eða þó öllu heldur 1525). Getið
er fyrstu bókarinnar sem prentuð var, Breviarium
Holense, — og tveggja blaða sem varðveitzt hafa
úr henni, og munu vera það eina, sem nú er til
af því, sem prentað var hér fyrir siðaskipti, — og
fyrstu íslenzku hiblíunnar, sem prentuð var árið
1584. Síðan er saga prentsmiðjanna rakin allt til
hernámsáranna, þegar „bókaflóðið" gekk yfir og
prentsmiðjum fjölgaði mjög.
Síðari hluti greinarinnar er um kjör prentara og
samtök þeirra. Greint er frá stofnun Hins íslenzka
prentarafélags og Félags íslenzkra prentsmiðjueig-
enda, vinnutíma og vinnutilhögun i prentsmiðjum,
kaupi og fríðindum, styrktarsjóðum prentara og
öðrum eignum, opinberum tryggingum og dýr-
tíðarmálum.
Greininni fylgja nokkrar myndir, m. a. frá
alþingishátíðinni 1930, af húsi H. I. P., af hausi
Prhntarans og bréfsefni H. I. P.
Um nýtt form meginmáls-
setningar.
Einhvern tíma á námsárum mínum heyrði ég
tvo setjara deila um lisrænt gildi setningar. Annar
sagði hlálegt að tala um prentlist. Hinn bar á móti
án þess að leiða nokkur rök að máli sínu, en þar
með var málið útrætt, án nokkurrar niðurstöðu.
En það, að tveir deila um listrænt gildi einhvers
og í afstöðu sinni gagnstæðir, er í sjálfu sér já-
kvætt. Engin er sú listgrein til, sem allir eru á
einu máli um. Enginn myndi t. d. deila um list-
rænt gildi þess að setja meginmál á setjaravél. Allt
það sem hefir listrænt gildi leiðir til skiptra skcð-
ana vegna þess, að listaverkið er spyrjandi og leiðir
til huglægs starfs með skoðandanum. Og hvað
væri eðlilegra, en að listaverkið byrjaði þar sem
efinn sprettur?
Eg hefi reyndar ekki orðið var við skemmtilegar
nýjungar í prentlist hér á landi undanfarandi, enda
þótt það sé næstum daglegur viðburður, að ungir
menn koma af erlendum prentlistarháskólum og
ættu reyndar að vera fullir af vísindum. Frekar að
ég hafi rekist á ýmsa leiðinlega kæki, eins og t. d.
algengari notkun hástafa bæði í fyrirsögnum og
auglýsingum. hvimleiðari þykktarþenslu letra í
augLýsingum og varhugaverðum leturblöndunum,
og jafnvel á bókatitlum er að fullu reynt á þanþol
letra. (Vinsamleg ábending eins setjara til mín út af
setningu titils: Stærra, maður, fimm eða sex ciceró
letur á aðaltitli, eins og það tíðkast í Ameríku).
Enda er varla við öðru að búast en að setjari tapi
sér, þar eð viðskiptavinurinn er látinn vaða uppi
með hlálegustu duttlunga, svo bljúgir prentstjórar
eru málþola af ótta við að missa verk þeirra fáu,
sem leggja í að gefa út. Allt er til vinnandi að fá
verkið, jafnvel uppsetningar vegna breytinga án
aukaþóknunar. Viðskiptavinur einn vildi hafa doppu
á efri enda línu þegar blaðsíðutalið var á hinum
fremri, en doppuna fram í kanti þegar blaðsíðu-
talið var á hinum efri, en þessa veit ég dæmi um
bók, sem prentuð var ekki alls fyrir löngu og var
annars leitast við að vanda.
Afram skal ekki ræða um doppur og þykka
stafi heldur persónulegt viðhorf til meginmálssetn-
ingar, um samræmi og hrynjandi, um afnám auka-
atriða, látleysi. Eg verð að biðja lesandann að af-
saka, að ég kann engin latnesk eða prentdönsk
kenninöfn. A námsárunum heyrði ég lítið á
prentdönskuna; ég var oftast að sópa, og síðan út-
skrifaðist ég og settist við vél að pikka. En viðhorf
34 PRENTARINN