Ísland - 26.03.1927, Side 1

LAND
BLAÐ FRJÁLSLYNDRA MANNA
1. árg.
Laugardaginn 26. mars 1927.
1.
tbl.
Vér stöndum á grundvelli
frjálslyndu stefnunnar.
Brunatry g- gingar
— Sími 254.
S j ó vát ry g gin g ar
Sími 542.
- Alinnlent fyrirtæki. -
Útg'erðarmenn!
Höfum fyrirliggjandi og útvegum:
IPorskanet,
Síldarnet,
Silunganet,
Kolanet,
ILaxanet,
Trawlnet,
i Snurrevaader, i
og alt, sem að þessum veiðiskap lýtur.
^jQÍéarfœravsrzL ^&iaysir".
Vér sem stöndum að þessu
blaði mununi skýrt og óhikað
segja til bver aðstaða vor er í
stjórnmálum. Frjálslynda stefn-
an er grundvallarstefnan er vér
fylgjum. Vér munum hiklaust
berjast gegn afturhaldinu i hvaða
flokksmynd, sem það birtist.
Afturhaldið hefir náð of mikl-
um tökum á þjóðinni, meiri
tökum en nokkurn hafði grun-
að. Vér sjáum þess ljós merki
í þinginu nú. Ákvæði í stjórn-
arskrárfrumv. stjórnarinnar nú,
að hafa þing annaðhvort ár er
ótvirætt afturhaldsspor. Með
því er valdið dregið að mun
úr höndum kjósenda og lagt í
hendur stjórnarinnar. Á timum
þeim er vér lifum á, þegar alt
er orðið svo margþætt og hvirfil-
vindar stjórnmálanna rykkja i
grundvöllinn, sem þjóðskipu-
lagið hvílir á, er óverjandi að
draga úr valdi þingsins, sem er
aðalkjölfestan á óróatimunum.
Þá eru auðsæ afturhalds-
merki á litilsvirðingu þeirri, er
gildandi stjórnarskrá landsins
er sýnd. Má sjá þetta ótvírætt
á bankafrumv. stjórnarinnar,
þar sem bankastjórum er bann-
að að sitja á þingi, þrátt fyrir
það þó rjettur þessi til þingsetu
sje lögfestur í stjórnarskránni.
Samskonar lítilsvirðing fyrir
grundvallaratriðunum koin fram,
er landið eftir lát Jóns Magnús-
sonar var stjórnlaust í nokkra
daga. Slík litilsvirðing á grund-
vallaratriðunum eru ljós merki
um yfirgang ihaldsins í landinu.
Pó hefir þótt kasta tólfunum,
þegar berserksgangurinn kom á
ihaldsmanninn, Sigurð E*órðar-
son, sem i æði sínu formælti
þjóðinni og var á eftir borinn
á gullstól ihaldsinsins, sbr.
greinina í Verði, sem var þrung-
in af guðmóði hins unga rit-
stjóra afturhaldsins. Hér er að-
eins minst á örfá dæmi, er
sýna að ihaldið er samt við sig,
bæði hér og annarsstaðar.
Fyrir frjálslyndi er mikið
verk að vinna hér með þjóð
vorri. ekki síst fyrir það að
flokkurinn, sem kallar sig fram-
sóknarflokk, er einnig hart leik-
inn af anda afturhaldsins og
ósjeð hvort hægt verði að reka
þann anda út.
Stefnuskrá frjálslyndra manna
er birt hér í blaðinu. Höfuðmal-
in verða rædd ýtarlega jafnóðum
og þau koma á dagskrá þjóðar-
innar. En að einu meginatriði
þykir þó rétt að víkja nú þegar
i þessari grein. Vér lítum svo á,
að meginstoðirnar undir fram-
tíð þjóðarinnar sje fjarhagslegt
sjálfstæði hennar. Því er það
nauðsynlegt að þjóðin fái sem
glöggasta skýrslu um alla fjár-
hagsaðstöðuna. En á þessu
hefir stundum verið allmikill
misbrestur. Stjórnmálabrellur
hafa stundum lagst eins og
þoka yfir sannleikann í fjár-
málunum. þannig hafa blöð
ihaldsstjórnarinnar, svo að segja
strax eftir að fiokkurinn kom
til valda, raupað mjög yfir að
hafa bjargað fjárhag þjóöar-
innar. Þetta íburðarmikla raup
varð til þess að skapa of mikla
bjartsýni bæði hjá þjóð og
þingi. Ráðist var í margt í því
trausti að vér stæðum á traust-
ari grundvelli en raun var á.
Nú mun öllum ljóst hvers virði
digurmælin voru um björgun
fjárhagsins. Nú erum vér á
hörðum Urepputimum, og drjúg-
an þátt i örðugleikunum á
gengispólitík stjórnarinnar. En
nú dugir ekki að blína á þetta.
Hitt skiftir mestu að horfa í
augun á ástandinu eins og það
er og reyna að leiða þjóðina
út úr þeim fjárhagslegu ógöng-
um, sem hún er komin f. Hins-
vegar ætti flokkur stjórnarinnar
að láta sjer vítin að varnaði
verða og vera sparari á digur-
mælin en verið hefir.
Saga þjóðarinnar og saga allra
þjóða, sýnir oss, hve mikla yfir-
burði frjálslynda stefnan hefir
yfir ihaldsstefnuna. þessir yfir-
burðir eru enn hinir sömu.
Frjálslynda stefnan hefir svo að
segja altaf haft forustuna er
stórvirkin hafa verið unnin.
lhaldið, eða afturhaldsstefnan
hefir aftur, er sigrarnir voru
unnir, lygnt augunum og reynt
að tileinka sér þá. Athugið hver
aðstaða núverandi foringja í-
haidsins var í sjálfstæðismálum
vorum. Og þjer munuð sjá hvað
mikil festa er í lögmáli aftur-
baldsins á öllum timum.
Blað þetta á að gefa skýrar
og sannar myndir af þeim við-
burðum, sem gerast í stjórn-
málunum, svo þjóöin geti sem
bezt fylgst með því sem er að
gerast. En mjög er nú kvartað
yfir því, hvað óáreiðanlegar
fregnir þær séu, sem blöðin
flytja. Fyrsta skilyrðið til þess
að dómar þjóðarinnar geti orð-
ið réttir i stjórnmálunum, er að
viðburðirnir sjálfir séu ekki rang-
færðir. Það felst í þeirri grund-
vallarstefnu, sem blaðið fylgir,
að vér munum berjast hart gegn
þeim stéttarrfg, sem meir og
meir ber á, ár frá ári. Vér röð-
um ekki mönnum niður eftir
stéttum, heldur eftir skoðunum.
Vér höfum óbilandi traust á
því, að þess betur sem frjáls-
lynda stefnan skýrist fyrir þjóð-
inni, því fleiri fylgismenn mun
hún vinna. Oss finst það liggja
í hlutarins eðli, að andans menn
í landinu muni fylla vorn flokk,
enda hafa margir þeirra lofað
oss aðstoð sinni við biaðið.
I5að er óþarfi að taka það
fram, það nægir í því efni að vísa
til stefnuskrárinnar, að vjer mun-
um leitast við að styðja báða
atvinnuvegina af alefli og að
sjálfsögðu stöndum vér fast með
frjálsri verslun. í stjórnmálun-
um, sem annarsstaðar er það
víðsýnin, sem mestu fær áorkað.
Víðsýnin hefir og jafnan verið
skoðuð sem einkenni frjálslyndu
flokkanna. Á víðsýninni þarf
hvergi meira að halda en í blaða-
heiminum. — þegar vér nú hefj-
um þessa nýju starfsemi vora,
þá er það með þeim einlæga hug,
að leitast við að koma ekki inn
í skuggahverfi blaðamenskunn-
ar, heldur stefna hærra þangað,
sem »viðsýnið skín«.
Vér treystum þvi, að frjáls-
lyndir menn i þessu landi muni
fylkja sér um blað vort og stefnu
vora.
Þjóðernis-
tilíinningin.
Sambandsþjóð vor Danir er
vakandi í þjóðernismálum sin-
um. Ljósasta dæmið eru þjóðar-
samskotin, þegar á því þótli
bóla að þýskt fjármagn væri að
draga danskar fjáreignir yfir á
þýskar hendur. Áhuginn i því
máli var Dönum til mikils sóma.
Ef vér nú litum í vorn eigin
barm, mundum vér þá getað
fagnað því að þjóðernistilfinn-
ingin væri eins vakandi bjá oss
eins og sambandsþjóð vorri. Ný-
lega gat Sigurður Eggerz þess i
ræðu, fullveldisdaginn 1. des.
Að vér mundum að sjálfsögðu
1943 nota uppsagnarákvæði sam-
bandslagasamningsins. Benti á
að þjóðin yrði að vera vakandi
svo mistök yrðu ekki á atkvæða-
greiðslunni, og að nauðsyn bæri
til þess að vér yrðum sem best
undir það búnir að taka öll
málin í vorar hendur. Engum
mundi nú hafa getað dottið í
í hug að þessi sjálfsögðu um-
mæli vektu óióa. En hvað skeð-
ur. Ýms dönsku blöðin virðast
steinhissa á þessum ummælum.
Dr, Valtýr Guðmundsson, og
annar Islendingur, sem að dómi
Berlings er merkur maður, en
þorir þó ekki að láta nafn sins
getið, reynir að friða blöðin með
því að undirstrika áhrifaleysi
Sigurðar Eggerz og fullvissa um
að hann muni standa nokkuð
einn um þetta. Magnús Guð-
mundsson ráðherra segir, að ekki
sje kominn tími til að hugsa um
þetta enn þá. Er nú allur þessi
vesaldómur ekki ljós vottur þess
að þjóðernistilflnningin er ekki
nógu vakandi hjá oss, þar sem
ekki eru nú nema 16 ár þang-
að til atkvæðagreiðslan fer fram,
því skildum vér þá ekki nú
þegar, í jafn miklu máli, gera
oss alla aðstöðu vora ljósa
og ihuga allan þann undirbún-
ing, sem nauðsyn er á. Sam-
bandslögin hefðu aldrei verið
samþykt af íslands hálfu ef upp-
sagnarákvæðið hefði ekki staðið
í þeim, það var kjarna atriðið.
Sannleikurinn mun nú áuðvitað
sá, að þó að gera eigi Sigurði
Eggerz þann greiða að einangra
hann í þessu máli, þá mun þaðf-
sýna sig að mikill meiri hluti
þjóðarinnar mun líta eins á
málið og hann. Við síðustu
kosningar í Dalasýslu lýstu auk
Sig. Eggerz |bæði frambjóðandi
ihalds og framsóknarflokksins
því yfir að þeir vildu 1943 nota
uppsagnarákvæði samningsins.
Fróðlegt verður nú að heyra
hvort þeir hafi verið í ósam-
ræmi við flokka sína um þetta
mjög mikilvæga atriði. En ef
það væri nú rjett að mikill
meiri hluti þjóðarinnar væri á
sömu skoðun og Sig. Eggerz og
aðrir frjálslyndir menn um þetta
mál sbr. stefnuskrá frjálslynda
flokksins, hvernig stendur þá á
því að Danir mega ekki fá að
heyra þetta. Uppsagnarákvæðið
er komið inn í samninginn
með samþykki Dana. Og þvi er
svo langt frá þvf, að vér með
uppsögninni gerum á hlut þeirra,
þeir sem ekki treystast til að
ssgja Dönum einarðlega frá
þessu eiga þá eitthvað af gömlu
undirokununni ennþá í blóðinu.
Ef vér viljum halda trausti og
virðingu sambandsþjóðar vorrar
en það teljum vér sem að þessu
blaði stöndum skifta miklu, þá
verðum vér að sýna þeim að
vér eigum lifandi þjóðernistil-
finningu eins og þeir. Eins og
þeir vilja ekki sleppa einum
þumlungi af danskri jörð yfir á
aðrar hendur, eins viljum vér
ekki sleppa einni einustu agnar-
ögn af þeim rjetti, sem vér
eigum að guðs og manna lögum.
Ef vér ekki notuðum upp-
sagnarákvæðið 1943, þá mund-
um vér áreiðanlega hljóta af því
ekki aðeins óvirðingu sambands-
þjóðar vorrar heldur og einnig
annara þjóða, sem fylgjast með
allri sögu vorri að fornu og
nýju.
Vér viljum vænta þess að
þjóðin skifti sér ekki í flokka
um þessi mál, en standi að þeim
með einum hug.
Ef þjóðernistilfinningin sljógv-
ast, þá sljógvast fleira. Næm
þjóðernistilfinning er vottur um
vakandi þjóð. Og ekki er smá-
þjóðunum sfzt nauðsyn á því
að vaka. Því ef vér ekki vökum
sjálfir, hver vakir þá fyrir oss.