Ísland - 05.05.1928, Side 1

JP
SLAND
BLAD FRJÁLSLYNDRA MANNA
2. árg.
Laugardaginn 5 maí 1928.
Til lesenda.
Vegna vinsælda þeirra, er
i)laðið hefir hlotið viðsvegar um
land, verður upplag þess aukið
að miklum mun.
Þeir, sem ekki hafa fengið
blaðið fyrr en nú, fá það ókeyp-
is næstu 2—3 mánuði, eftir því,
hvernig á póstferðum stendur.
Ef þeir gera ekki viðvart áður
en sá tími er liðinn, verða
þeir skoðaðir sein kaupendur.
Verð blaðsins er 8 kr. á ári,
eða 2 kr. á ársfjórðung.
Jafnframt er þess vænst, að
þeir, sem fengið hafa blaðið að
undanförnu, greiði það sem
allra fyrst.
Uppsögn er skrifleg, endur-
sendingar verða ekki teknar til
greina.
Þjóðræknis-
mál.
Mörg undur gerast á landi
hér.
Þjóðleysingjar stórþjóðanna
hafa reynt að læða eituVörvum
lyginnar inn í hugi manna.
Þeir hafa talið mönnum trú
um, að ættjarðarást og þjóð-
ernistilfinning væru dauðasynd-
ir, er nauðsynlegt væri að upp-
ræta, af því að þessar tilfinn-
ingar væru undirrót þjóðahat-
urs, styrjalda og landvinninga-
græðgi.
Og smápeð hér uppi á ís-
landi hafa tekið sér orð hinna
erlendu þjóðleysingja í munn.
Margir hafa trúað peðunum, —
þeir hafa hlustað og sannfærst,
án þess að hugsa og skilja.
Þeir gleyma þvi, þessir menn,
að það er þjóðerni vort sem
borgið hefir þjóð vorri frá glöt-
un. Þeir gleyma þvi, að það
var þjóðernistilfinning íslend-
inga, sem, eyðilagði tilraunir
Noregskonunga, á söguöldinni,
til að leggja ísland undir sig.
Þeir gleyma því, að það var ís-
Ienzkt þjóðerni, tunga vor og
siðir, sem varðveitti tilverurétt
þjóðar vorrar á miðöldum.
Þeir gleyma því, að þjóðræknin
var leiðarstjarna þeirra manna,
sem unnið hafa að endurreisn
íslands á síðari tímuin. Og þeir
gleyma þvi, að ef íslenskt þjóð-
erni hefði ekki verið til, þá
værum vér líklega nú niðursetn-
ingar á jósku heiðunum —
þrælar Dana.
Og þá eru rökin, sem þjóð-
leysingjarnir þykjast hafa fyrir
því, að ættjarðarást og þjóð-
rækni eigi að hverfa. Þau eru
barnaleg, fáranleg. *
t síðasta ófriði var ekki sleg-
ið mikið á þjóðernisstrengi
manna. — Þjóðernistilfinning-
in var ekki notuð til þess að
teygja menn til vígvallanna.
Englendingar þóttust t. d. vera
að berjast fyrir rétli smáþjóð-
anna; fyrir mannúð og réttlæti
í heiminum. Og Bandaríkja-
mönnum dettur ekki í hug að
halda þvi fram, að ófriðurinn í
Nicaragua sé sprottinn af þjóð-
ernislegum áslæðum. Þeir við-
urkenna ekki einu sinni, að
%
hann sé sprottinn af yfirráða-
löngun. Þeir segjast vera að
berjast gegn villimönnum og
þorpurum — liklega fyrir auk-
inni menningu.
Oft hafa trúbragðadeilur ver-
ið orsök styrjalda. Lítt skyld-
ar þjóðir, sem engin þjóðern-
isbönd tengja saman, berjast
þar hlið við hlið.
Ekki eru slíkar styrjaldir
sprottnar af þjóðernislegum á-
stæðum.
Það er engum vafa undirorp-
ið, að styrjaldir mundu ekki
hverfa úr mannheimuin, þótt
þjóðræknin hyrfi. — Hernaðar-
andinn mundi ekki hverfa með
þjóðrækninni. Og stjórnmála-
mennirnir inundu hafa nóg
tæki, scm þeim gæfist engu sið-
ur vel, heldur en þjóðræknin,
til þess að etja mönnum fram
á vígvellina.
En svo er það Ulgerður mis-
skilningur, að þjóðernislilfinn-
ingin valdi þjóðahatri og land-
vinningagræðgi. Þjóðrembingur
er úthverfa þjóðrækninnar.
Allar tilfinningar manna geta
snúist upp i öfgar. Trúin verð-
ur oft á tiðum að trúarofstæki,
o. s. frv.
Þetta er ekki tilfinningunum
að kenna. Það er mönnum
þeirn að kenna, sem bera þær
í brjósti, þeir eru öfgamenn. í
höndum óvita geta margar góð-
ar guðsgjafir orðið hættulegar.
Þjóðahatur sprettur ekki af
þjóðrækni, nema i ■ þeim til-
fellum, þar sem um þjóðernis-
kúgun er að ræða. En það er í
samræmi við eðli inanna og
þjóða að hata lcúgara sína.
Þjóðernistilfinningin gengur að
eins i þá átt, að vernda sína
eigin þjóð, sitt eigið land. En
landvinningagræðgi sprettur af
ágirnd. Sannur þjðernissinni
eða þjóðræknismaður styður al-
drei að því, að þjóðerni annara
þjóða sé misþynnt. Hann elsk-
ar sína eigin þjóð, sitt eigið
land, en hatar alla þjóðernis-
kúgun, þótt þjóðir, sem honum
eru óskyldar, verði fyrir henni.
En jafnvel þótt þjóðernistil-
finningin væri varhugaverð, af
því að hún væri orsök styrjalda,
þá er engin ástæða til þess að
uppræta hana hér á landi af
þessum ástæðum.
Vér erum ekki herveldi. Vér
ætlum ekki í styrjaldir, þess
vegna er sjálfsagt fyrir oss, að
vernda þjóðerni vort og efla
þjóðrækni vora, þólt aðrar
þjóðir teldu rétt að eyðileggja
sitt þjóðerni. Oss kemur það
ekkert við, hvað þeir gera í
þessum efnum.
Vér erum fámennir, Islend-
ingar. Og þess vegna megum
vér ekki hégða oss nákvæmlega
eins og aðrar þjóðir. Vér sjáum
það á vorri eigin sögu, að þjóð-
erni vort hefir verið það undra
afl, sem borgið hefir oss úr örð-
ugleikunum. Þjóðerni vort er
dýrmætasta eignin, sem vér eig-
um. Það hefir verið aflgjafinn
í þjóðlífi voru, leiðarstjarna
vorra bestu manna, er rult hafa
oss braut til hieira sjálfstæðis
og meiri þroska. Það er fjör-
egg sjálfstæðis vors og menn-
ingar. — En þjóðræknin, rækt-
arsemi við það sem gerir oss að
þjóð, þarf nauðsynlega að vera
vakandi, ef þjóðerni vort á ekki
að glatast.
Réttur þjóðanna til þess að
ráða sér sjálfar, til þess að vera
frjálsar og fullvalda, byggist á
þjóðerni þeirra. Smáþjóð, sem
tapar þjóðerni sínu, hefir fyrir-
gert öllum rétti til þess að vera
frjáls. — Hún hefir stimplað
sig með þrældómsbr.ennimerki.
Og hún verður þræll annara
þjóða.
Velferð þjóðar vorrar er um
allar aldir komin undir þvi, að
liún gæti þjóðernis síns, verndi
það, eins og sjáaldur augna
sinna, og eiii þjóðræknina í
brjóstum allra landsins barna.
Þjóðleysingjarnir — óþjóð-
legu mennirnir — eru hættu-
legastir allra manna. Þeir eru
falsspámenn þjóðarinnar. Níð-
höggar, sem grafa ræturnar
undan frelsi voru og tilveru-
rétti, menningu vorri og vax-
andi framþróun. Þeir eru föð-
uiiandssvikarar.
Þjóðleysingjar og aibræður
þeirra, mennirnir, sem ávalt
eru búnir til þess að farga
frelsi þjóðarinnar, ef þeir hafa
hag af því, segja auðvitað, að
þjóðræknin sé þjóðrembingur.
Þeir þekkja ekki greinarmun
góðs og ills, eða kæra sig ekki
um að þekkja hann. Enginn
maður með viti lætur slíkar á-
sakanir á sig fá. Hann hirðir
ekki um, þótt hann sé rægður
eða uppnefndur. Hann fer sínar
eigin leiðir — eftir köllun sam-
viskunnar.
Leppar erlendra manna og
félaga vaða uppi í landinu. Er-
lend auðfélög, sem þykjast vera,
manga til við stjórninálamenn
þjóðarinnar — og að þvi er
virðist með sæmilegum árangri.
Erlend ómenning streymir um
þjóðlífið, fagrir islenskir siðir
hverfa fyrir útlendum ósiðum.
Fögrum islenskum munum er
fleygt i sorpið, en danskir
postulínshundar eru hafðir til
skrauts í stofum manna. Sann-
an og hollan þjóðarmetnað
vantar, en oftraust á útlendinga
og skriðdýrsháttur fyrir því,
sem útlent er, situr í hásætinu.
Gegn þessu er aðeins eitt lyf:
Verndið þjóðernið. — Eflið
þjóðræknina.
Ðlasco Ibanez.
íslensku blöðin hafa getið um
andlát hins heimsfræga spán-
verska sagnaskálds, Blasco
Ibanez.
Hann var fæddur árið 1867
og ólst upp í héraði, er nefnist
Valencia. Snemma bar á skáld-
skapargáfu hans. Og það var
þegar sýnt á annari skáldsög-
unni, sem hann gaf út, að hann
var stórskáld.
Fyrstu sögur hans fjalla um
lífið í Valencíu. En þegar hann
fluttist úr því héraði til höfuð-
borgar Spánverja, Madrid, fór
hann að lýsa lífi bæjarbúa i
sögum sínum. Seinna verða
sögur hans alþjóðlegar. Hann
hætti að sækja yrkisefnið í þjóð-
lif Spánverja, en tók það úr lífi
annara þjóða. Síðustu ár æfinn-
ar urðu straumhvörf að nýju i
lífi hans. Hann fór aftur að
sækja yrkisefni sín í líf Spán-
verja.
Þegar hann dó, átti hann ó-
lokið yið sögu, sem hann var
að skrifa um Kolumbus. Og
var það skaði mikill.
En lbanez helgaði skáld-
skapnum ekki alla krafta sína.
Hann segir á einum stað:
Eg hef eytt æfi minni við
ýmislegt, sem eklci snertir
skáldskap. Eg liefi fengist við
stjórnmál og eytt nokkrum
hluta æfi minnar í fangelsum.
Eg hefi verið þar að minsta
kosti 30 sinnum. Eg hefi verið
dæmdur til erfiðisvinnu og hefi
oft hlotið hættuleg sár í einvig-
um. Eg þekki alla líkamlega
erfiðleika, sem menn geta orð-
ið fyrir, þar á ineðal hina mestu
fátækt. Eg' hefi verið þingmað-
ur og löggjafi, næstum því leið-
inlega Iengi. Eg er vinur margra
æðstu manna stjórnmálalífsins.
Eg hefi verið kyntur Soldáni
Tyrkja og hefi búið í glæsileg-
urn höllum. — Eg hefi meira
að seg'ja lagt grundvöll að borg'-
um i Ameríku.
Alt þetta segi ég til þess að
sýna, að ég vil heldur lifa við-
burðina, en skrifa um þá“.
Ibanez hafði afar milcið
ímyndunarafl, en glöggskygnin
var aftur á móti ekki eins mik-
17. tbl.
il. Fyrstu áhrifin, sem hann
varð fyrir, máðust ekki úr huga
hans. Hann var of fljótur að
fella dóma um menn og mál-
efni, enda voru þeir stundum
sleggjudómar. Og þess vegna
bregða sögur hans ekki upp
svo skýrri mynd af lífi Spán-
verja, eins og mátt hefði,
vænta, er tillit er tekið til gáfna
hans og lifsreynslu, — og stíll-
inn á sögum hans þykir ekki
góður.
En hann var risavaxinn ó-
þreytandi andi. — Þegar ímynd-
unarafl hans er sterkast, bregð-
ur hann á augnablik upp snild-
arlegum myndum úr lífinu, sem
vart eiga sinn lika í bókment-
um Spánverja á síðari tímum.
En hann var ómögulegur
stjórnmálamaður. Hann var að
vísu mælsku maður með af-
brigðum, en skorti mjög gagn-
rýni, ekki síður á sjálfan sig,
en þau mál, sem hann hafði
með höndum. Hann var þar í
samræmi við sjálfan sig, sem
skáld, hann lét stjórnast af í-
myndunarafli, en ekki íhugun.
Eina bók skrifaði hann um
Alfons Spánarkonung, Réðist
hann mjög á konunginn, og
þótti konungssinnum hann fara
þar mjög illa að ráði sínu. En
lýðveldissinnum gast auðvitað
vel að bókinni.
En þrátt fyrir gallana var
Ibanez mikilmenni. — Enda
er það einkenni flestra mikil-
menna, að þau hafa galla. Eig-
inleikur meðal mannsins, kost-
ir hans og gallar, eru i miklu
stærri stíl — miklu meira áber-
andi — hjá mikilmenninu. —
Ibanez hafði mikla kosti til að
bera. Hann var bráðgáfaður.
Hann hafði óvenju mikið i-
myndunarafl og mælska hans
er við brugðið. Hann var göfug-
lyndur, og hann var sistarfandi.
— Hann var einn af snilling-
unum.
Þi'jtt að miklu lcyti.
Þjóðernisflokkur f Wales.
Hingað til hafa íbúar Wales
fylgt flokkunum þremur: —
Frjálslyndaflokknum, íhaldsfl.
og jafnaðarmannaflokknum að
inálum. — Þeir hafa skifst i
flokka eins og aðrir Englend-
ingar. En nú virðist breyting
ætla að verða á í þessu.
Þjóðernisflokkur var mynd-
aður þar fyrir tveimur árum.
Aðalmennirnir í þessum flokki
eru ungir mentamenn. Þeir fara
fram og aftur og Wales, flytja
ræður og fyrirlestra, hvar sem
þeir koma, og fólkið hallast að
stefnu þeirra. Er fullyrt, að þeir
séu þegar búnir að fá inikinn
meiri hluta Wales-búa á band
með sér.