Ísland - 05.05.1928, Blaðsíða 4

4
I S L A N D
rhmrhffifhmmmmfhmmmfftrhfBmrhmrhmiTllTllfinfíll
tt7tt?t&CPt&CDCÍ7t&cDt3?Ci7wt!7CPCP(PCK7tg7C!7wCPtPCPww
S Eldur! Eldur!
©
Grleyiuið eigi að brima*
© tryggja eigur yðar í hinu
©
eina íslenska bruna-
tjryggiimgaLi’lolagi.
Brunadeild Sími 254.
um. Islendingar sætta sig eng-
an veginn betur við yfirgang
Norðmanna en annara þjóða.
Og meðan þeir telja sér íslend-
inga sögpaldarinnar, og hrósa
sér af þeim stórvirlcjuin, sem
feður vorir leystu af hendi hér
á landi, þá getum vér ekki
treyst vináttu Norðmanna.
Eldgos og landskjálftar.
Eldgos hafa komið upp í
sundinu við Mesolongian i
Grikklandi. (Mesolongián er
bær með 8000 íbúum). En
landskjálftar hafa lagt Korin-
þuborg algerlega í eyði. All-
mikið tjón hefir og orðið i
brakíu, einkum Adrianopel.
Bela Kuhn handtekinn.
Bela Kuhn er kommunisti.
í ófriðarlokin braust hann til
valda í Ungverjalandi og stofn-
aði soviet-ríki. En hann naut
ekki valdanna um langt skeið.
Hann var flæmdur frá völdum
og fór til Rússlands, og þar
hefir hann lengst af dvalið
síðan.
Fyrir skömmu hefir lögregl-
an í Vínarborg handtekið mann
þenna þar i borg. Og um leið
uppgötvaði hún, að kommun-
istar höfðu þar leyniskrifstofu.
Ýmiss skjöl, er fundist hafa,
sanna, að á skrifstofu þessari
var unnið að undirbúningi
byltingar i Ungverjalandi og
ríkjum á Balkanskaganum. —
Bela Kuhn stóð fyrir þessari
byltingastarfsemi. Hann neitar
ar gefa upplýsingar. Ungverjar
urðu mjög skelfdir, er uppvíst
varð um undiróðurinn. Þeir
bönnuðu samkomur og kröfu-
göngur verkamanna 1. maí, og
hafa krafist þess, að þeir fái
Bela Kuhn framseldan. En ó-
líklegt er talið, að Austurríkis-
menn verði við þeirri kröfu.
Talið er, að þriðja Interna-
tionale hafi sent hann til Aust-
urríkis, til þess að stjórn undir-
róðrinum.
Ófriðarbannið.
Till. Bandaríkjamanna um
ófriðarbann hafa vitanlega vak-
ið allmikla athygli, víða um
heim. Stjórnin í Þýskalandi
hefir nýlega sent Bandaríkja-
stjórn svar við þeim, og kveðst
að efninu til geta fallist á þær.
Verkfall.
Hundrað og fimtiu þúsund
manns hafa gert verkfall í
baðmullarverksmiðjum í Bom-
bay á Indlandi. Ástandið kvað
vera alvarlegt.
Frönsku kosningarnar.
Úrslit kosninganna hafa orð-
ið þau, að flokkar þeir, er
styðja Poincare fengu meiri
hluta.
Þingmennirnir eru 612. —
4 Stuðningsmenn stjórnarinnar í
þinginu eru 875.
Bretar og Egiptar.
Stjórn Breta hefir sent
egipsku stjórninni úrslita kost
(ultimatum) út af egipska
frumvarpinu um opinberar
samkomur. Heimtaði stjóm
Bretlands að frumvarpið yrði
kallað aftur innan þriggja sólar-
hringa, því ekki verði unt að
vernda útlendinga þar í landi,
ef frumvarpið nái fram að
ganga. — 5 bresk herskip voru
send til Egiptlands.
Egipska þingið hefir samþykt
að fresta að ræða um frum-
varp þetta, þar til þingið kem-
ur aftur saman í nóvember.
Manntjón.
Ofviðri, rigningar og vatns-
flóð hafa komið í suð-austur-
hluta Bandaríkjanna. 13 menn
hafa farist. Sex þúsundir manns
eru heimilislausar. Tjón hefir
orðið afskaplega mikið sérstak-
lega á baðmullarekrunum.
Svíþjóð.
Ríkisbankinn í Svíþjóð hefir
hækkað forvexti um %%.
Gullinntausn í Noregi.
Norska þingið hefir fallist á
konungsúrskurðinn um gullinn-
lausn. Þingmenn verkamanna
og níu Bændaflokksþingmenn
báru fram tillögur um, að
fresta gullinnlausn, en þær voru
feldar.
Wrangel látinn.
Peter Nikolajpvits Wrangel
var fæddur 1878. Ætt hans var
upprunalega sænsk. Wrangel
tók þátt í ófriðnum á milli
Rússlands og Japan sem sjálf-
boðaliði. Gat sér mikinn orðstír
í heimsstyrjöldinni og hafði þá
á hendi yfirstjórn kósakkaher-
fylkis. Hann barðist síðar gegn
bolshvíkingum, fyrst undir
stjórn Denikins, en þegar Den-
ikin beið herfilegan ósigúr í
max-s 1920, varð Wrangel hers-
höfðingi „hvíta“ hersins og kom
skiplagi á hann að nýju suður
á Krím. Hóf hann sókn að nýju
norður á bóginn, en varð að
hörfa suður á Krím aftur og
bjóst þar til varnar, en Rauði
herinn braust gegnum herlínur
hans þar. Nokkur hluti hers
Wrangels komst undan á flótta
og var fluttur á frakkneskum
og rússneskum skipum til
Miklagarðs.
Vatnsflóð i Svíþjóð.
Eftir asahlákur hafa flóð gert
töluvert tjón, einkum meðfram
Dalelven og Klarelven. — Járn-
brautir hafa skemst og brýr
eyðilagst, ísjakar og timbur
hafa sumstaðar stíflað Klarel-
ven, sein flæðir yfir akra víða.
Bændur hafa viða verið til
neyddir að flytja frá heimilum
sinum í bili.
Vatnavextir í Noregi.
Mikill jakaburður og flóð í
ám í Noregi. Bergensbrautin
hefir sumstaðar orðið fyrir
skemdum. Glommen flæðir yfir
mörg hundruð tunnur lands og
hafa bændur víða verið til
neyddir að flytja frá heimilum
sínum um stundar sakir.
Chamberlain um mál Egipta.
Chamberlain hefir haldið
ræðu í þinginu og látið í ljós
ánægju yfir því, að stjórnin í
Egiptalandi hefir frestað að
ræða frumvarpið um opinber-
ar samkomur. Kveðst hann þó
ætla að tilkynna stjórninni að
Bretlandsstjórn neyðist til ihlut-
unar, ef frumvarpið verður aft-
ur lagt fyrir þingið. Bresku her-
skipin, sem farin voru áleiðis
til Egiptalands, hafa verið köll-
uð heim aftur.
Auðmýkt við Dani.
„Jafnaðarmaðurinn" hefir
sent oss kveðju sína. Þykist
hann hafa allmargt út á oss
að setja, en þó sérslaklega það,
að vér séum að spilla sambúð-
inni á milli Islendinga og Dani.
— Hann segir, að sambúðin á
rnilli þessara þjóða hafi verið
orðin góð, en nú séum vér að
spilla henni.
„Jafnaðarmaðurinn“ fer með
staðlausa stafi. Vér erum eng-
ir Dana-hatarar og hvetjuin
engan til þess að vera það.
,Það er rétt og satt, Uð sam-
búðin á milli íslendinga og Dana
hefir verið g'óð á siðustu árum.
En hverju var það að þakka?
Fyrst og fremst því, að marg'ir
íslendingar þökkuðu Dönum
sigurinn 1918. Og svo því, að
þeir þóttust ekki þurfa að ótt-
ast Dani framar, því að nú væru
íslendingar orðnir einvaldir i
landi hér.
Hvorttveggja var misskilning-
ur. Vér höfum enga ástæðu til
að þakka Dönum fyrir sam-
bandslögin. Það var ekkert
þakkarvert, þótt þeir hættu að
kúga oss. Þeir höfðu gert það
nógu lengi og grætt óþarflega
mikið á Islandi.
Sumir telja og, að Dönum
hafi ekki verið það sjálfrátt,
að þeir samþyktu sambandslög-
in. En út í þá sálma verður
ekki farið hér. Á það skal að
eins minst, að Danir bjuggust
við að fá Suður-Jótland við
friðarsamningana. Hafa þeir ef
til vill rent grun í, að það væri
óheppilegt fyrir þá sjálfa, að
krefjast landa i nafni réttlætis-
ins, þar sem þeir höfðu um
margar aldir verið óréttlátir við
Islendinga.
En svo er annað, sem rétt er
að minnast á í þessu sambandi.
Á ófriðarárunum sýndum vér,
að vér höfðum bæði þrek og
þor lil þess að fara vorar eigin
leiðir, án þess að nota leiðsögn
Dana. Þeir gátu þess vegna bú-
ist við, að íslendingar færu
sinna eigin ferða, eftir að friður
var kominn á. Sambandið var
að slitna, þess vegna var skyn-
samlegast fyrir þá að semja.
Það er þvi langt frá, að ís-
lendingar þurfi að þakka Dön- I
um fyrir sambandslögin.
En það kom brátt í Ijós, að
sigurinn var ekki fullkominn.
Danir höfðu með sambandslög-
unum fengið svo mikil réttindi
á landi hér, — og svo mikinn
yfirráðarétt yfir íslenskum mál-
um, að sjálfstæðið var meira í
orði en á borði.
Ábýlisréttur Dana á íslandi og
ihlutunaréttur þeirra á íslensk
mál verða að hverfa. í raun
réttri mega íslendingar ekki
enn frjálst höfuð strjúka fyrr
en réttindi Dana á fslandi eru
brott fallin.
Og þegar við þetta bættist
að meðferð Dana á utanríkis-
málum íslands, fór þeim ekki
svo vel úr hendi, sem mátt
hefið vænta, þá var lítil á-
stæða til þess fyrir fslendinga
að loka augunum fyrir veru-
leikanum, að Danir voru að
færa út kviarnar hér á landi.
En ef góð sambúð við Dani
á að kosta það, að þeir fái óá-
reittir að nota sér gæði íslands
MILLUR o2
alt til upphluta
af bestu tegund,
ödýrast hjá
Jóni Sigmundssyni,
gullsmiDi. Laugaveg 8.
Simi 383. Reykjavík.
Fasteignastofan
yonarstræti 11 í Reykjavík.
Hefir altaf til sölu smá og
stór íbúðar- og verslunarhús
í Reykjavík og Hafnarfirði.
Skifti á góðum jörðum í
nærsveitum oft hugsanleg.
Jónas H. Jónsson.
Sími 1327 og 327.
og gerast hér húsbændur, þá
teljum vér hana of dýrt keypta.
Vér höfum unnið að því, að
ísland yrði fyrir íslendinga —
en ekki fyrir Dani. — Annað
höfum vér ekki gert til þess að
spilla sambúð íslendinga og
Dana.
Er það þetta, sem „Jafnað-
armanninum“ finst óhæfa? Met-
ur hann ekki réttindi íslendingn
meira en svo, að hann vilji
sclja þau fyrir vinalæti Dana?
Annars er „Jafnaðarmaður-
inn“ furðu barnalegur, Jafnað-
armenn þykjast vera að vinna
fyrir hag alþýðunnar. Og þeir
telja rjett og sjálfsagt að stofna
til stéttabaráttu, stéttahaturs og
fjandskapar i landinu sjálfu, til
þess að bæta hag alþýðunnar.
En „Jafnaðarmaðurinn“ á
Norðfirði sem vafalaust er sam-
mála skoðanabræðrum sinum
um nauðsyn stéttabaráttunriar,
vill loka augum og eyrum, þeg-
ar Danir eru annarsvegar.
Sér „Jafnaðarmaðurinn“ það
ekki sjálfur, að það er allmik-
ið ósamræini í þessu?
Eða er það eitthvað annað,
sein balc við liggur. Er hann
hræddur um, að danskir jafn-
aðarmenn kippi að sér hend-
inni, hætti að mata leiðtogana á
dönsku gulli, ef íslendingar
hætta að sýna auðmýktarsvip-
inn?
Suðurlandsskólinn.
Eitthvert hið mesta deilumál,
sem komið hefir upp á meðal
Sunnlendinga er skólamálið.
Hefir það tafið mjög fyrir
framkvæmdum í því ináli, að
mikil hreppapólitík hefir verið
um það, hvar skólinn skyldi
standa. Allir hafa viljað hafa
skólann sem næst sér, og' hafa
bundið fjárfrámlög til skólans
því skilyrði, að skólinn yrði
þar sem þeir vildu hafa hann.
Margir liafa viljað, að skól-
inn yrði samskóli Árnesinga og
Rangæinga. Og þurfti hann þá
auðvitað að vera á þeim stað,
að aðgengilegt væri að sækja
hann fyrir íbúa beggja sýsln-
anna.
Leit svo út um liríð, að skól-
inn mundi verða að Árbæ í
Holtum. —• Sýslunefndarmenn
Rangæinga féllust allir á þann
stað, og 10 af 15 sýslunefndar-
mönnum Árnesinga voru því
samþykkir.
En nú virðist annað ætla að
verða uppi á teningnum.
Húsmeistari ríkisins hefir
boðið út bygging skólahúss á
Laugarvatni.
Kenslumálaráðh., Jónas Jóns-
son, hefir ávalt viljað hafa
Laugarvatn fyrir skólastað. Og
er nú fullyrt, að hann hafi á-
kveðið, að skólinn skyldi reist-
ur að Laugarvatni, þótt meiri
hluti manna austanfjalls hafi
verið því mótmæltir.
Það er auðvitað vafamál,
hvernig Sunnlendingar una
þessum úrslitum. En vonandi
er, að óánægjan um skólastað-
inn verði ekki til þess að spilla
lyrir skólamálinu.
Slcólinn verður nauðsynlega
að koma, og það sem fyrst. —
Það er aðalatriðið í þessu
ináli, að skólinn komi, hitt
skiftir ekki eins miklu, hvar
hann verður.
Lögfræðisráðunautur „And-
vöku“ er Dr. Björn Þórðarson
hæstaréttarritari.
Enginn veit sína æfina fyr en
öll er. — Trygðu þig í tíma!
(„Andvaka").
Prentsmiðjan Gutenberg.