Ísland - 05.05.1928, Side 2

2
í S L A N D
Höfum fengið:
Þakjárn, bárótt og slétt.
Þakpappa.
Þaksaum.
Pappasaum.
Girðingarefni.
Hlutbundnar kosning-
ar og flokkaveldið.
Óánægjan ineð þingræðis-
fyrirkomulagið hefir magnast
mjög á síðari árum.
Það er eðlilegt, því að vonir
þær, sem menn' báru til þessa
fyrirkomulags, hafa brugðist í
ýmsurn atriðum.
Menn gerðu ráð fyrir þvi í
upphafi, að bestu, gáfuðustu
og duglegustu menn þjóðarinn-
ar skipuðu öll sæti á þingunum.
Þessar vonir hafa ekki ræst.
Kjósendurnir hafa ekki reynst
svo þroskaðir, sem gert var
ráð fyrir: Þeir hafa kosið með-
almenn til þingsetu.
En stærsti galli þessa fyrir-
komulags er sá, að floklcsof-
stækið er svo mikið, að heil-
brigð skynsemi verður oft á
tíðum að lúta í lægra haldi
fyrir ákafa flokksforingjanna.
Stétta- og flokkabaráttan er
orðin afkáralega hörð. Og
flokksforingjarnir þjást margir
af þeim leiða sjúkdómi: að þeir
vilja vera einráðir í flokk sín-
um. Þess vegna róa þeir að því
öllum árum, að fá góða flokks-
menn á þing, menn, sem blind-
ir eru af flokksofstæki eða auð-
velt er að beygja vegna lítil-
mensku þeirra.
Þegar þessir menn koma inn
i þingið, fylgja þeir flokksfor-
ingjunum i blindni. Sannfær-
inguna hafa þeir skilið eftir
f'yrr utan dyr þinghússins. í
þniginu verða þeir málpípa
flokksforingjans.
Og þeir fáu sjálfstæðu menn,
sem í flokknum eru, verða að
beygja sig fyrir meiri hlutan-
um.
Flokksforingjarnir verða þá
einvaldir. Þjóðræðið og þing-
ræðið verður skrípamynd af
því sem það á að vera.
Hér á landi er þetta ekki orð-
ið eins slæmt og sumstaðar
annarsstaðar. Flokksforingjarn-
ir og klíkur þær, sem utan um
þá standa, hafa ekki algert ein-
ræði um það enn þá, hverir
bjóða sig fram til þings. Og
svo eru kjósendurnir í mörg-
um héruðum landsins ekki enn
þá orðnir svo skyni skroppnir,
að þeir láti floksofstækið villa
sér sýn. — Þeir taka meira til-
lit til þess, hvort þeir bera
traust til þess manns, sem í
kjöri er, heldur en hins, hverj-
ar skoðanir hann hefir á ein-
stökum atriðum stjórnmálalífs-
ins,
Hlutbundnar kosningar hafa
verið lögleiddar við landkjör og
kjördæmakosningar í Reykja-
vík.
Hugsunin, sem liggur til
grundvallar þessu fyrirkomu-
lagi á kosningum, er að auka
réttlætið, gefa minni hlutanum
nokkur ítök, í meðferð þjóð-
málanna.
En sá regingalli er á þessu
fyrirkomulagi, að flokksfor-
ingjarnir og fámennar klíkur,
sem í kringum þá standa, búa
til lista ineð mönnum þeim, er
i kjöri eiga að verða. Á listun-
um verða því oft menn, sem
ekkert annað erindi eiga inn
í þingið, en að greiða atkvæði
eins og þeim er skipað. Þeir
verða peð á skákborði stjórn-
málamannanna.
Kjósendurnir ráða því ekki
hverja þeir kjósa. Þeir verða
að kjósa listann, flokkinn, en
ekki mennina. — Kosningin
verður skrípaleikur.
Hlutbundnar kosningar ná
því ekki tilgangi sínum. Þær
auka ekki réttlætið. Þær auka
ranglætið, leggja fjötra á
kosningafrelsið og gera þjóð-
ræðið að engu.
Sumir hafa komið fram með
þær tillögur, að hlutbndnar
kosningar verði lögákveðnar
um Iand alt. Það er ótækt. Það
yrði til þess að gefa flokksfor-
ingjunum algert einræði í
hendur. Það yrði til þess að
eyðileggja það stjórnfyrirkomu-
lag, sem vér búum nú við. —
Því að hlutbundnar kosningar
mundu auka óánægjuna að
miklum mun.
Flokkseinveldið verður að
hverfa. Kjósendur verða að
gefa þeim mönnum atkvæði
sitt, sem þeir treysta til þess
að gera skyldu sína, leysa
vandamál þjóðfélagsins á skyn-
samlegan hátt. Og hlutbundnu
kosningarnar verða einnig að
hverfa. Seinna verður skýrt frá
því, hvað koma eigi í staðinn.
Frá Rássum.
Sovietstjórnin hefir samið
frumvarp um hagnýtingu og
skiftingu jarðeigna í Rússlandi.
Lög þessi fara í þá átt, að af-
nema rétt einstaklinga til þess
að eiga jarðir. Rikið á að hafa
einkarétt til jarðeignanna. —
Landbúnaðarfélög og jarð-
eignalausir eða jarðeignalitlir
menn eiga að hafa forgöngurétt
til þess að nota jarðirnar.
Frumvarpið miðar og að sam-
vinnustarfsemi.
Þingbálkur
Áburðarlögin.
í síðasta blaði birturn vér
lög þau, sem þingið hefir sam-
þykt um einkasölu á tilbúnum
áburði.
Lög þessi eru hæði ill og ó-
þörf. Það er ekki hægt að sjá,
að nokkur hagnaður verði af
þessari einkasölu. Enda virðast
höfundar laga þessara hafa séð
það fyrir, þar sem öllum öðrum
en ríkisstjórninni er bannað að
flytja tilbúinn áburð til lands-
ins.
Það hefir ekki verið sýnt
fram á, að áburðarversluninni
sé svo illa fyrirkomið, að
nauðsynlegt hafi verið að gripa
til þessara örþrifaráða. En ef
svo hefði verið, þá hefði bein-
asta leiðin verið sú, að rílcið
færi að versla með áburð, en
bannaði þó ekki öðrum að flytja
hann inn. Þá hefði getað mynd-
ast samkepni, sem haldið hefði
verðinu niðri, en nú er sam-
kepnin útilokuð — einokunin er
komin í staðinn.
Þessi lög verða ekki skilin á
annan hátt en þann, að ríkið
treysti sér ekki til að keppa um
sölu á þessari vörutegund.
í þessum lögum birtisi grund-
vallarstefna meirihluta siðasta
þings: að koma í veg fyrir sam-
kepni, en leggja einokunarfjötra
á sem flestar vörutegundir.
Suinir hafa fullyrt, að Fram-
sóknarflokkurinn hafi látið
jafnaðarmenn kúga sig til að
laka upp stefnu þessa. En aðrir
eru þess fullvissir, að forkólfar
Framsóknar séu þeim engu
betri í þessum málum.
En það skiftir minstu máli,
hverir eru hvatamenn einokun-
arinnar, hitt skiftir meira máli,
að báðir þessir floklcar fallast
i faðma um þessi mál. — Að
skerða veislunarfrelsið og binda
fé ríkissjóðs í áhættufyrirtækj-
um, sem geta, ef illa fer, riðið
ríkissjóði að fullu.
Fjárhættuspil.
í síðasta blaði voru birtar
■
nokkrar greinar, sem samþykt-
ar voru á síðasta þingi um
fjárhættuspil.
Þessar greinar eru þarfar.
Þau ákvæði, sem gilt hafa um
þessi efni, eru gömul og úrelt.
— Aðalákvæðin eru í Jónsbók.
Það veitti því sannark ekki
af að samræma þau nútíman-
um.
í ákvæðum Jónsbókar voru
fjárhætluspil bönnuð, en engin
hegning var lögð við, þótt út af
væri brugðið. En ýmislegt i
sambandi við þau gat komist
undir hegningarlögin.
Engin ákvæði voru til í lög-
um um þá menn, sem létu fjár-
hættuspil fram fara í húsum
sínum. En eftir hinum nýju
lögum bakar það lníseiganda
hegningu.
Er það vel farið, að þetta á-
kvæði skuli vera komið inn í
lögin.
Kennaraskólanum
hefir verið sagt upp. 19 nem-
endur útskrifuðust úr honum
að þessu sinni.
Flugfélag Islands.
Dr. Alexander Jóhannesson
hefir unnið að stofnun flugfé-
lags hér á landi undanfarin ár.
Hann helir komið því til leiðar,
að hið stóra þýska flugfélag,
Luft-Hansa, ætlar að senda
hingað flugvél í sumar. Býst
hann við að flugvélin komi 20.
þ. m. og flugferðir hefjist hér
í júnínfánuði. Og verður þeim
að líkindum haldið uppi í þrjá
mánuði í sumar.
Flugvélin tekur 5 farþega.
og á lnín að starfa að póst- og
farþegaflutningum.
Fundur var haldinn hjer í
bæ til þess að ræða um stofn-
un flugfélags. Fundarmenn
voru allir einhuga um að stofna
félagið, og voru lög sarnþj'kt
fyrir félagið á fundinum.
Þessir menn voru kosnir í
stjórn félagsins: Dr. Alexander
Jóhannesson, Páll E. Ólason,
Magnús Blöndahl, Magnús
Torfason, Pétur Halldórsson og
til vara Guðm. Hlíðdal verk-
fræðingur.
Hlutafé er 20 þús. kr., sem
síðar má auka.
Dr. Alexander hyggur, að
fargjöld með flugvélinni verði
ekki hærri en með skipum. —
Luft-Hansa ætlar að bera þann
halla, sem kann að verða á
rekstri hennar.
Eins og kunnugt er, hefir
notkun flugvéla til friðsamlegra
starfa aukist mjög á siðari ár-
um. Og er ætlun manna, að jiær
verði fartæki framtíðarinnar.
Er það því þarft verk, sem
dr. Alexander hefir unnið með
starfi sínu fyrir þetta mál.
Hefir hann unnið að því með
þeirri atorku, sem honum er
lagin. — Fé og fyrirhöfn hefir
hann ekki sparað.
Umboðsmaður Luft-Hansa er
kominn hingað til lands. Heitir
hann Walter. Verður hann hér
i sumar. Er hann lagður af
stað, ásamt dr. Alexander, til
að athuga lendingarstaði á Ak-
ureyri og ísafirði.
Knud Rasmussen,
cand. phil.,
er nýkominn hingað til lands.
Ætlar hann að halda fyrirlestra
urn Grænland og líf Eskimóa
hér í Reykjavík.
Rasmussen er af grænlensku
bergi brotinn í móðurætt. Hann
er kunnur landkönnuður og
þekkir vafalaust Grænland og
Grænlendinga betur en nokkur
annar maður, sem nú er á lífi.
Hann hefir ferðast mikið um
Grænland og safnað þar svo
miklum þjóðminjum, að safn
það, er hann hefir haft með sér
þaðan, er stærsta safn til sögu
Eskimóa, sem til er í heimi.
Hann hefir skrifað mikið um
grænlensk mál, og þykir hann
góður rithöfundur.
Rasmussen flytur fyrirlestra
sína hjer að tilhlutun danskrar
nefndar, er á að sjá um fyrir-
lestrahald í dönskum bókment-
um hér við Háskólann.
Innlendar fréttir.
Stúdentafélagið hefir sýnt
Flautaþyrilinn eftir Holberg,
bæði hér og í Hafnarfirði. —-
Lciksýningin tókst mjög vel.
Lárus Sigurbjörnsson, cand.
phil., var leiðbeinandi við æf-
ingarnar.
Bruni.
Fyrir skömmu kom upp eld-
ur í húsinu nr. 42 við Fram-
nesveg í Reykjavík.
Húsið er nýlegt og úr steini.
Húsið skemdist mjög mikið
og litlu varð bjargað, en eng-
inn maður meiddist.
Bæ jarbruni.
Bærinn Sandfellshagi í Axar-
firði brann nýlega til kaldra
kola. Nýbygt hús var á jörðinni,
og var það óvátrygt, en gamli
bærinn eitthvað litið vátrygð-
ur.
Talið er að kviknað hafi út
frá reykháf.
Tjónið af brunanum er mjög
rnikið.
Moti Guj.
Eftir Rudyard Kipling.
. [Deesa hér maður. Hann var
Indverji, fylliraftur og hálfgerð-
ur ræfill. Hann átti taminn fíl,
er hét Moti Guj. Fill þessi var
kostagripur, duglegur og skyn-
ugur vel. Deesa var í vinnu hjá
Norðurálfumanni, er var að
ryðjá skógivaxið land, til þess
að rækta þar kafíi. Skógar eru
venjulega ruddir í Austurlönd-
um á þann hátt, að fílar eru
látnir rífa trjástofnana upp með
tönnunum. Moti Guj var þess
vegna með Deesa við skógruðn-
inginn. Einu sinni vildi Deesa
endilega komast á brott lrá
Norðurálfumanninum, til þess
að komast í drykkjuslark. Hann
fékk að fara með því skilyrði,
að fíllinn yrði lcyr og ynni á
meðan Deesa væri fjarverandi.
Deesa sagði fílnum, að hann
ætlaði að vera 10 daga í burtu,
og á meðan ætti hann að vinna
og hlýða Chihun, öðrum Ind-
verja, sem vann hjá Norður-
álfumanninum. Þetta gekk vel
í 10 daga, fíllinn vann eins og’
honum var skipað. En 11. dag-
inn hagaði hann sér alt öðru-
vísi, en hann hafði gert und-
anfarna daga.]
„Hvað er þetta, hvað eiga
þessi læti að þýða?“ hrópaði
Chiun á eftir fílnum. „Iíomdu
hingað og lyftu mér á bak, van-
skapningurinn þinn. Komdu,
skraut fjallanna, prýði Ind-
lands. Ef þú kemur ekki, skal
ég berja hverja einustu tá af
hinum feitu fátum þínum“.
Það drundi í Moti Gu.j, en
hann hlýddi ekki. Chihun hljóp
á eftir honura með band og
náði í hann. Moti Guj lagði koll-
húfurnar og Chihun vissi hvað
það hafði að þýða, enda þótt
hann reyndi að bera sig manna-
lega og nóta stór orð.
„Engan þvætting! farðu til
vinnunnar, ómyndin þín“.
Það hrein í Moti Guj. — Það
var alt og sumt — og svo ko]I-
húfurnar.