Ísland - 07.06.1943, Page 1

Gerist áskrifendur aö ís-
landi. faö kemur út á
hvcrjum mánudegi og flyt-
ur fróðlegar greinar um
stjórnmál og atvinnumál.
Áskriftasímar eru 3012 '
og 5314. Utanáskrift til
blaösins er Vikujblaöiö ís-
land, Garöarstræti 17 Rvík.
Island fyrir íslendinga.
Þegar litið er til þess, að
vinnuaflið er mesta verðmæti
hverrar þjóðar og undirstaða
allrar efnahagsstarfsemi, gegn-
ir furðu, hve tómlátir menn eru
um hagnýtingu þess í þágu ein-
staklinga og alþjóðar. Það er
úrræðaleysi, að atvinnuleysi
ömurlegur vottur um basl og
skyldi geta orðið eitt erfiðasta
viðfangsefni í Iandi, þar sem
ótal aðkallandi verkefni bíða
úrlausnar.
Það er ekki afsökun þó sagt
sé, að þetta sé ekki annað en
það sem gerzt hefur í flestum
Iöndum Norðurálfunnar. Við
höfum ekki hugleitt nógu ræki-
lega, að annarra og ólíkra úr-
ræða er þörf í þéttbýlum lönd-
um, sem löngu eru fullnumin,
en í landi, sem ekki er numið
nema að litlu leyti. Við erum
landnámsþjóð, ekkert síð-
ur í dag en fyrir þúsund árum,
og við getum haldið áfram að
vera landnámsþjóð öld eftir
öld, ef við lokum aldrei augun-
um fyrir þehn ónotuðu mögu-
leikum,sem finnast munu, ef
leitað er — og höfum manndóm
og atorku til að bera okkur eftir
björginni.
Við ermn umkringdir gagn-
auðugu úthafi á alla vegu. Þar
liggja í djúpi framfærsluskil-
yrði handa margfalt fleiri
mönnum en nú eiga heima á
íslandi. Þar er okkar framtíð,
trygging okkar gegn örbirgð og
atvinnuleysi. Ef við getum orð-
ið einhuga um hagnýtingu hafs-
ins með fullkomnustu fram-
leiðslutækjum á sjó og landi,
hverskonar nýtízku iðnaði í
sambandi við vinnslu sjávaraf-
urða, fyllstu vöruvöndun og sí-
vakiö auga á nýjum mörkuðum,
getum við útrýmt hugtakinu at-
vinnuleysi úr íslenzkri vitund.
Ekkert stendur okkur nær en að
koma upp stofnun, sem sér um
að atvinnan þuríi aldrei að
stöðvast vegna skorts á tækjum
— tryggingarbanka atvinnuveg-
anna. Nú er tækifæri til þess,
ef ekki skortir skilning og stór-
hug.
ísland er umfram ajlt land
hinna Ónotuðu möguleika. í
slíku landi á engan að skorta
verkefni. Takmark okkar sé
vinnandi þjóð, efnalega sjálf-
stæðir einstaklingar, starfsglatt
fólk og hamingjusamt.
I. árn., 4. tbl. — Mánudagur 7. júní 1943.
mm
RITSTJÖRI: ÁRNI JÓNSSON FRÁ MOLA
VIKINGSPRENT H.F.
Sambandið við NorOnrlond
SENN eru liðnar 7 aldir síö-
an ísland komst undir
erlend yfirráð. Af þessum 7
öldum er aðeins einn mánuöur
em við höfum' verið þess um-
komnir aö ráða öllum okkar
málum til lykta án nokkurrar
íhlutunar annarra þjóða. Það
er mánuðurinn 10. apríl—10.
mai 1940.
Þegar eftir hernám Dan-
merkur samþykkti Alþingi að
við tækjum öll mál í okkar
hendur „aö svo stöddu“. Á-
lyktun þessi var nauðsynleg
og' réttmæt það sem hún
náði. Hinvegar hlaut mönn-
urn að skiljast, að sambandið
við Danmörku í sínu fyrra
formi yröi aldrei tekiö upp
að nýju. Var þá ekki réttara
að stíga sporiö út þá þegar?
Það lá í loftinu að Englend-
ingar kynnu að taka landið
undir vernd sína bráölega.
Enginn efaðist um aö þeir
myndu telja sér skylt að
skila, landinu í sömu réttar-
afstööu til annarra ríkja —
aö ófriðarlokum — sem það
væri í er þeir tækju það. Var
þá ekki rétt að nota tækifær-
ið, hamra járnið meðan það
var heitt, gera út um Sam-
bandsmálið og leggjai grund-
völlinn að hinu nýja ísenzka
ríki, meöan 'við gátum ráðið
þessum málum til lykta, án
þess að nokkur erlend áhrif
kæmust þar aö? Eg var víst
eini maöurinn hér á landi,
af þeim sem viö stjórnmál
hafa fengizt, sem hélt því
fram opinberlega áö viö ætt-
um þá þegar aö ráöa sam-
bandsmálinu til fullra lykta.
Eg skrifaði nokkrar greinar
um máliö og mæltust þær
misjafnlega íyrir.
Morgunblaðið er órækast
yitni þess, hvernig á þessi
mál var iitiö, jafnvel þar
sem skeleggast er nú tekiö á
þeim. Blaöiö skrifar 21. apríl
1940:
„Uppástunga hefur kom-
iö fram um það opinber-
lega aö viö ættum nú að
vinna að því aö' gera upp
sambandiö viö Danmörku
fyrir fullt og allt- Undir-
tektir undir þá tillögu eru
af skiljanlegum ástæð'um
litlar.
Auðvitaö tökum við sjálf-
í ir ákvörðunina um okkar
“iáifstæöismái og hefur ekki
iario uuit hvdi^ sttefnir i
því efni. En alþjóö er áreið- >
anlega andvíg því að hafa
sjáifstæðismálið og sam-
bandsmálið á oddinum nú,
þegar frændþjóð okkar,
Danir, eru í sárum“. (Let-
urbreyting vor).
Þetta er allt saman hverju
oröi sannara. Enginn tók und-
ir þá tillögu að gera út um
málin meðan við vorum laus-
ir viö alla erlenda íhlutun.
Og þáð var álit manna að
sæmst væri að láta þessi
mál kyrr liggja meöan Dan-
ir væru í sárum.
Engum datt í hug að
halda því fram, að við hefð-
um ekki réttarfarslega að-
stöðu til að gera út um
málin þá þegar. Enda er
augljóst að svo var, um leið
og öllu sambandi var raun-
verulega slitið. Hin réttaj-
farslega aðstaða okkar var
þannig jafn óvéfengjanleg
og í dag. Það var hluttekn-
ing með FRÆNDÞJÓÐ 1
SARUM, sem réði að mál-
inu var slegið á frest —
ekkert annað.
EN er þá samúðin meö Dön-
um minni í dag en fyrir 3
árum Hvert mannsbam veit
að samúðin með Dönum hef-
ur farið dagvaxandi þessi þrjú j
ár.Við erum, sem betur fer, !
ekki haldnir þeirri ónáttúru ;
að hluttekning okkar með
frændþjóðinni færi minnk- ;
andi eftir því sem hún liggur ;
lengur í sáram.
Hafi þaö verið réttmætt áö
láta samúöina meö Dönum
hefta endanlegar ákvaröanir
í sjálfstæðismálinu fyrir 3 ár-
um, þarf ekki aö rökræöa, áð
þaö er réttmætt nú — rétt-
mætara en þá var.
Þaö er alveg óþarfi að
' hrópa af öllum kröftum:
I „Brautin er mörkuð!“ Þetta
I vit-a allir. Morgunblaðið segir
í annari málsgreininni, sem
tilfærð er hér aö fíu.nan
„Auövitaö tökum við
sjálfir ákvöx'ðunina um
okkar sjálfstæðismál cg
hefur ekki fariö dult, hvert
stefnir í þessum efnum".
Það er ekki til neinn á-
greiningur um endanlegá
lausn sambandsmálsins hér á
landi. Spurningin er bara.
Hðfundur bókarinnar,
sem mesta athygli
vekur
Meiri ljómi stendur nú um nafn Sigurðar Nordals en
nokkru sinni fyrr. Arfur Islendinga er óvenjulegt bók-
menntaafrek. 1 síðast blaði birtist grein um bók þessa
og önnur í dag.
hvort viö teljum eðlilegra aö
leysa málið einhliða eins og
högum er nú komið, en þann
eina mánuð á síðustu 700 ár-
um sem við höfum veriö fylli-
lega sjálfum okkur ráðandi.
HINN 10. maí 1940 gerist
sá atbui'öur sem ör-
lagaríkastur getur orðið í
sögu okkar. Landið er hertek-
ið af Englendingum. ViÖ ber-
um fram mótmæli. Annaö gát-
urn við ekki gert>- Rúmu ári
síöar, 7. júlí 1941, er ame-
rískur herfloti að sigla upp
að ströndum landsins. Alþingi
er á 11. stundu kallað sam-
an til þess aö samþykkja
verndarbeiðni til Bandaríkj-
anna, svo fyrir það verði girt.
að hermenn hins vestræna
lýðræðisríkis komi hingað ó-
boðnir. Bretar höföu heitið
því skilyröislaust aó hverfa
héðan að ófriðarlokum með
lið sitt og tilfæringar. í
verndarsamningnum viö Am-
ei’íkumenn er burtfarartínrinn
hvergi nærri skýlaus.
VerndarbefiJnin er stntdd
með því, aö Bretar verði að
flytja herliö sitt héöan vegna
aökallandi nauösynja annai’s-
staðar. Það kynni að vefjast
eitthvaö fyrir sagnfræðing-
um framtíðarinnar hvernig
það gei'ðist 14 mánuðum eft-
ir aö viö höfum mótmælt her-
námi Breta, aö við getum
ekki hugsað til þess aö þeii'
hverfi héöan nema jafnframt
sé kallað á nýtt herliö sem
ekki þarf frekar en verkast
vill að hverfa héöan þegar að
lokinni styrjöldinni.
Viö vormn ekki nerna und-
ir einfaldri hervernd þegar
beðist var verndar Bandaríkj-
anna. Samt er litiö á þessa
verndarbeiðnl sem annarra
mál en okkar sjálfra, og hef-
ur margt fráleitara heyrzt.
Höfum við nokkuð hugs-
að úi í, hvernig á það verð-
tvöfaldri hervernd — ger-
um þær ráðstafan ir gegn
öðrum í'ikjum, sem þjóöin
ur htið, að við nú — undir
vildi ekki líta við, þann
Framh, 4 4, síðu.