Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.2009, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. MARS 2009 Lesbók 5TÓNLIST
B
andaríska söngkonan Neko Case sló ræki-
lega í gegn með breiðskífunni frábæru Fox
Confessor Brings the Flood sem kom út
fyrir þremur árum. Síðan hefur lítið heyrst frá
henni nýtt þar til platan Middle Cyclone kom út á
dögunum.
Undanfarin ár hefur hún unnið með sama
mannskap að mestu í hljómsveit og sá kjarni
leggur henni lið á skífunni en fjölmargir aðrir
koma við sögu, til að mynda M. Ward, Garth Hud-
son, liðsmenn The New Pornographers, Los Lo-
bos, Calexico, The Sadies, Visqueen,
The Lilys og Giant Sand svo nokkrir
séu nefndir. Case stýrði upptökum
á skífunni að mestu og á öll lögin
nema tvö; eitt lag er eftir Sparks og
annað eftir Harry Nilsson sáluga.
Neko Case er alin upp í pönki, lék á
trommur í nokkrum pönkhljómsveitum
frá fimmtán ára aldri, og fór síðan í
einskonar bræðing af sveitatónlist og
indírokki og söng um tíma með ýmsum tónlist-
armönnum meðfram því sem hún ræktaði eigin
feril, en lengst af söng hún indírokk með Kan-
adasveitinni New Pornographers. Á Middle Cyc-
lone má segja að hún sé búin að stíga skrefið til
fulls í átt að sveitatónlistinni, með þeim for-
merkjum þó að hvergi sé stálgítar í aðalhlutverki
og fiðluspil í lágmarki
Um það leyti sem menn mærðu Fox Confessor
Brings the Flood hvað mest var það oft nefnt
hversu framúrskarandi söngkona Neko
Case er, en það gleymdist ekki að hún
er líka fyrirtaks lagasmiður og þá
ekki bara hvað varðar laglínur heldur
eru textar hennar líka betur gerðir
en gengur og gerist. Að vísu er
enginn texti á skífunni nýju eins
magnaður og sá sem sagði frá
Green River-fjöldamorðingj-
anum, en hvarvetna er að finna
fínar myndlíkingar og frumlega hugsun.
Middle Cyclone | Neko Case
Magnaður söngur
S
umar plötur hlustar maður mikið á um
tíma og leggur svo frá sér. Löngu
seinna, jafnvel árum seinna, og jafnvel
aftur og aftur enn fleiri árum seinna,
vaknar þörfin fyrir að hlusta á þær. Þannig plöt-
ur eru klassískar.
Ég veit ekki hvort ameríska hljómsveitin
Steeley Dan á sér marga aðdáendur á Íslandi,
hún var upp á sitt besta á miðjum 8. áratug síð-
ustu aldar, þegar hún gaf út þá plötu sína sem
hefur fylgt mér alla tíð síðan, Katy Lied.
Steeley Dan var borin uppi af dúóinu Donald
Fagen hljómborðsleikara og söngvara og Wal-
ter Becker sem lék á bassa, gítar og söng. Á
Katy Lied söfnuðu þeir um sig hirð frábærra
tónlistarmanna sem allir áttu sinn þátt í því að
gera plötuna að klassík. Í þessum litríka hópi
voru meðal annarra djass-saxófónleikarinn Phil
Woods, soul-söngvarinn Michael McDonald
sem gekk til liðs við Doobie Brothers um það
leyti sem Katy Lied kom út; Chuck Rainey
bassaleikari Quincy Jones og Arethu Franklin
og gítarsnillingurinn Larry Carlton, sem á
mörg Grammy-verðlaun í handraðanum.
Það var reyndar gítarleikur Larry Carlton
sem kveikti í mér á Katy Lied.í laginu „Daddy
don’t live in that New York City no more“ nett-
ur og skemmtilega blús-fönkaður. Það er ekki
hægt að segja að spilamennska hans í laginu sé
fyrirferðarmikil, en styður það sem sagt er að
stundum sé minna meira.
Áður en ég heyrði Katy Lied þekkti ég Stee-
ley Dan aðeins af einu lagi, stóra smellinum
þeirra, „Ricky don’t lose that num-
ber“ af plötunni Pretzel Logic.
Það er góð plata, en mér finnst
hún ekki hafa jafnsterkan
heildarsvip, og ekki jafnmörg
góð lög.
Það er víst örugglega hægt að
skilgreina tónlist Steeley Dan á
Katy Lied sem fjúsjón; þar mæt-
ast djass, popp, blús og rokk, með
vænum skammti af fönki. Sum lögin
eru meira rokk, önnur meiri djass, en það
merkilega er að þrátt fyrir þessi stórkostlegu
aðföng úr ýmsum greinum rytmísku tónlistar-
innar og þann fjölda tónlistarmanna sem spilar
á plötunni, þá er hún merkilega stílhrein heild.
Söngur Don Fagens skiptir þar miklu máli. Þeir
Becker og Fagen eru höfundar allra laganna á
plötunni.
Fyrsta lagið sem kom út á smáskífu var
fyrsta lag plötunnar, „Black Friday“, hressilegt
og þétt rokklag sem náði í 37. sæti smáskífulist-
ans vestanhafs.
Lagið um Katy, „Doctor Wu“ kem-
ur úr allt annarri átt með djassætt-
uðum hljómagangi og ískrandi góðu
saxófónsólói Phil Woods.
„Chain Lightning“ er enn eitt
gæðalagið og gjörólíkt hinum,
fönkaður hægur blús með seið-
andi „shuffle“ bíti.
„Any World, næstsíðasta lag-
ið á plötunni og það síðasta,
„Throw back the little ones“
eru bæði umtalsvert sterkari,
en maður átti að venjast af
plöturest á þessum tíma, og sýna því hvað best
hve platan er jöfn að gæðum.
Mér hefur alltaf þótt eitthvað sérstaklega
þægilegt við Katy Lied. Það skín svo sterkt í
gegn að þeir Becker og Fagen voru fyrst og
fremst að skapa þá tónlist sem þá langaði til að
skapa. Og þótt platan sé hlaðin í bókstaflegri
merkingu og stór og massífur hljóðheimur allra
þeirra hljóða sem nítján stúdíóspilarar leggja til,
er platan samt einlæg og persónuleg. Donald
Fagen hefur vissulega svolítið skrýtna rödd, og
syngur stundum eins og hann ætli að gleypa
hverja setningu oní sig, en það er hans skemmti-
legi og persónulegi stíll. Og raddanirnar á plöt-
unni eru kapítuli út af fyrir sig. Þótt þær séu oft
í mjög knúsuðum og þröngum djasshljómum er
söngurinn áreynslulaus og leikandi.
Þótt „Daddy don’t live in that New York City
no more“, sé sjaldan nefnt sem eitt topplaganna
á Katy Lied, þá varð það vinsælt í ákveðnum
kreðsum á Íslandi, þegar hljómsveitin Eik tók
það upp á sína arma. Og ég er nokkuð viss um að
það er í og með þess vegna sem mér hefur alltaf
þótt það langsamlega flottast, þótt Eikin sé
löngu þögnuð. begga@mbl.is
F
yrir einhverjar sakir er Svíum einkar lagið
að hrista grípandi laglínur fram úr erminni
og síðasta dæmi þar um er rokksveitin
Fanfarlo, sem starfrækt er í Lundúnum.
Reyndar er ekki nema einn Svíi í sveitinni,
Simon Balthazar, en hann er aðal. Í síðasta mán-
uði kom út fyrsta breiðskífa Fanfarlo, Reservoir,
sem sveitin selur sjálf, sjá: www.fanfarlo.com/
reservoir.
Fanfarlo hefur starfað í fjögur ár eða þar um
bil, og sendi frá sér fyrstu smáskífuna í október
2006. Síðan hafa komið þrjár slíkar og
svo loks breiðskífa um miðjan
febrúar, en um þá plötu vélaði
Peter Katis sem frægur er fyrir
aðkomu sína að plötum The Nat-
ional og Interpol. Sveitin var sjö
manna á meðan skífan var tekin
upp, en einn liðsmanna, sá fjölhæfi
Mark West, heltist úr lestinni rétt fyr-
ir áramót.
Músíkin á skífunni er býsna grípandi indípopp
sem er ríkulega skreytt með óvenjulegum hljóð-
færum; trompet, klarínett, mandólín, sög,
klukkuspil, banjó, melódíka, saxófónn, harm-
onikka, fiðla og fanfarlophone (heimasmíðað
hljóðfæri).
Á köflum minnir Fanfarlo á Beirut, og ekki
leiðum að líkjast, en alla jafna heldur sveitin sig
við eigin hljóm, eigin grípandi alþjóðavætt popp.
All- mikið er lagt í texta hjá sveitinni og seg-
ir sitt að heiti hennar er fengið úr smá-
sögu Charles Baudelaire frá 1847 og
eins að síðasta smáskífa hennar, Ha-
rold T. Wilkins, segir frá breskum
blaðamanni og áhugasagnfræðingi
sem frægur var fyrir sjóræn-
ingjarannsóknir sínar og eins
áhuga á fljúgandi furðuhlutum.
Aðrir textar eru margir sama
marki brenndir, bóklegir og for-
vitnilegir.
Reservoir | Fanfarlo
Bóklegt popp
S
afnplötur til styrktar góðu málefni eru
legíó og flestar heldur ómerkilegar
enda eru þær oft notaðar fyrir af-
ganga, það sem ekki hefur þótt nógu
gott fyrir útgáfu á plötum viðkomandi lista-
manna, aukinheldur sem þar ægir saman svo
ólíkri tónlist að stemmningin hrekkur til og
frá.
Það er því best ef sá aðili sem stendur að
slíkri plötu hefur skýrar hugmyndir um það
hvaða listamenn eiga heima á plötunni og, best
af öllu, að hann leggi línurnar hvað varðar
lagaval og útsetningar.
Dæmi um það hvernig á að gera hlutina var
safnskífan Red Hot + Blue sem kom út fyrir
mörgum árum og var ætlað að vekja athygli
manna á alnæmisvandanum og safna fé til
kynningarstarfs. Á þeirri plötu voru lögin öll
eftir Cole Porter og fyrir vikið var hún bráð-
skemmtileg og aðgengileg í senn þó á henni
væru svo ólíkir listamenn sem U2, Sinead
O’Connor, Neville Brothers, Salif Keita, Tom
Waits, Les Negresses Vertes, Erasure
og The Jungle Brothers.
Frá því Red Hot + Blue kom
út hafa nokkrar plötur komið út
frá sömu samtökum, til að mynda
Red Hot + Riot, Red Hot + Rio,
Red Hot + Lisbon og Red Hot +
Dance, svo dæmi séu tekin. Ekki
hefur mikið borið á þeim upp á síð-
kastið en fyrir skemmstu kom út enn
skammtur og sá ekki af verri endanum: Dark
Was the Night.
Hér í blaðinu hefur verið getið um eitt lag-
anna á Dark Was the Night, Sleeps Happiness
með Riceboy, en það er samstarfsverkefni
þeirra Jóns Þórs Birgissonar, söngspíru úr
Sigur Rós, og Alex Somers. Þeir félagar eru
heldur en ekki í góðum félagsskap því af þeim
sem eiga lög á plötunni má nefna Dirty Proj-
ectors & David Byrne, José Gonzalez & Books,
Leslie Feist, sem er með öðrum í einu lagi og
ein í öðru, Bon Iver, Grizzly Bear, Antony,
Sufjan Stevens, annars vegar einn og svo einn-
ig með Buck 65, Spoon, Cat Power, The Nat-
ional, Feist, Yo La Tengo, Conor Oberst &
Gillian Welch, The New Pornographers, My
Morning Jacket, The Decemberists, Andrew
Bird, Beirut, Kronos kvartettinn, Sharon Jon-
es and the Dap-Kings og Arcade Fire - Af
nógu er að taka því 31 lag er á diskum tveimur.
Lögin eru ýmist gamlar eða nýjar lummur
eða að listamennirnir hafa samið lög í stíl við
þau gömlu, en stemmningin átti einmitt að
vera sem þjóðlagakenndust. Heiti plötunnar
vísar vel í það en það er fengið úr lagi Blind
Willie Johnson, Dark Was The Night, Cold
Was The Ground, sem hann hljóðritaði í des-
ember 1927, en Kronos kvartettinn á
magnaða útgáfu af því á plötunni.
Samhengi á skífunum tveim skrif-
ast væntanlega einna helst á það að
þeir National-bræður Bryce og
Aaron Dessner stýrðu verkinu,
völdu listamenn og lögðu mörgum
þeirra lið við útsetningar og upp-
tökur, aukinheldur sem þeir
koma við við sögu sem hljóð-
færaleikarar. arnim@mbl.is
Dark Was the Night | Ýmsir
PLÖTUR VIKUNNAR
ÁRNI MATTHÍASSON
Drungi
Kronos kvartettinn á magnaða
útgáfu af almögnuðu lagi.
Gott málefni
Kata krítar liðugt í fönkaðri einlægni
PLÖTUR VIKUNNAR
BERGÞÓRA JÓNSDÓTTIR
Steeley Dan átti fáa sína líka í tónlist áttunda áratugarins og náði sínum hæstu hæðum með plötunni Katy Lied