Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.2009, Qupperneq 12

T
íbrá hefur á undanförnum árum varpað
ljósi á ungt hæfileikafólk landsins á sviði
tónlistar með þar til gerðum tónleikaröð-
um sínum sem eru orðnar eiginlegur
gæðastimpill út af fyrir sig. Síðastliðinn laug-
ardag var sjónum beint að Ástríði Öldu Sigurð-
ardóttur píanóleikara sem hefur tekið virkan
þátt í íslensku tónlistarlífi á undanförnum árum
sem einleikari, meðleikari og kennari. Ástríður
hélt fyrstu opinberu einleikstónleika sína hér á
landi árið 2003 í Salnum þar sem hún lék nokkr-
ar perlur píanóbókmenntanna, m.a. eftir
Beethoven og Chopin. Á tónleikunum sl. laug-
ardag var sýnd önnur hlið á sama peningi þar
sem flutt voru m.a. krefjandi verk suður-
amerísku tónskáldanna Villa-Lobos og Ginast-
era. Viðburðurinn var vel sóttur og virtist
margt trekkja að; einleikari, efnisskrá og fyrr-
nefnd gæði tónleikaraðar.
Umritun á orgelhljóðheimi sálmaforleikja
J.S. Bach fyrir píanó kann að hljóma undarlega
fyrir þá sem hafa vanist hefðbundnum kirkju-
flutningi upprunalegu verkanna. Sumar umrit-
anir ítalska tónskáldsins og píanóleikarans Fe-
ruccio Busoni koma þó furðuvel út fyrir
slaghörpu, einkum rólyndari og/eða heterófón-
ískari sálmaforleikir eins og „Wachet auf, ruft
uns die Stimme“ (BWV 645) og hið krefjandi
„Nun freut euch, lieben Christen gemein“
(BWV 734). Ástríður Alda lék af næmni og ná-
kvæmni og bárust fyrrnefnd verk vel út í sal.
Hinir hómófónískari forleikir eins og „Komm,
Gott Schöpfer, Heiliger Geist“ (BWV 667)
hljómuðu volduglega á Steinway-flyglinum með
öruggum áslætti einleikarans, en engu að síður
nokkuð hjákátlega miðað við orgelfyrirrenn-
arann. Það er einfaldlega ekki það sama, mörg
þúsund pípur og nokkur hundruð strengir.
Noktúrna Liszt, „Liebestraum“, var leikin af
mikilli mildi með þýðum og lagrænum áslætti.
Aldrei var að heyra groddaralegar fraseringar
eða ofsmurt rúbató sem heyrist stundum í túlk-
un á Liszt. Konsertetýða nr. 3 eftir Franz Liszt,
„La Campanella“, er frægur fingurbrjótur og
var hér leikin í hægara tempói en venjan er mið-
að við þær upptökur sem til eru. Einkennandi
laglína verksins var þó skýrari og fékk á sig
ákveðnari blæ en ella, en það var nánast hægt
að skynja að einleikari ætti litla samleið með
verkinu, a.m.k. á þessum tónleikum. Mun meiri
sveifla var í etýðu nr. 6 í a-moll sem einkenndist
af snerpu og skýrleika.
Síðari helmingur tónleikanna, eða sá suður-
ameríski, var nánast einn samfelldur hápunktur
frá upphafi hans til enda. Ástríður virtist hrista
hvern brúðukafla Svítu nr. 1, „A Prole do Bebê“
eftir Villa-Lobos úr erminni á eftir öðrum án
fyrirhafnar. Svítan öll er afar ánægjuleg
áheyrnar eins og reyndar flest sú tónlist sem
tónskáldið skrifaði, einkum ef flytjandi nær að
tengja við hana sem hér var klárlega raunin.
Ástríður náði loks að keyra upp magnaða
stemmningu í salnum þegar hún flutti fyrstu pí-
anósónötu Ginastera. Í fjórum köflum byggðist
ítrekað upp einbeitt spenna, einkum í ytri köfl-
unum, og var áheyranlega fullmótuð hugsun frá
upphafi til enda. Mikil breidd var í dýnamík og
blæbrigðavali og var flutningurinn hreinlega
stórkostlegur.
Tónleikarnir vörpuðu ljósi á þá ástríðu sem
býr í einleikaranum þrátt fyrir áheyranlega vit-
rænan fyrirvara í meðhöndlun verka, en spila-
mennskan var yfir höfuð næm, blóðheit og mús-
íkölsk. Ljóst er að Ástríður er mjög spennandi
píanóleikari sem vert er að fylgjast með, hvort
sem um er að ræða perlur klassíska tímans eða
krefjandi nútímaverk.
Ástríða með fyrirvara
TÓNLIST
ALEXANDRA KJELD
SALNUM, KÓPAVOGI | Píanótónleikar
Lög unga fólksins í Tíbrá. Ástríður Alda Sigurðar-
dóttir píanóleikari lék umritanir eftir Feruccio Bu-
soni á fimm sálmaforleikjum Johanns Sebastians
Bach, ásamt noktúrnu nr. 3 og tveimur konsert-
etýðum nr. 3 og 6 eftir Franz Liszt, Svítu nr. 1 eftir
Heitor Villa-Lobos og Sónötu op. 22 nr. 1 eftir Al-
berto Ginastera. Laugardaginn 7. mars 2009 kl. 17.
bbbbn
„Ástríður náði loks að
keyra upp magnaða
stemmningu í salnum þeg-
ar hún flutti fyrstu píanó-
sónötu Ginastera.“
Ástríður
„ [...] mjög spennandi píanóleikara
sem vert er að fylgjast með, hvort
sem um er að ræða perlur klassíska
tímans eða krefjandi nútímaverk.“
Morgunblaðið/Ásdís
Er sjónrænum þætti sýningarinnar hald-
ið í algeru lágmarki og gerir listakonan
eiginlega út á fjarveru sjónræns áreitis.
Þ
að er áhugavert að spá í muninn á því hvernig listamaður og
fræðimaður vinna með sama viðfangsefni enda voru þær
vangaveltur í hávegum hafðar af gestum á opnun sýningar
Susan Hillers í 101 Projects hér um daginn.
Hiller er mannfræðingur að mennt sem sneri sér að myndlist.
Viðfangsefnið sem hún tekur fyrir að þessu sinni er alþekkt innan
mannfræðinnar þ.e. frumstæð tungumál (eða menning) í útrýming-
arhættu.
Hiller er nokkuð kunn á alþjóðlegum vettvangi og sýnir rann-
sóknir sínar undir verndarvæng myndlistar en ekki fræðigreina. Af
þeim sökum fær hún visst frelsi undan akademískum höftum í rann-
sóknarvinnunni og fullt leyfi til að stóla á persónulega túlkun gesta
út frá gildi lista.
Er sjónrænum þætti sýningarinnar haldið í algeru lágmarki og
gerir listakonan eiginlega út á fjarveru sjónræns áreitis, mun frem-
ur en nokkur akademíker mundi gera.
Hiller sýnir kvikmynd, „Síðasta þögla kvikmyndin“ (The Last Si-
lent Movie), sem er allt annað en þögul í hefðbundnum skilningi.
Hún er auð en hljóðrásin spilar upptökur af 24 framandlegum
tungumálum af ólíkum uppruna, textuð á ensku. Þögnin felst þá í
fjarveru hins sjónræna en ekki hins hljóðræna, sem ég vil túlka sem
líkingarmynd við hverfulleika umræddra tungumála sem eru þögul
að því leyti að sum þeirra eru útdauð en önnur í bráðri hættu.
Þegar ég „horfði“ á þessa 20 mínútna kvikmynd í fyrra skiptið
miðaði ég enska textann við hljóm tungumálanna, sérstaklega í
þeim tilfellum þegar tungutakið hljómaði í eyrum mínum sem gól
eða bara bull. Í seinna skiptið fóru þessi viðmið að vega minna og
fegurð hljómanna að skipta meira máli.
Í ætingum listakonunnar, þar sem hún ritar enska þýðingu á
setningum úr þessum sömu 24 tungumálum undir hljóðbylgjum,
var sama upp á teningnum. Í fyrstu var það samhengi texta og
hljóðs (túlkað með bylgjum) sem skipti máli, en þegar á leið fóru
bylgjurnar að taka athyglina, jafnvel sem heildræn mynd í rými.
Ég fann mig því ekki ýkja upptekinn af fræðilegum eigindum
sýningarinnar heldur var það skýr fagurfræðin sem náði mér og
skynræn upplifunin yfirtók hneigð mína til að skilgreina það sem
fyrir mig bar.
Þögult tungutak
MYNDLIST
JÓN B. K. RANSU
101 PROJECTS | Susan Hiller
Opið miðvikudaga til laugardaga frá 14-17. Sýningu lýkur 5. apríl.
Aðgangur ókeypis. bbbmn
Susan Hiller „[...] kunn á alþjóðlegum vettvangi og sýnir rannsóknir sínar
undir verndarvæng myndlistar en ekki fræðigreina.“
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. MARS 2009
12 LesbókGAGNRÝNI
Leiklist
Óskar og bleikklædda konan
Borgarleikhúsið
„Framsaga Margrétar
Helgu er almennt ró-
leg í gegnum leikritið
og rödd hennar er
þægilega mjúk og
lágstemmd en þegar
hlutverkið krefst þess
hefur hún upp raust
sína með áhrifamikl-
um hætti. Þrátt fyrir
að ekkert sé út á leik
Margrétar að setja má jafnvel búast við því að
hún nái betri tökum á hlutverkunum eftir því
sem sýningum fjölgar.
Á hinn bóginn er það mat undirritaðs að leikritið
sjálft sé ekki sérlega vel samið. Leikverk sem
fjallar um tíu ára dreng, haldinn ólæknandi hvít-
blæði, ætti að láta „engan ósnortinn“ eins og
segir í auglýsingu en eitthvað fór það ofan
garðs og neðan. Af hverju? Ástæðan er aðallega
sú að áhorfandinn fær það á tilfinninguna að ör-
lög þessa Óskars hafi ekki verið efst í huga leik-
skáldsins Erics-Emmanuel Schmitt. Þess í stað
heyrir maður heimspekinginn Schmitt hugleiða
líf og dauða í gegnum Óskar og aðrar persónur
leikritsins. “
Martin Stephan Regal
Myndlist
Hafnarborg
Helgi Gíslason –
teikningar og skúpt-
úrar bbbnn
„Við erum af því við
hugsum, sagði Desc-
artes einu sinni en við
vitum að tilvera okkar
á jörðinni er háð efn-
isheiminum og grund-
vallarþáttum eins og
fæðu og klæðum. Ein
stór teikning og ein
lágmynd á sýningu Helga innihalda form skálar
sem kallast á við höfuðskeljarnar um leið og
skálin eða diskurinn vísar til fæðunnar. Þessar
myndir heilluðu undirritaða mest þar sem hár-
fínt jafnvægi milli táknmyndanna gefur þeim
aukin lífsmögn og fagurfræðilegan trúverð-
ugleika jákvæðrar lífssýnar.“
Þóra Þórisdóttir
Kvikmyndir
Aldrei stríð á Íslandi
Stuttmynd eftir Braga Þór Hinriksson
Sambíóin bbbnn
„Það er ástæða til að hæla unga kvikmynda-
gerðarmanninum fyrir góð tök á þessu efni sem
er ekki eins fjarstæðukennt í dag og þegar
myndin var tekin, því fengum við að kynnast í
vetur. Skothríðin er óvægin og raunveruleg og
aðalleikarinn stendur sig vel, hræddur og ráð-
villtur. Borgin okkar er ljót og fráhrindandi, en
Aldrei stríð á Íslandi er tekin að mestu leyti í
rústum gömlu Hampiðjunnar við Hlemm og lítur
út eins og brot úr raunverulegu borgarastríði í
t.d. gömlu Júgóslavíu. Það lofar góðu um fram-
tíð Braga Þórs.“
Sæbjörn Valdimarsson
Marley og ég
Smárabíó, Háskólabíó, Laugarásbíó, Borg-
arbíó bbbnn
„Marley sjálfur er óviðjafnanlegur í höndunum á
þeim hundaher sem „leikur“ hann frá goti til
grafar og Wilson og Aniston túlka óaðfinnanlega
hlýtt, viðfelldið og gott fólk og krakkarnir þeirra
eru sæt og eðlileg. Marley and me er vönduð
og ómissandi fjölskyldumynd öllum þeim sem
unna lífinu í kringum okkur. Það má vel vera að
einhverjum öðrum þyki hún væmin. Það er
þeirra vandamál.“
Sæbjörn Valdimarsson
Í GANGI