Lesbók Morgunblaðsins - 16.05.2009, Síða 12

Í
Hallgrímskirkju hefur verið haldið úti
dagskrá í minningu Sigurbjörns Ein-
arssonar biskups og ber þar hæst sýn-
ingu Hörpu Árnadóttur, Nánd, í fork-
irkjunni.
Harpa, sem er sonardóttir Sigurbjörns,
tileinkar sýninguna afa sínum og ömmu,
Magneu Þorkelsdóttur, og sýnir vatns-
litamyndir á striga og teikningar unnar út
frá ræðu Sigurbjörns og krosssaum
Magneu sem prýddi ræðubók biskups.
Vatnslitamyndirnar eru hvíttónaðar og
gegnsæjar og línur teikninganna daufar
og á köflum næsta ósýnilegar. Það er þá
ekki ætlunin að lesa ræðu Sigurbjörns í
teikningunum eða stúdera saum Magneu
heldur er hverfulleikinn hafður í frammi.
Má þess vegna draga beina línu frá þess-
um verkum Hörpu aftur til upprunalegs
lútersks myndmáls, sem á sínum tíma
spornaði gegn krists- og Maríumyndum
kaþólskunnar með svokölluðum vanitas-
málverkum, sem m.a. innihéldu myndir af
hauskúpum, pöddum og rotnandi ávöxt-
um. Þetta myndefni var hvað vinsælast í
norðurhluta Evrópu á 17. öld, en tilgang-
urinn var að minna á hverfulleika alls
þess sem jarðneskt er.
Hverfulleikinn spilar líka veigamikinn
þátt í mínímalisma módernismans, sem er
sú liststefna sem Harpa tengist hvað
mest. Og má greina streng á milli sýn-
ingar Hörpu og verka fransk-pólska
konseptlistamannsins Romans Opalka,
sem árið 1965 hóf að mála hvíta tölustafi,
frá einum og upp úr, á svartan bakgrunn
sem svo hvítnar eftir því sem listamað-
urinn telur hærra og eldist. Þetta magn-
aða æviverk Opalka nefnist „Memento
mori“ (Mundu dauðann), en það er
draumsýn listamannsins að þegar verkin
verða einlit hvít verði hann allur. Í dag
eru þetta næsta hvítar myndir.
Aðferð Hörpu við gerð málverkanna
byggist á hverfulleika, hún lætur strigann
drekka í sig efnið en halda eftir hvítunni.
Hér kemur vatnsliturinn sterkur inn þar
sem hann er laus við allt hold, ólíkt olíu-
blönduðum litum. Málverkin virka þar af
leiðandi hold- og formlaus og þannig séð
ótakmörkuð, því, eins og bandaríski gagn-
rýnandinn og einn helsti talsmaður míní-
malismans, Lucy R. Lippard, hefur haft á
orði: þótt jaðar eða rammi málverks af-
marki ímynd þess þá takmarkar hann
ekki málverkið. Málverk er stærra en
efnið segir til um. Rétt eins og maðurinn.
Hverfult efnið
Morgunblaðið/Eggert
Vatnslitamyndir Aðferð Hörpu við gerð málverkanna byggist á hverfulleika, hún lætur strigann
drekka í sig efnið en halda eftir hvítunni.
MYNDLIST
JÓN B. K. RANSU
HALLGRÍMSKIRKJA | Harpa Árnadóttir
Opið alla daga frá 09.00-18.00. Sýningu lýkur
um miðjan júní (nákvæm dagsetning ekki
ákveðin). Aðgangur er ókeypis. bbbmn
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. MAÍ 2009
12 LesbókGAGNRÝNI
Leiklist
Borgarleikhúsið
Söngvaseiður
„Með hlutverk Maríu
fer söngkonan Val-
gerður Guðnadóttir.
Hér er um að ræða
burðarhlutverk sýn-
ingarinnar. Í
skemmstu máli má
segja að Valgerður
skilaði hlutverkinu
með stakri prýði,
hún hefur mjög fagra
rödd og mikla út-
geislun á sviði. Hlut-
verk kapteins Von
Trapp er ekki eins líf-
legt og Maríu, en Jóhannes Haukur Jóhannesson
fer með hlutverk kapteinsins með ágætum. Jó-
hannes hefur undanfarið leikið gamanhlutverk og
var skemmtileg tilbreyting að sjá hann í alvarlegri
kantinum. Á heimili Von Trapps eru hjú sem leikin
eru af Bergi Þór Ingólfssyni og Hönnu Maríu
Karlsdóttur. Þau eru bæði mjög skemmtileg í
hófstilltum leik. Jóhann Sigurðarson leikur fjöl-
skylduvininn Max með mikilli kómík og Katla
Margrét Þorgeirsdóttir fer vel með hlutverk hinn-
ar ríku Elsu, unnustu Von Trapps. Þau eru ekki
síður færir söngvarar [...]
Söngvaseiður er klassískur söngleikur sem höfð-
ar til allra aldurshópa. Borgarleikhúsið er með
stórsýningu í höndunum, vel heppnaða,
skemmtilega og afar vel unna.“
Ingibjörg Þórisdóttir
Myndlist
Gallerí Fold
Tryggvi Ólafsson
bbbnn
„Á einn veg virka myndir
hans sem kyrralífsmyndir
en á annan sem kompos-
isjón, hreinir litir og form,
nema hvað formin eru
fundin og samsett eins og
„collage“. Liggur því vel við að setja hlutina eða
formin saman og lesa sem frásögn, enda margt
formið táknrænt. En kjósi maður svo, þá má láta
samsetningu lita og forma tala sínu máli.
Tryggvi er staðfastur málari og því fátt um flökt
úr einu í annað. Hann heldur þess fremur áfram
þar sem frá var horfið. Hins vegar er ljóst að eftir
það sem á undan er gengið er listamaðurinn ekki
einungis að fagna listrænum sigri, og er vissu-
lega ánægjulegt að fá að njóta þessa samhliða
listaverkunum. “
Jón B. K. Ransu
Kvikmyndir
Kringlubíó
Alfreð Elíasson og Loftleiðir eftir
Sigurgeir Orra Sigurgeirsson
bbbbn
Sigurgeir styðst við ný og eldri viðtöl, hagnýtir
það mikla efni sem til er á filmu og fléttar við það
auglýsingum, blaðagreinum og -fyrirsögnum, af
nógu er að taka. Útkoman er ekki aðeins fræð-
andi heldur firnaskemmtileg mynd áhorfs, það er
vel haldið á viðfangsefninu, þessu hrífandi ösku-
buskuævintýri með mikla sjarmöra í aðal-
hlutverkum. Maður minnist þess hversu þjóðin
hreifst af atorku þeirra í slagnum við IATA og há-
karlana, hugmyndaflæði þeirra, sem var drif-
krafturinn í baráttu við erlenda og síðar íslenska
áhrifamenn. Myndin mun hjálpa til að halda nafni
Alfreðs og félaga hans á loft um leið og hún er
merk heimild um einstakan útrásarkafla í at-
vinnusögunni (áður en óorði var komið á hug-
takið).
Sæbjörn Valdimarsson
Sambíóin og Laugarásbíó
Star Trek
bbb 1/2n
„Fátt er um frumlega drætti í framvindu og per-
sónugerð en þess ber að geta að hún er vel lukk-
uð, kraftmikil, hröð og í höndum leikara sem eru
vel til þess fallnir að fást við goðsagnakennda
forvera sína. Engu að síður eru það leiktjöldin og
tæknivinnan sem fær mann til að grípa allnokkur
andköf, svo frábærlega er útlit og brellur af hendi
leyst í myndinni.“
Sæbjörn Valdimarsson
Í GANGI
N
æstsíðustu gulu sinfóníutónleikar 2008-9 lukust
upp við vonandi síðasta norðangarra vertíð-
arinnar og þokkalega meðalaðsókn. Á boðstólum
voru fyrst tvö frönsk 16 mínútna hljómsveit-
arverk frá 1913 og 1964, en síðan hinn erkiklassíski „Keis-
arakonsert“ Beethovens frá 1809 er, líkt og hundadaga-
bylting Jörundar eitt sumar á landinu bláa, stendur nú á
200. ári. Í fljótu bragði heldur ósamstæð dagskrá (valin af
unga franska stjórnandanum að manni skilst), en þó eng-
an veginn óbrúandi að milligengnu hléi – þökk sé einkum
óhagganlegri stöðu síðasttalda verksins er séð hefur aðra
eins og ólíkari verkefnagranna í tímans rás.
Það myndaði jafnframt líklegasta meginaðdráttarafl
kvöldsins. Sem kunnugt er trekkir Beethoven allra tón-
skálda bezt, og eftir hærumprýddum meginhluta áheyr-
enda að dæma vissu flestir vel að hverju þeir gengu, þó
svo að Debussy-verkið hefði skv. tónleikaskrá aðeins verið
flutt hér einu sinni áður (1993) og Métaboles frá 1964 eftir
Dutilleux m.a.s. aldrei.
„Tennis“-ballett Debussys, Jeux, síðasta hljómsveit-
arverk franska impressjónistans, hlaut þau sáru örlög að
vera saminn á sama ári og fyrir sama Rússaballett Djagí-
levs og Vorblót Stravinskíjs, og þar með að standa í æver-
andi skugga. Að auki þarf viðkvæmari litbrigðafágun þess
á sérstakri natni að halda, ásamt góðum hljómburði. Þar
eð hvorugu var til að dreifa varð útkoman því frekar dauf.
Íslandsfrumflutningurinn á Métaboles eftir yngri land-
ann Dutilleux (f. 1916) kom hins vegar betur út, því í
hressilegri meðferð Morlots og SÍ var ekki annað að
heyra en að höfundur sé enn vanmetið tónskáld hér á
landi er ætti tíðari flíkun skilda. Ekki sízt í ljósi þess að
Sinfónía nr. 2 ku eina áður flutta verk hans á okkar fjörum
(1968). „Hjávörpin“ reyndust glettilega skemmtilegt
stykki og hlaðið andstæðuríkri orkestrun, m.a.s. með
strengjaplokkuðum votti af bíboppuðum djassi, er SÍ skil-
aði af samtaka leikgleði.
5. og síðasti píanókonsert Beethovens er viðmið-
unarverk par excellence fyrir píanista, enda líklega mest
hljóðritaði konsert síðustu þriggja alda. Bíófíklum til upp-
rifjunar má minna á dýrðlegan miðþáttinn, er tónlýsti
nátthimni í Bonn fyrir hinum barnunga Ludwig á flótta
undan föðurlegum barsmíðum í Immortal Beloved (1994).
Hinn palestínski Saleem Abboud Ashkar fór afar ljóðrænt
með þennan þátt, og þó að maður saknaði ögn rytmískari
sveifluþunga í einkum rondó-fínalnum, þurfti varla að
deila um lipra skalameðferð og persónulega yfirvegun
hans á öðrum stöðum. Undirtektir voru enda harla góðar,
jafnvel þótt drjúgt uppklappið leiddi ekki til aukalags að
sinni.
Ófeig ást
TÓNLIST
RÍKARÐUR Ö. PÁLSSON
HÁSKÓLABÍÓ | Sinfóníutónleikar
Debussy: Jeux. Dutilleux: Métaboles. Beethoven: píanókonsert
nr. 5 í Es. Saleem Abboud Ashkar píanó og Sinfóníuljómsveit Ís-
lands. Stjórnandi: Ludovic Morlot. Fimmtudaginn 7. maí kl.
19:30. bbbmn