Lesbók Morgunblaðsins - 10.10.2009, Side 12

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 2009
12 LesbókGAGNRÝNI
Myndlist
Listasafn Reykjavíkur - Kjarvalsstaðir
Blik - Samsýning
„Hringformið, sterkir litir, mynstur, speglun,
samhverfa – allt eru þetta einkenni á verkum
sýningarinnar. Formum, litum og tækni er
markvisst beitt til að hafa áhrif á, bregða á
leik með og blekkja skynjunina, eða til að
virkja ályktunarhæfni skynfæranna. Litsterk,
hringlaga form eru ráðandi í PopOp-verkum
JBK Ransu þar sem skörun og hreyfing forma kveikja frásagnarlegar vísanir
í hreyfingu plánetanna eða í fyrirbæri afþreyingarmenningar. Verk Helga
Þorgils Friðjónssonar vekja vangaveltur um huglæga skynjun lita, sem og
myndröð Ólafs Elíassonar sem orkar á tímakennd áhorfandans, t.d. kennd
fyrir ferli dögunar, sólseturs, eða kólnunar.“
Anna Jóa
Listasafn Reykjavíkur - Hafnarhús
Yoshimoto Nara bbbmn
„Persónan sem birtist á flestum myndum Nara
er lítil stúlka í japönskum teiknimyndastíl,
manga, með allt of stór augu og höfuð miðað
við búkinn, líkamseinkenni sem við þekkjum
orðið vel á vesturlöndum í gegnum leikfanga-
iðnaðinn og víðtæk áhrif manga. En ólíkt slétt-
um og felldum persónum teiknimyndasagna er
stúlkan á myndum Nara ekki fullkomin. Enn
fremur sjást stundum vinnubrögð listamannsins þar sem hann hefur strok-
að út og breytt, en hvort tveggja undirstrikar ófullkomleika. Stúlkan spilar
stundum rokk og ról, eða heldur á vopni. Hún sýnir af sér uppreisnarkennd
tilþrif á sakleysislegan hátt, líkt og hún hermi kannski eftir þeim stóra heimi
sem áhorfandinn veit að umlykur hana frekar en að Nara dragi hann beinlín-
is fram í verkunum. Súrrealísk áhrif birtast í óvenjulegum samsetningum,
tré eða hús vaxa t.d. stundum upp úr höfði persónanna. Stúlkan er greini-
lega kvenkyns en kvenleikinn þjónar kannski einna helst þeim tilgangi að
draga fram varnarleysi og sakleysi. Stórt málverk á endavegg er líkt og
endapunktur sýningarinnar. Risavaxið andlit og stór augu stara á áhorfand-
ann en í augunum ríkir óljós ringulreið, það er freistandi að lesa úr þeim
ringulreið heimsins. “
Ragna Sigurðardóttir
Leiklist
Borgarleikhúsið - Harry og
Heimir
„Hér verður söguþráður leik-
ritsins ekki rakinn enda skiptir
hann í raun litlu máli. Það eru
útúrdúrarnir sem eru aðal-
atriðið og gera þetta leikrit að
snjöllum hláturleik. Félagarnir
Karl Ágúst, Sigurður og Örn
fara á kostum í þessu verki
sem er blanda af útvarpsleik-
húsi og sviðsleikhúsi. Hljóð-
maðurinn, Ólafur Örn, gegnir
veigamiklu hlutverki enda eru
hljóðbrellur mjög stór hluti
sviðsmyndarinnar ef svo má
að orði komast. Að sjálfsögðu
notast þeir kappar einnig við
sínar eigin„lifandi“ hljóð-
brellur, eins og hurð með hengilás sem hristist, síma og síðast en ekki síst
sínar eigin raddir. Einfaldleikinn er í fyrirrúmi en þó fara þeir ansi langt í til-
standi. Þarna eru augljósir atvinnumenn á ferð enda hafa þeir skemmt
landsmönnum í langan tíma. Hver fimmaurabrandarinn af öðrum fær nýtt
líf í meðförum leikaranna. Atburðarásin er gríðarlega hröð, eins og þeir séu
að keppast við að koma öllu til skila á þeim tíma sem þeim er gefinn. Hvert
tækifæri er nýtt til þess að koma með brandara eða sprell. Þó var eins og
þeir félagar týndu þræðinum á stöku stað, svo hratt voru þeir komnir fram
úr sjálfum sér, en kannski var um að kenna hláturrokunum úr salnum sem
þurftu að dvína áður en haldið var áfram. Þeir fara úr einu hlutverkinu í ann-
að og stundum verður þetta dálítið ruglandi. Ef fólk spyr hvort þarna sé
Spaugstofan á ferð þá er svarið nei. Reyndar reyna nokkrar persónur úr
þeim þætti að lauma sér þarna inn en þeim er komið fyrir kattarnef á svip-
stundu. Þarna er annað á ferð, annars konar húmor sem einungis leiksviðið
getur gert að veruleika. “
Ingibjörg Þórisdóttir
Í GANGI
Á
sýningunni Lýðveldið: vatnið,
fjörðurinn, lækurinn, í Kvos-
inni í Mosfellsbæ má sjá verk
eftir átta íslenskar listakonur
sem allar hafa haslað sér völl í ís-
lensku listalífi. Ólöf Oddgeirsdóttir
sýnir hér málverksveggteppi af
sjálfri fjallkonunni sem er orðin afar
sorgmædd vegna ástands þjóð-
arinnar, þar sem hún situr þó enn
pikkföst í ímyndinni með hrafn á öxl-
inni, bókrolluna í hendinni og kórónu
íss og elda á höfði. Útsaumsmynstur
formæðranna, sem Ólöf er þekktust
fyrir að vinna með, leysist upp í bak-
grunninum og blandast við fjallkon-
una sem órofa viðbót við bak-
grunnsímynd hennar. Arfur
kynslóðanna leikur einnig stórt hlut-
verk í innsetningu Guðbjargar Lind-
ar þar sem hún endurvinnur á fal-
legan hátt bernskuendurminningu
tengdri gömlum myndum og texta-
brotum ömmu sinnar. Slík vinnu-
brögð verða æ algengari hjá íslensk-
um listakonum og vitna um sterka
löngun til að halda í dýrmætar minn-
ingar um persónulegan en um leið
sameiginlegan menningararf.
Móðurímyndin blandast á vissan
hátt ímynd hinna sterku og jafnvel
fjölkunnugu íslensku nútíma forn-
konu í verki Hildar Margrétardóttur
Draumagildrur. Verkinu er ætlað að
fanga martröð þjóðarinnar á þessum
umbrotatímum um leið og þurrkaðir
þorskhausar vísa okkur leiðina til
baka inn í framtíðina og fjaðraskúfar
kallast á við hrafn fjallkonunnar.
Kostulegt myndbandsverk Hlífar Ás-
grímsdóttur í samvinnu við Ólöfu
sýna líknandi hendur draga enda-
laust magn af plastdræsum upp úr
mjúkum og blautum, sóleyjum vöxn-
um mýrarjarðvegi. Aðgerðin minnir á
uppskurð, þar sem gleymdir gúmmí-
hanskar eru dregnir upp úr kvið-
arholi, nema hvað hér ætlar aðgerðin
engan enda að taka og plasthaug-
urinn stækkar út í hið óendanlega.
Bókrollur fjallkonunnar endurtaka
sig í upprúlluðum og sléttum mál-
uðum pergamentlíkum blöðum Krist-
ínar Geirsdóttur sem draga fram feg-
urð tilviljana sem urðu til við gerð
þeirra. Vallarmál Önnu Jóa vísa í
samsett minningarbrot sem tengjast
hinum helgu stöðum lýðveldisins,
Þingvöllum og Alþingi Íslendinga í
Reykjavík. Sjónrænt áleitinn og vel
heppnaður lýðveldisgjörningur Bryn-
dísar Jónsdóttur frá árinu 2004 dreg-
ur fram hvernig sjálfstæðisímynd
þjóðarinnar er bókstaflega máluð á
landið sjálft og samlagast vatninu í
ánum, sem Kristín frá Munkaþverá
líkir við æðakerfi landsins en draum-
kennt vatnslitaverk hennar sýna ein-
mitt yfirlitsmynd af hinum mörgu
vötnum Íslands um leið og þau vísa
til úrhellisins á Þingvöllum 17. Júní
1944.
Í sýningunni má lesa vissa sorg,
gagnrýni og umhyggju fyrir þjóðinni
á ósvissutímum þegar hriktir í und-
irstöðum sjálfstæðis okkar og lýð-
veldið sjálft er orðin ruglingsleg
táknmynd. Listakonurnar virðast tjá
sig með hinni arfbornu sameiginlegu
röddu sem við drukkum með móð-
urmjólkinni þar sem sjálflægni okkar
finnur sér helst útrás í samsvörun
okkar við móður jörð. Verndun nátt-
úrunnar verður þannig hinn löglegi
pólitíski vettvangur allra kvenna (og
karla að sjálfsögðu líka á tímum jafn-
réttis). Vettvangurinn er táknmynd
um leið og náttúra, siðfræði og
menning renna í eitt og blandast
hinni sameiginlegu sjálfsmynd.
Sjálfsmynd og gildi íslenskra kvenna
í líki fjallkonunnar var mótuðum leið
og sjálfsmynd þjóðarinnar og lýð-
veldið sjálft og sýningin bergmálar
ákveðinn söknuð eða samviskubit
sem tekur á sig örlítið mærðarlega
mynd á köflum. Getur verið að fjall-
konan sjálf, íslenskar konur, hafi
brugðist, hún hafi sofnað á siðferð-
isvaktinni? Er tími til komin að hún
vakni og taki upp sitt áskapaða eðl-
islæga hlutverk eða er kominn tími
til að endurskoða gildi hennar og
hlutverk, t.d. kynna hana í fleirtölu?
Frá mínum sjónarhóli er sýningin
ákaflega áhugaverð í því femíníska
samhengi sem ég les í hana. Sýningin
gefur sig þó alls ekki út fyrir að
fjalla um ímynd kvenna sérstaklega
heldur hverfist um lýðræðið og hefur
eflaust samfélagslegar og listrænar
skírskotanir sem gefa möguleika á
miklu víðari umræðu en hér er sett
fram.
Fósturlandsins Freyja
Morgunblaðið/Kristinn
Fjallkonan „...orðin afar sorgmædd vegna ástands þjóðarinnar, þar sem hún situr þó enn pikk-
föst í ímyndinni með hrafn á öxlinni, bókrolluna í hendinni og kórónu íss og elda á höfði.“
MYNDLIST
LISTASALURINN ÞRÚÐVANGUR,
KVOSINNI MOSFELLSBÆ | Samsýning,
Anna Jóa, Bryndís Jónsdóttir, Guðbjörg Lind
Jónsdóttir, Hildur Margrétardóttir, Hlíf Ás-
grímsdóttir, Kristín Geirsdóttir, Kristín
Jónsdóttir frá Munkaþverá, Ólöf Oddgeirs-
dóttir.
Sýningin er opin alla daga frá kl.
14-18. Stendur til 11. október.
bbbnn
Getur verið að fjall-
konan sjálf, íslenskar
konur, hafi brugðist,
hún hafi sofnað á
siðferðisvaktinni?
ÞÓRA ÞÓRISDÓTTIR
Raddir frá Kúbu
Smásagnasafn með fjórtán
sögum eftir konur frá Kúbu.
Erla Erlendsdóttir tók saman
og þýddi
Saga viðskipta-
ráðuneytisins
1939-1994
Hugrún Ösp Reynisdóttir
H Á S K Ó L A Ú T G Á F A N
Auðginnt er barn
í bernsku sinni
Afnám fyrningar alvarlegra
kynferðisbrota gegn börnum
Svala Ísfeld Ólafsdóttir
Vegur minn til þín
Ný ljóðabók eftir
Matthías Johannessen
Svartbók
kommúnismans
Glæpir – ofsóknir – kúgun
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
þýddi