Morgunblaðið - 22.06.2009, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 22. JÚNÍ 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Ítillögum ríkis-stjórnarinnarum lækkun
ríkisútgjalda fljóta
með ýmsar löngu
tímabærar breyt-
ingar, sem snúa að lækkun
kostnaðar hjá æðstu stjórn rík-
isins, hátt settum embættis-
mönnum og í utanríkisþjónust-
unni.
Jóhanna Sigurðardóttir varð
einna fyrst til að vekja athygli á
því vitlausa fyrirkomulagi að
handhafar forsetavalds skipta
með sér launum forseta þann
tíma sem forsetinn er í útlönd-
um. Hún benti á það árið 2000
þegar þessar greiðslur til hand-
hafanna hækkuðu um helming á
einu bretti, vegna þess að skatt-
frelsi forsetans hafði verið af-
numið og laun hans hækkuð á
móti.
Undanfarin ár hefur forsetinn
oft verið hátt í þriðjung ársins
erlendis og á meðan hafa skatt-
greiðendur borgað tvöföld for-
setalaun. Greiðslur til handhaf-
anna hafa numið átta til ellefu
milljónum króna á ári. Hver
þeirra um sig, forseti Alþingis,
forseti Hæstaréttar og forsætis-
ráðherra, hefur því fengið allt að
þrjár og hálfa milljón í launa-
uppbót árlega fyrir að gera mest
lítið. Það var löngu tímabært að
afnema þessar greiðslur og stóð
Jóhönnu Sigurðardóttur einna
næst að ganga í það verk.
Nú hefur sömuleiðis verið til-
kynnt að sendiskrifstofum Ís-
lands erlendis verði fækkað
frekar, sendiherrabústaðir í
ýmsum borgum verði seldir og
sendiherrum fækkað.
Þegar rætt er um niðurskurð
ríkisútgjalda er oft spurt hvort
ekki sé nær að skera niður í ut-
anríkisþjónustunni en að lækka
t.d. útgjöld til velferðarmála. Þá
gleyma menn því kannski að út-
gjöld til utanríkisþjónustunnar
eru ekki nema rétt rúmlega 1%
af ríkisútgjöldunum. Þar næst
ekki nema mjög
takmarkaður ár-
angur. Við kom-
umst heldur ekki af
án utanríkisþjón-
ustu í alþjóðavædd-
um heimi. En þar er hægt að
spara eins og annars staðar og
það er ekki sízt mikilvægt af því
að þar finnst almenningi oft vera
snobb og íburður. Þess vegna er
sjálfsagt að selja ríkmannlega
sendiherrabústaði. Sendiherrar
ríkis, sem á í jafnmiklum erf-
iðleikum og Ísland, geta látið sér
hóflegra húsnæði lynda og leigt
sali fyrir móttökur.
Fækkun sendiherra er sömu-
leiðis sjálfsögð. Það er vitað mál
að þeir voru of margir, ekki sízt
af því að þurft hefur að útvega
gömlum flokkshestum störf á
undanförnum árum. Það er ekki
nema eðlilegt að fjöldi sendi-
herra endurspegli þau verkefni,
sem utanríkisþjónustan fæst
við.
Fleira hefur verið ákveðið til
að lækka kostnað í æðstu stjórn
ríkisins; til dæmis hefur verið
skorið niður í ferðakostnaði Al-
þingis, dagpeningar lækkaðir
hjá ráðherrum og embætt-
ismönnum og störf aðstoð-
armanna þingmanna aflögð.
Ekkert af þessu hefur úr-
slitaþýðingu fyrir sparnaðinn í
ríkisrekstrinum, þótt auðvitað
safnist upphæðirnar saman. Það
er hins vegar nauðsynlegt fyrir
ráðherra, þingmenn og embætt-
ismenn að ganga á undan með
góðu fordæmi. Þá eru aðrir lík-
legri til að sætta sig við nið-
urskurð, sem bitnar með einum
eða öðrum hætti á þeirra skinni.
Og ekki mun þessi niður-
skurður heldur koma í veg fyrir
lækkun útgjalda til heilbrigð-
ismála, velferðarmála og
menntamála, sem eru stóru
póstarnir í útgjöldum ríkisins.
Þar verður að ná fram hinum
raunverulega sparnaði, hvort
sem fólki líkar betur eða verr.
Handhafalaun og
sendiherrabústaðir
máttu missa sig}
Tiltekt á toppnum
Kristín Ingólfs-dóttir, rektor
Háskóla Íslands,
fjallaði um þann
niðurskurð, sem
stendur fyrir dyr-
um í menntakerfinu eins og
annars staðar, þegar hún
ávarpaði kandídata við braut-
skráningu síðastliðinn laug-
ardag.
„Við sem eigum mest undir
fjárveitingu frá ríkinu verðum
að tryggja að eins vel sé farið
með fjármuni og kostur er. Í
endurskoðun mennta- og vís-
indakerfis sem nú stendur yfir
er brýnt að við sem þjóð höfum
þrek til að velta við öllum stein-
um og sækja fram af dirfsku.
Við verðum að hafa vit til þess
að hlúa að því sem best er gert
og því sem skapar okkur sér-
stöðu og áþreifanlegan árang-
ur,“ sagði rektor.
„Ef við náum þann-
ig að styrkja
menntakerfið, og
nýta það sem lið í
að varða leiðina úr
þrengingunum, komum við vel
undirbúin til leiks þegar þessu
samdráttarskeiði lýkur. Til
þess verðum við að hugsa stórt,
hafa heildarhagsmuni í huga og
þor til að taka erfiðar ákvarð-
anir. Ef menntakerfið fellur
hinsvegar í far meðalmennsku
verðum við lengi að ná okkur á
strik aftur. “
Þetta er rétt hjá Kristínu
Ingólfsdóttur. Við núverandi
aðstæður má meðalmennskan
ekki verða ofan á, hvorki í
menntakerfinu né annars stað-
ar.
En það er spurning um hug-
arfar, miklu frekar en peninga.
Spurning um
hugarfar frekar
en peninga}
Forðumst meðalmennskuna Þ
að er notalegt að sofna við fugla-
sönginn í Fljótstungu. Og þegar
söngurinn þagnar er algjör kyrrð.
Þangað til dóttirin hvíslar úr
svefnpokanum: „Ég finn blóma-
lykt af höndunum mínum.“ Hún tíndi blóm-
vendi handa öllum sem urðu á vegi hennar
þennan sumardag ásamt spánnýrri vinkonu
sinni, þær völdu saman hvönn, súru og brenni-
sóley – röðuðu þeim nosturslega í vatnsglas.
„Vá, ég fæ að taka það heim með mér,“ sagði
þakklát kona sem fyrir stuttu var stelpa líka.
„Ég skila bara glasinu á morgun.“
Þennan dag rýndi stelpan líka í steinana í
náttúrunni, einn var sem andlit, annar fjall að
nóttu, þriðji hjarta og fjórði fjall að degi. Það
býr margt í grjótinu sem maður hnýtur um.
„Ég datt ofan í holu,“ sagði hún svo hlæj-
andi. Pabbanum varð hugsað til húskarlsins sem fannst í
Skeggjaholu í landi Fljótstungu. Skeggi var svo óhepp-
inn að komast í sögubækurnar fyrir að vera höggvinn af
Gretti, svo öxin stóð í heila. Síðar fundust beinin í hol-
unni, eða svo segja heimamenn, enda hauskúpan klofin.
Og jarðneskar leifar þessa sögufræga manns voru flutt-
ar í Reykholtskirkjugarð.
Svo sem ekkert verið að gera veður út af því í sveit-
inni.
Og kannski hafðist útilegumaður við í hraunhellinum
Víðgelmi en þar fundust fyrir rúmum áratug eldstæði og
aska, bein sem brotin höfðu verið til mergjar, skinn-
skjóða og sex sörvisperlur, auk málmhrings og brota af
jaspissteinum sem notaðir hafa verið til að tendra eld.
Allt þetta á syllu hátt í hellinum, svo góður felustaður að
það uppgötvaðist ekki fyrr en 900 árum síðar.
Víðgelmir er 1.460 metrar langur og eftir
klifur yfir skriður og stórgrýti, innan um ís og
dropsteina, blasir við kúadella í hellisbotn-
inum. Auðvitað er það við hæfi, nú þegar
Handbók um hugarfar kúa er komin út og
mannfólkið sækir visku sína þangað sem það
fær mjólkina. Upp í hugann komu vísur til
fertugs afmælisbarns í Fljótstungu, sem veit
að vísdóminn er að finna í náttúrunni:
Ein er skepnan ósköp skýr
alveg laus við kífið;
ef við hugsum eins og kýr
einfaldar það lífið.
Þér mun aldrei lífið leitt
ef lallar frjáls í haga
og bítur stráið eitt og eitt
oní stóran maga.
Svo þú getur lagst í laut
er lifnar ástarþráin
og lokkað til þín nálægt naut
að naga saman stráin.
Er brátt liðin ævin hálf.
Ó, hve þá er gaman
að eiga litla kvígu og kálf
úr klaufum sletta saman.
Um hugarfarið handbók færð
helgra Frónsins kúa
og eftir það munt endurnærð
úti í fjósi búa.
Pétur
Blöndal
Pistill
Af Víðgelmi, kúm og hugarfari
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
S
tíft er fundað í utanrík-
ismálanefnd þessa dagana
um ályktunartillögurnar
tvær um aðildarumsókn
að ESB. Tillögu rík-
isstjórnarinnar um aðildarumsókn að
ESB og tillögu framsóknar- og sjálf-
stæðismanna um undirbúning mögu-
legrar umsóknar um aðild að ESB.
Fundað verður nánast dag hvern í
þessari viku en að sögn Árna Þórs
Sigurðssonar, formanns nefnd-
arinnar, er ljóst að nefndin mun þó
ekki ljúka umfjöllun um tillögurnar
fyrr en eftir mánaðamótin.
Nokkrir tugir gesta hafa komið
fyrir nefndina, rætt hefur verið við
fulltrúa hagsmunasamtaka, stofnana
og ráðuneyta. Í seinustu viku rann út
frestur til að skila inn umsögnum við
tillögurnar. Liggja fyrir samtals 108
erindi, sem nefndarmenn fara yfir en
í mörgum tilvikum er um samhljóða
umsagnir að ræða við tillögurnar
tvær. Má því ætla að raunverulegur
fjöldi umsagna sem borist hafa sé um
60.
Að sögn Árna Þórs hefur nefndin
tekið á móti gestum alla síðustu viku.
„Við erum því ekki byrjuð að vinna í
tillögunum sjálfum heldur höfum að-
allega verið að leita eftir viðhorfum
og ábendingum.“ Árni Þór segir
nefndarmenn reyna að átta sig á
hvort ná megi samstöðu um máls-
meðferðina burtséð frá afstöðu
manna til aðildar að ESB. Spurður
hvort reynt væri að tvinna tillögurnar
saman í eina, eins og lagt er til að gert
verði í mörgum umsögnum, sagði
hann að unnið væri í því.
Margar umsagnir hafa þegar verið
birtar á vef þingsins og kemur fátt
þar á óvart. Þar endurspeglast
ágreiningurinn í þjóðfélaginu um
hvort sækja eigi um aðild. ASÍ og
flest aðildarsamtök þess hvetja ein-
dregið til aðildarumsóknar. Í umsögn
Starfsgreinasambandsins segir að á
vettvangi þess hafi komið fram mik-
ilvægi þess að aðildarviðræður einar
muni leiða fram raunverulega kosti
og galla beinnar aðildar. Því sé mik-
ilvægt að hefja aðildarferilinn sem
fyrst. MATVÍS tekur í sama streng
og hvetur til aðildarumsóknar en
gagnrýnir að tillaga stjórnarandstöðu
virðist sett fram til þess eins að tefja
aðildarumsókn ,,og halda okkur enn
lengur í fjötrum gagnslítils gjaldmið-
ils [...]“. BSRB slær nokkuð annan
tón en félagarnir í ASÍ. Bandalagið
hefur enn ekki tekið afstöðu til að-
ildar að ESB en lýsir sig sammála
mati á grundvallarhagsmunum lands-
ins sem fram kemur í tillögu rík-
isstjórnarinnar.
Komi sér saman um eina tillögu
Samtök atvinnulífsins eru klofin í
afstöðu sinni til ESB-aðildar. Í um-
sögn SA segir að skiptar skoðanir séu
innan samtakanna um aðild Íslands
að ESB og að SA muni gæta hags-
muna allra aðildarfélaga á grundvelli
þess. LÍÚ er andvígt aðildarumsókn
en Samtök iðnaðarins eru á öndverð-
um meiði og vilja aðild. Samtök ferða-
þjónustunnar skora á þingmenn að
koma sér saman um eina tillögu í stað
tveggja. Landssamband kúabænda
leggur til að þingið hafni báðum til-
lögunum.
Morgunblaðið/Eggert
Annir Þingfundir víkja fyrir nefndastörfum flesta daga í þessari viku.
Flóð umsagna og
mikill gestagangur
Í yfir sextíu umsögnum við ESB-
tillögurnar kristallast ágreining-
inn um Evrópusambandsmálið í
þjóðfélaginu. Ljóst er að utanrík-
ismálanefnd lýkur ekki umfjöllun
sinni fyrr en í júlí.
INNIHALD aðildarumsóknar
að ESB ,,getur verið mjög ein-
falt og ekki vísað til neinna
efnislegra atriða sem verða
muni andlag samninga í þeim
samningaviðræðum sem fram-
undan væru,“ segir í umsögn
utanríkisráðuneytisins þar sem
lýst er ferlinu þegar sótt er um
aðild að ESB.
Bent er á að sum ríki hafi
hins vegar kosið flóknari um-
sókn með lýsingu á tilteknum
atriðum sem semja þurfi sér-
staklega um.
Þar segir einnig að ekki
þurfi að velkjast í vafa um að
Ísland uppfylli öll skilyrði að-
ildar að ESB. Löggjöf ESB er
skipt upp í 35 kafla og síðan er
samið um þá hvern og einn
skref fyrir skref.
Framkvæmdastjórn ESB
leggur fyrir aðildarríkin til-
lögur um samningsafstöðu í
hverjum kafla en endanleg
ákvörðun er í höndum hvers
aðildarríkis, bæði um að hefja
viðræður og að ljúka þeim.
BÆÐI EIN-
FALDAR OG
FLÓKNAR