Morgunblaðið - 29.07.2009, Blaðsíða 8

8 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. JÚLÍ 2009
FRÉTTASKÝRING
Eftir Sigrúnu Rósu Björnsdóttur
sigrunrosa@mbl.is
LOFTRÝMISGÆSLA Atlantshafs-
bandalagsins (NATO) við Ísland
hefst á ný 6. ágúst nk og stendur yfir
í þrjár vikur. Bandaríski flugherinn
sér um gæsluna en Varnarmálastofn-
un hefur umsjón með verkefninu hér.
Skiptar skoðanir um gæsluna
Árni Þór Sigurðsson, formaður ut-
anríkismálanefndar Alþingis, segir
að leggja eigi niður Varnarmála-
stofnun um áramótin og einnig loft-
helgisgæsluna. Því sem sparaðist
væri betur varið til að efla til dæmis
löggæsluna.
Steingrímur J. Sigfússon fjár-
málaráðherra segist sammála for-
manni utanríkismálanefndar um að
ástæðulaust sé að eyða í lofthelg-
isgæslu og Varnarmálastofnun við
þessar aðstæður. Það eigi einfaldlega
að hætta þessu.
Þegar leitað var viðbragða hjá
Össuri Skarphéðinssyni utanrík-
isráðherra segir hann Árna Þór
frjálst að hafa sínar skoðanir á þessu
máli. „Það hafa engar ákvarðanir
verið teknar um breytingar af hálfu
ríkisstjórnarinnar.“
„Það gengur ekki að það sé ein-
hver hringlandaháttur í varnarmála-
stefnu Íslands,“ segir Bjarni Bene-
diksson, formaður
Sjálfstæðisflokksins. Það hafi í
grundvallaratriðum ekkert breyst
sem geti valdið því að við föllum
skyndilega frá kröfum og hug-
myndum um lágmarksvarnir.
Rætt um norrænt samstarf
Össur bendir á tillögur Thorvalds
Stoltenbergs, fyrrverandi utanrík-
isráðherra Noregs, um norræna
samvinnu á sviði utanríkis- og varn-
armála. Þar er meðal annars lagt til
að Norðurlöndin taki að sér sameig-
inlega loftrýmisgæslu á Íslandi. „Það
hefur enginn í sjálfu sér mælt á móti
því að þær tillögur séu skoðaðar til
hlítar. Ég held að þær séu athygl-
isverðar,“ segir Össur.
Bjarni segir að ef við færum í nán-
ara samstarf við Norðurlöndin um
loftrýmisgæslu á norðurslóðum, þá
þýddi það einungis breytingu á fyr-
irkomulaginu. Það yrði áfram loft-
rýmisgæsla en við myndum þurfa að
kosta einhverju til samstarfsins.
Ríkisstjórnin hefur þegar lýst því
yfir að Varnarmálastofnun verði ekki
starfrækt í núverandi mynd, en þar
er skorið niður um rúmlega 337 millj-
ónir í ár.
Árni Þór segir að gagnrýnt hafi
verið að stofnunin var sett á lagg-
irnar áður en niðurstaða áhættumats
hafi verið ljós í byrjun þessa árs. Þar
hafi komið fram að ekki væri ástæða
til fyrir Ísland að hafa áhyggjur af
hernaðarógn.
Stofnanir sameinaðar?
Össur var ekki tilbúinn til að stað-
festa þau orð Árna Þórs að Varnar-
málastofnun yrði lögð niður um ára-
mótin. Sagði hann reynt að skoða til
hlítar að sameina stofnunina Land-
helgisgæslunni og hugsanlega hluta
úr fleiri stofnunum og flytja til Kefla-
víkur. Það gerðist ekki fyrr en á
næsta ári.
Ellisif Tinna Víðisdóttir, forstjóri
Varnarmálastofnunar, sagði nýverið
í samtali við Morgunblaðið að ekki sé
hægt að fara í breytingar á varn-
arhlutanum án samþykkis NATO og
það taki minnst ár áður en ný stofn-
un sé samþykkt sem umsjónaraðili.
Sagði Össur að áfram yrði staðið
við skuldbindingar Íslendinga gagn-
vart NATO.
Deilt um lofthelgisgæslu
Morgunblaðið/ÞÖK
Flugumferð Undirbúningur lofthelgisgæslu bandaríska flughersins hér á landi mun standa yfir fram í næstu viku.
Má búast við aukinni umferð flutningaflugvéla á vegum hersins um Keflavíkur- og Akureyrarflugvelli næstu daga.
 Vill leggja niður lofthelgisgæslu og Varnarmálastofnun og efla frekar löggæsluna  Ríkisstjórnin
ekki tekið neina ákvörðun um breytingar á gæslunni  Bandarískur flugher væntanlegur í næstu viku
Í HNOTSKURN
»Alls munu um 140 liðs-menn bandaríska flug-
hersins taka þátt í lofthelg-
isgæsluverkefninu
»Flugherinn kemur meðfjórar F-15 orrustuþotur
og eldsneytisflugvél.
»Bandaríkjamenn munusjálfir bera kostnað af loft-
rýmisgæslunni. Hins vegar
greiða Íslendingar svokall-
aðan gistiríkisstuðning, sem
felst aðallega í uppihaldi.
Hugmyndir eru um að leggja nið-
ur núverandi fyrirkomulag loft-
helgisgæslunnar og fara í sam-
starf við Norðurlöndin um hana.
Þá verði Varnarmálastofnun lögð
niður á næsta ári.
MÖRK íslenska loftvarnasvæðisins
liggja upp að loftvarnasvæðum
annarra aðildarríkja NATO og er
það hluti af loftvarnasvæði NATO.
Bandaríkjaher og yfirherstjórn
Atlantshafsbandalagsins ákváðu á
sínum tíma hvert væri loftvarna-
svæði Íslands.
Þegar bandaríski herinn hvarf
héðan ákvað NATO, í samráði við
íslensk stjórnvöld, að loftvarna-
svæðið yrði óbreytt,
Á vef Varnarmálastofnunar
kemur fram að loftrýmisgæslan er
hluti af samhæfðu loftvarnakerfi
NATO. Byggist hún meðal annars á
því að nýta upplýsingar frá ís-
lenskum ratsjárstöðvum.
Sér Varnarmálastofnun um eft-
irlit með loftvarnarsvæði Íslands
sem stofnunin erfði eftir Ratsjár-
stofnun og er fylgst með varn-
arsvæðinu allan sólarhringinn.
Samþykkt var af fastaráði NATO
að ríki bandalagsins myndu senda
ársfjórðungslega orrustuflugvélar
til loftrýmisgæslu á Íslandi. Ís-
lenska loftvarnakerfið yrði síðan
samþætt loftvarnakerfi NATO í
Evrópu.
Hvert og eitt ríki ber þann
kostnað sem hlýst af eftirlitinu. Ís-
lendingar greiða hins vegar uppi-
hald liðsaflans hér á landi.
Lofthelgisgæslan hluti af loftvarnakerfi NATO
Eftir Skúla Á. Sigurðsson
skulias@mbl.is
ARÐSEMI af fjármagni sem bundið er í orkuvinnslu hér
á landi er að jafnaði rúmlega helmingi minni en í annarri
atvinnustarfsemi að stóriðju og fjármálastarfsemi und-
anskildum. Er þetta meðal niðurstaðna fyrstu áfanga-
skýrslu á mati afrakstri orkusölu til erlendrar stóriðju
fyrir íslenska þjóðarbúið sem ráðgjafarfyrirtækið Sjón-
arrönd gerði fyrir fjármálaráðuneytið og birt var í gær.
Í fréttatilkynningu frá ráðuneytinu segir að þrátt fyrir
miklar fjárfestingar hins opinbera í orkuverum sem selja
eiga orku til stóriðjuvera á undanförnum árum hafi ekki
verið gerðar miklar athuganir á því hvort það sé þjóð-
hagslega hagkvæmt. Þar segir einnig að Efnahags- og
þróunarstofnun Evrópu (OECD) hafi ítrekað beiðst þess
að þetta yrði athugað.
„Náttúrukostnaður“ tekinn með í reikninginn
Í skýrslunni kemur fram að í Evrópu og Bandaríkj-
unum standist orkufyrirtæki arðsemiskröfur betur en
aðrar atvinnugreinar en hér á landi gera þau það þriðj-
ungi verr. Þá segir að fyrirferð stóriðju í hagkerfinu hafi
aukist mjög hér og ýtt undir þenslu á vinnumarkaði en
miklar sveiflur séu í geiranum. Er í því samhengi bent á
að verð á áli og rafmagni frá stóriðju hafi í júní verið um
helmingi lægra í dollurum talið en á sama tíma á liðnu
ári.
Samkvæmt skýrslunni mun þjóðhagsleg arðsemi af
„dæmigerðum virkjunarframkvæmdum“ verða töluvert
minni en samkvæmt hefðbundnum arðsemisreikningum
þegar „náttúrukostnaður“ er tekinn með í reikninginn.
Hinir hefðbundnu útreikningar taka ekki tillit til þeirra
náttúruspjalla sem starfsemin veldur.
Von er á endanlegum niðurstöðum rannsóknarinnar á
málinu frá Sjónarrönd í lok ársins.
Arðsemi orkusölunnar
minni hér en erlendis
Skýrsla um mat á arðsemi orkusölu til stóriðju sýnir um
helmingi lakari arðsemi en í flestum öðrum atvinnugreinum
Morgunblaðið/ÞÖK
Ál Verð áls og raforku frá stóriðju hefur lækkað mjög.
» Staðan hefur ekki verið athuguð
þrátt fyrir miklar fjárfestingar
» Ísland kemur illa út sé það borið
saman við Bandaríkin og Evrópu
JÚLÍTILBOÐ
54.990
VERÐ FRÁ
- gott úrval
kaffivélar
– mest seldu sjálfvirku kaffivélarnar á Íslandi um árabil