Morgunblaðið - 29.07.2009, Blaðsíða 18

18 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. JÚLÍ 2009
ÞVÍ er haldið fram
að enginn samningur
verði erfiðari Íslend-
ingum en Icesave-
samningurinn síðan
Gamli sáttmáli var
gerður 1262. Gamli
sáttmáli er örlagarík-
asti samningur í ellefu
hundrað ára sögu
þjóðarinnar. Með hon-
um glötuðu Íslend-
ingar sjálfstæði og urðu skattland
erlendra ríkja hálfa sjöundu öld. Með
Icesave-samningnum er hins vegar
leitað leiða til að endurreisa virðingu
og efnahag íslensku þjóðarinnar og
tryggja framtíð Íslendinga í sam-
félagi þjóðanna. Það er því út í hött
að bera saman þessa tvo samninga
og ber annaðhvort vitni um þekking-
arleysi eða lýðskrum – nema hvort
tveggja sé.
Rætur Gamla sáttmála
Orsakir þess að Gamli sáttmáli var
gerður og þjóðveldið leið undir lok
voru margar og flóknar. Meg-
inorsökin var þó sú að skipulag þjóð-
veldisins var úrelt og átti sér enga
hliðstæðu í Evrópu og hafði raunar
veri gallað frá upphafi. Ekkert sam-
eiginlegt framkvæmdavald var í
landinu, og þegar komið var fram á
13. öld logaði allt í illdeilum, skipa-
ferðir ótryggar og verslun í molum
vegna þess að Íslendingar áttu engin
haffær skip lengur.
Orsakir hruns íslensku bakanna,
sem leiddu til erfiðleika í íslensku at-
vinnulífi, eru einnig margar og flókn-
ar og naumast á færi nokkurs manns
að greina þær enn. Meginástæður
voru hins vegar þrjár: ágirnd, hroki
og mannfyrirlitning, en þetta þrennt
var fyrrum talið til dauðasyndanna
sjö. Íslendingar stóðu í október ein-
angraðir og öllu trausti rúnir og
lánalínur til útlanda voru og eru lok-
aðar.
Tilgangur Icesave-
samningsins
Icesave-samningurinn
er gerður til þess að
leysa þennan vanda og
samningurinn er gerður
að bestu manna yfirsýn.
Formaður íslensku
samninganefndarinnar
var Svavar Gestsson
sendiherra, margreynd-
ur stjórnmálamaður sem
hafði með sér trausta
ráðgjafa, starfsfólk
Seðlabanka og þriggja ráðuneyta auk
íslenskra hagfræðinga og lögfræð-
inga með sérþekkingu og reynslu.
Þegar stjórnmálamenn og frétta-
skýrendur saka slíkt fólk um van-
þekkingu og óheilindi, gera þeir hinir
sömu lítið úr sjálfum sér og menntun
þjóðarinnar og hitta sjálfa sig fyrir.
Ef besta fólk þjóðarinnar er vankunn-
andi og því er ekki treystandi, hvern-
ig er þá um hina verstu sem hafa
hvorki reynslu né þekkingu? Slíkur
málflutningur ber vitni um vænisýki
og vanmetakennd og leiðir þjóðina í
ógöngur. Málflutningurinn felur einn-
ig í sér að Íslendingar geti ekki ráðið
fram úr vandanum sjálfir heldur verði
að leita til útlendinga með alla hluti,
enda hefur sá málflutningur einnig
heyrst af hálfu einstaka stjórnmála-
manna og fréttaskýrenda.
Ábyrgð
Icesave-samningurinn er gerður á
ábyrgð Steingríms J. Sigfússonar
fjármálaráðherra sem hefur sér til
fulltingis Indriða H. Þorláksson hag-
fræðing, fyrrverandi ríkisskattstjóra,
margreyndan embættismann og
traustan. Hvorugur þeirra átti
nokkra aðild að svikum sem liggja að
baki hruninu, en hreinsa nú upp eftir
óreiðumenn. Engum vafa er undir-
orpið að báðir eru vanda sínum vaxn-
ir. Steingrímur J. Sigfússon hefur auk
þess lagt pólitíska framtíð sína að veði
til þess að vinna þetta endur-
reisnarstarf. Er honum betur treyst-
andi en öðrum íslenskum stjórn-
málamönnum til þess að leysa úr
þessum vanda þjóðarinnar.
Tilgangur Icesave
Megintilgangur Icesave-samn-
ingsins er að láta Íslendinga axla sið-
ferðilega ábyrgð sem þeir bera sem
þjóð, án þess að almenningur – hver
og einn einstaklingur – eigi hlut að
máli og enga sök á hruninu. Icesave-
samningurinn á einnig að rétta hlut
útlendinga sem trúðu á fagurgala ný-
ríkra auðmanna. Síðast en ekki síst er
samningnum ætlað að endurvekja
traust annarra þjóða á Íslandi og Ís-
lendingum. Það er mergurinn máls-
ins.
Allar líkur benda til þess, að eftir
sjö ár – þegar afborganir hefjast
vegna samningsins – hvíli á ríkissjóði
skuld sem nemur um 20% landsfram-
leiðslu. Þessa skuld skal greiða á átta
árum. Afborganir nema því tveimur
til þremur prósentum af landsfram-
leiðslu Íslendinga á ári að meðtöldum
vöxtum. Undir þessu getur þjóðin ris-
ið – og undir þessu verður þjóðin að
rísa, bæði til þess að sýna hvers hún
er megnug og til þess að sýna að hún
vill góð samskipti við aðrar þjóðir. Ís-
lendingar eru heldur ekki á vonarvöl.
Möguleikar þjóðarinnar eru fjöl-
margir og afkoma hennar trygg ef
auðlindir og mannauður eru rétt nýtt
og lýðskrum og rangar upplýsingar
villa mönnum ekki sýn.
Icesave-samningurinn
til bjargar Íslandi
Eftir Tryggva
Gíslason » Orsakir hruns
íslensku bakanna,
sem leiddu til erfiðleika
í íslensku atvinnulífi,
eru einnig margar
og flóknar og naumast
á færi nokkurs manns
að greina þær enn.
Tryggvi Gíslason
Höfundur er fyrrum skólameistari
Menntaskólans á Akureyri.
ÁRIÐ 1991 kom út
bók eftir mig undir
heitinu Úr ríki náttúr-
unnar (Ísafold,
Reykjavík); greinasafn
um margvíslegar
spurningar sem lutu að
því efni og voru þá
áleitnar. Ein var þessi:
Þolum við eina milljón
ferðamanna á ári? Nið-
urstaðan var sú að það
væri vafasamt og mörg
atriði sem þyrftu skoðunar við. Sum
rökin hafa ekki staðist tímans tönn
en önnur ágætlega og vissulega hafa
forsendur breyst með tímabundinni
fjárglæfraþeysireið hér heima,
auknum áhuga á ferðlögum á norð-
urslóðum og svo innlendri og al-
þjóðlegri kreppu. Meðal annars er
þarna kallað eftir könnun á burð-
argetu þeirrar auðlindar sem ferða-
þjónustan byggist aðallega á, þ.e. ís-
lenskrar náttúru. Og nú liggur fyrir
þingsályktunartillaga Sivjar Frið-
leifsdóttur og þingmanna úr öllum
flokkum um þá vinnu. Kominn tími
til og rétt að þakka fyrir gjörning-
inn.
Vel má vera að niðurstaðan nú
verði á þann veg að við ráðum við
móttöku um milljón erlendra ferða-
manna árlega með sjálfbærum
hætti. Þá er eftir að meta að hve
miklu leyti aðrar atvinnugreinar
þola það sambýli mannfrekrar þjón-
ustugreinar og einnig
hvort mikilvirk ferða-
þjónusta leiði til ein-
hæfni í hagkerfinu, en
það er þekkt vandamál
á Íslandi. Tvíeggjað
getur verið að treysta
um of á atvinnugrein
sem er mjög svo háð
efnahag efnaðri hluta
efnuðu þjóðanna og
brennslu kolefniselds-
neytis (fyrirsjáanlega í
1-2 áratugi í viðbót)
þegar raddir um stór-
tækar aðgerðir í loftslagsmálum
verða æ háværari.
Sigrún Helgadóttir bryddar upp á
umræðu um þetta efni í grein í
Morgunblaðinu í júlí síðastliðnum og
rekur þar meðal annars nauðsyn
þess að opna ferðamannaslóðir með
stíl og lágmarksraski, svo sem með
stikuðum leiðum. Hún hefur rétt fyr-
ir sér og er alveg ljóst að tvöfalt
fleiri erlendir ferðamenn kalla á end-
urskipulagningu í ferðaþjónustunni,
breyttar áherslur og framsæknar
aðferðir við afþreyingu, auk meira
eftirlits svo eitthvað sé nefnt. Í sömu
andrá má ekki gleyma íslensku
ferðamönnunum. Þeir sýna nú eigin
landi æ meiri áhuga, sem betur fer.
Álag af völdum þeirra er jafnvel
meira en af útlendingunum. Ein
ástæða þess telst slæm umgengni
sem því miður er enn vandamál
heima fyrir.
Skoðið hannaða göngustíga, nátt-
úrulegar kindagötur, tillagðar hesta-
leiðir og stikaðar gönguleiðir frá
Esju að telja út á Reykjanes. Sama
hvar borið er niður, malarstígar á
Hólmsheiði og í Heiðmörk, kinda-
götur upp frá Lækjarbotnum, stik-
aður Reykjavegur eða breið hesta-
leið við Hjallamisgengið; alls staðar
hafa menn á vélknúnum faratækj-
um, einkum torfærumótorhjólum og
fjórhjólum spænt upp þessar slóðir.
Meira að segja í skógarlundum ná-
lægt Geithálsi við Reykjavík. Annars
staðar hefur utanvegaakstur skilað
flögum, gróðursárum, umsnúnum
melum og alls konar raski. Skoðið
t.d. Sveifluháls, Úlfarsfell, Hengil og
jafnvel Helgafell sem er ekki auðvelt
viðureignar fyrir mótorhjólaknapa.
Sums staðar voru raunar fyrir sér-
lagðir ökuslóðar (sbr. leið fyrir svifd-
rekamenn á Úlfarsfell) en þá er farið
um víðan völl út frá þeim, jafnt á
blautu vori sem þurru sumri. Annars
staðar eru slóðar orðnir svo kyrfi-
lega markaðir að menn sem ekki vita
betur halda að þarna hafi verið lögð
ökuleið með formlegum hætti.
Þetta eina dæmi um umgengni nú-
tímafólks við lifandi og dauða nátt-
úru ber þess vitni að miklu þarf að
breyta og mikið þarf að bæta áður en
okkur sjálfum er treyst fyrir milljón
ferðalöngum svo sómi sé að um víða
veröld.
Þola milljón
ferðamenn okkur?
Eftir Ara Trausta
Guðmundsson
» ...um umgengni
nútímafólks við
lifandi og dauða náttúru
ber þess vitni að miklu
þarf að breyta og mikið
þarf að bæta ...
Ari Trausti
Guðmundsson
Höfundur er jarðvísindamaður
og áhugamaður um náttúruvernd
og ferðaþjónustu.
HÁLF þjóðin
ígrundar nú lög og
réttlæti varðandi Ice-
save-málið. Flestir
vita nokkurn veginn
hvað við er átt. Það
eru skuldir, sem
Landsbanki Íslands
(LÍ) stofnaði til í Bret-
landi og Hollandi. LÍ
greip til þess ráðs að
bjóða sparireikninga
með háum vöxtum til að afla lausa-
fjár, en frá 2006 lögðu ótrúlega marg-
ir inn fé, en ekki veit ritari til þess, að
áætlanir hafi verið gerðar í bankanum
hvernig ætti að ávaxta féð með útlán-
um með hærri vöxtum en innláns-
vöxtunum. Til hvers að vera að því?
Nei, það vantar bara peninga strax til
að borga af öðrum lánum.
Hengingarólin virtist kreppa að.
Og Sigurjón Þ. Árnason bankastjóri
var svo undur-trúverðugur maður.
Svo gerðu Bretar og Hollendingar
kröfur um að peningunum yrði skilað.
Bankinn kominn á hausinn og rík-
isstjórnin gaf út tilkynningu um að
allt venjulegt sparifé verði greitt af
stjórnvöldum. Mjög trúverðugt og ró-
andi. En svo mátti sjá, að það átti líka
við erlenda sparifjáreigendur þar sem
útibúin erlendu voru eign LÍ. Hver
skrambinn!
Svo rembdust menn hér heima við
að fá uppgefið hversu mikið fé hefði
safnast, en í ljós kom að það var mjög
mikið, allt of mikið. Ritari veit um
engan, sem vissi af því, að almenn-
ingur á Íslandi væri ábyrgur. Slíkur
dúndurárangur var óþekktur í sögu
bankans.
Forsætisráðherra Breta kom svo
fram í sjónvarpi frá reglulegum
fréttafundum í London. Hann var
þungur á brún og sagði, að stórar
upphæðir hefðu verið fluttar frá Ice-
save þar í landi á reikninga í útlönd-
um. Og fjármálaráðherra var á fund-
inum og staðfesti, að hann hefði rætt
daginn áður við íslenskan kollega
sinn, en hann hefði svarað því til, að
hluti af peningunum yrði greiddur af
íslenskum stjórnvöldum. En Brown
var ómyrkur í máli og sagði, að ís-
lenskar eignir í Bretlandi hafi verið
frystar með heimild í tilteknum lög-
um (hryðjuverkalögum). Ennfremur
að íslensk stjórnvöld ætluðu ekki að
standa við skuldbindingar sínar gagn-
vart bresku sparendunum („is not go-
ing to honour its obligations towards
the British savings accounts ow-
ners“)!
Þetta hljómaði allt öðruvísi á Ís-
landi. Árni Mathiesen tjáði sig við
fjölmiðla og sagði, að símtal sitt við
kollegann Darling hefði verið afar
kurteislegt og hann sjálfur hafi ein-
göngu sagt það, sem rætt hafi verið í
ríkisstjórninni. Ákveðin grunnupp-
hæð (um 20 þús. evrur) yrði greidd
hverjum reikningshafa og það sem
umfram væri yrði að semja um – eða
þannig.
Sá breski sagði þá og spurði svo:
„Gerir þú þér grein fyrir því, að þetta
getur haft mjög alvarlegar afleiðingar
fyrir Ísland?“ – Já, ég geri mér grein
fyrir því (sic)! –
Hér gerðist eitthvað alveg einstakt
í sögu þjóðar. Hryðjuverkalög! Fryst-
ingar eigna! Hundrað spurningar
spruttu upp og þeim hefur ekki verið
svarað, engum, og málið
er í þinginu og ekkert
gengur.
Hafa þingmenn heim-
ildir til að ráða þessum
málum til lykta? Íslenskt
hlutafélag fer á hausinn
og almenningur er
ábyrgur? Hafði Mathie-
sen heimild til að lofa
Darling, að lágmarks-
upphæðin (ESB-reglur)
yrði greidd af stjórnvöld-
um? Skuldir einkaaðila?
Eftirlitsstofnanir á Íslandi brugð-
ust allar, þingið, Fjármálaeftirlitið,
Seðlabankinn, stjórnvöld og allir
sögðu ekki ég – og Davíð líka. Og nú
rífast menn um hver hafi verið óá-
byrgastur, já, ljótasti karlinn. Og
þingið fjallar um afleiðingar eigin af-
glapa. Hvað með lögfræðingastóðið á
þingi? Glefsandi hvuttana úr Valhöll?
Formalistana, aðferðafræði-
spekingana og málþófssnillingana?
Þeir hrópuðu allir í kór: – „Það verð-
ur að fara að lögum.“ – Hvaða helv.
lögum? Sömu lögum og björguðu
Bjöggunum?
Jón Steinsson hagfræðingur við
Columbia University sagði í lok síð-
asta árs, að eiginlega vantaði lög á Ís-
landi, sem kvæðu á um að bannað
væri að stela. Og hvað með siðferð-
ispostulana og kvenhormónavernd-
arana? Og þá, sem vildu fyrst hafa
hendur í hári glæframannanna og
óreiðumannanna? Handtökur fyrst
og lögfræði þingsins svo. Handbend-
ingar nægja í fyrstu. Frysting eigna –
með eða án óreiðumanna. – Og hvað
með landsbyggðartröllin? Íslands
bormenn og hávaðasama fjöl-
listamenn meður amnestí? Já, þetta
er þingið okkar og mörgum er orðið
sama um það þrátt fyrir landsvættir í
skjaldarmerkinu, verndara landsins
og ákallendur sjómanna og bænda,
en varla kontórista í bönkum og reið-
knapa brotaldanna, sem allt í einu
urðu ládeyðu að bráð.
Af hverju var karlskrattinn Brown
svona reiður? Eigum við bara að setja
íslensk hryðjuverkalög á móti? Og
senda okkar talfæratröll, Össur, á
vettvang til að sansa þessa karla til,
Brown, Darling og Maxime Ver-
hagen. Við höfum séð ráðherrann af-
henda við hátíðlega athöfn Carl Bildt
ESB-umsókn í annað sinn, en sendi-
herrann sást hvergi. Þetta minnti á
þegar handritunum var skilað, af-
hendingunni ætlaði aldrei að ljúka. –
Málið er varla lögfræðilegs eðlis
lengur eða hagfræðilegs. Það er sið-
ferðilegt og við verðum að meta það
hvort við viljum gera börnum okkar
þá hneisu að skuldsetja þau til all-
margra ára vegna eigin aumingja-
skapar. Neyðarlögin eyðilögðu ekk-
ert málstaðinn. Þeir eru ekki vinir
okkar, sem skynja ekki þýðingu
breskra neyðarlaga.
Eftir Jónas
Bjarnason
Jónas Bjarnason
» Viljum við gera
börnum okkar
þá hneisu að skuldsetja
þau til allmargra
ára vegna eigin
aumingjaskapar?
Höfundur er efnaverkfræðingur.
Viljum við
meira siðrof
með þjóðinni?
Fréttir á SMS