Morgunblaðið - 19.08.2009, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. ÁGÚST 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Erlendir fjár-festar hafaað und-
anförnu eignazt ráð-
andi hluti í stórum,
rótgrónum fyr-
irtækjum á Íslandi.
Bandaríska fyrirtækið Yucaipa
eignaðist fyrir skömmu þriðjungs-
hlut í Eimskipi, sem eitt sinn var
kallað óskabarn þjóðarinnar og
enginn hefði getað hugsað sér að
væri í erlendri eigu. Nú hugsa
flestir væntanlega sem svo að
betra sé að óskabarnið verði áfram
í rekstri með erlendri eignaraðild
en að það leggi upp laupana.
Þá sagði Morgunblaðið frá því í
gær að brezkir eigendur British
Seafood hefðu keypt meirihlutann
í Iceland Seafood, öðru helzta
dreifingar- og sölufyrirtæki ís-
lenzkra sjávarafurða.
Ekki eru mörg ár síðan menn
töldu ekki koma til greina að kan-
adísk fyrirtæki eignuðust hluti í
íslenzku fisksölufyrirtækjunum.
Nú kveður við annan tón. Í Morg-
unblaðinu í dag segja bæði Arnar
Sigurmundsson, formaður Sam-
taka fiskvinnslustöðva, og Eggert
B. Guðmundsson, forstjóri HB
Granda, að það skipti ekki máli
lengur hvar eignarhald sölufyr-
irtækjanna liggi.
Enda liggur það í augum uppi
að svo lengi sem reglna um
gagnsæi er gætt og fjárfestar sitja
við sama borð er jákvætt að eig-
endur erlends áhættufjár vilji
taka þátt í íslenzku atvinnulífi.
Beinar erlendar fjárfestingar
kunna á næstunni að verða nær-
tækari leið til að fá fjármagn inn í
landið en lántökur, þar sem láns-
traust íslenzks atvinnulífs er í lág-
marki. Hins vegar eru mörg kaup-
tækifæri í íslenzkum fyrirtækjum,
sem hafa góðan grunn þótt þau
eigi flest í tímabundnum erf-
iðleikum.
Nú er jafnframt rætt um fyrstu
beinu erlendu fjárfestinguna í
orkugeiranum; kanadíska fyr-
irtækið Magma
Energy stefnir á að
eignast minnihluta í
HS orku. Mörgum
hugnast þetta ekki.
Ögmundur Jónasson
heilbrigðisráðherra
skrifaði á heimasíðu sinni í gær
um „ásælni erlendra kapítalista
sem eru byrjaðir að sölsa undir
sig orkugeirann á Íslandi“.
Salan á HS orku er flóknara
mál en sala einkarekinna fyr-
irtækja til erlendra fjárfesta, því
að þar er annars vegar um að
ræða að ljúka einkavæðingu fyr-
irtækisins og hins vegar erlenda
eignaraðild. Þær áhyggjur, sem
menn hafa haft af einkavæðingu í
orkugeiranum, hafa ekki sízt snú-
ið að því að ríki og sveitarfélög
misstu forræði á orkuauðlindum
og að verð til almennings myndi
hækka. Með löggjöf, sem sett var í
fyrra, er hins vegar tryggt að
orkuauðlindir í eigu opinberra að-
ila verða ekki framseldar og veitu-
fyrirtæki, sem eru í viðskiptum
við almenning, verða áfram í
meirihlutaeigu opinberra aðila.
Einkaaðilar geta hins vegar eign-
azt sjálf orkuvinnslufyrirtækin,
sem eiga nú þegar í talsverðri inn-
byrðis samkeppni.
Rétt eins og aðrar atvinnu-
greinar þarfnast orkugeirinn er-
lendrar fjárfestingar. Tengsl við
erlend fyrirtæki geta greitt fyrir
því að okkur takist að nýta þá
gríðarlegu möguleika sem liggja í
orkuvinnslu, bæði hér heima og á
erlendum vettvangi. Íslenzku
orkufyrirtækin fá ekki lán um
þessar mundir. Það getur verið
talsverður akkur í erlendri fjár-
festingu, sem getur greitt fyrir
fjármögnun arðbærra verkefna.
Heilbrigðisráðherrann ætti
kannski að hugsa út í að án „er-
lendra kapítalista“ er ekki líklegt
að sú uppbygging atvinnulífsins
eigi sér stað, sem er nauðsynleg
til að fjármagna heilbrigðiskerfið
og aðra velferðarþjónustu.
Orkugeirinn þarf
eins og aðrar grein-
ar á erlendri fjár-
festingu að halda}
Erlendir kapítalistar
Hin hefðbundnaíslenska
prjónakona er að
taka við sér,“ sagði
Arna María Gunn-
arsdóttir hjá Heimilisiðn-
aðarsambandi Íslands í viðtali við
Morgunblaðið í gær.
Arna María var þar að vísa til
þess, að mikil aukning hefur orðið
á sölu lopa og bands í verslunum
hér á landi í sumar og sífellt fleiri
sækja námskeið og leita sér upp-
lýsinga um hvað sé best að hafa á
prjónunum og hvernig. Hún held-
ur jafnvel að ástæðan sé sú að
fólk fari minna til útlanda en áður
og kjósi því að sitja heima og
skapa. Með prjóna í höndum.
Þetta er skemmtileg þróun,
hvort sem hún stafar af færri
ferðum til útlanda, sparsemi eða
sköpunarþrá. Íslendingar hafa
löngum nýtt ullina í flíkur og þar
er í mikinn fjársjóð að sækja.
Þá er ekki síður ánægjulegt að
mesta aukningin í sölu á lopa og
bandi virðist vera hjá yngri ald-
urshópnum, að því er Guðjón
Kristinsson, fram-
kvæmdastjóri ull-
argarnsframleið-
andans Ístex, segir.
Unga fólkið leitar
þannig hefðbundinna leiða til að
finna sköpun sinni útrás. Þessa
áhuga má víða sjá merki um allt
land, til dæmis hafa svokölluð
prjónakaffihús sprottið upp í
bæjum og þorpum.
Íslenskar ullarvörur njóta þó
ekki eingöngu vinsælda hér á
landi. Þær seljast víða um heim,
allt austur til Japans.
Íslenska ullin hefur varið
margan manninn í stórbyljum.
Nú skapar hún enn á ný ýmis
tækifæri. Ístex hefur þurft að
bæta við sig starfsfólki til að
vinna lopa og band hérna heima
og sífellt fleiri prjóna alls konar
fatnað til útflutnings. Íslenska
lopapeysan er þar vinsælli en
annað prjónles, eins og oftast áð-
ur. Hún heldur áfram að bera
hróður íslenskrar ullar víða um
lönd, hvernig sem allt annars
veltist í henni verslu.
Ullin skapar enn
ýmis tækifæri}Margt á prjónunum
H
austið gerir vart við sig með
ýmsum hætti. Margt er
skemmtilegt við þennan árs-
tíma – náttúran skartar sínum
fegurstu litum og margir
byrja á nýjum og spennandi verkefnum.
Ekki vekur þó allt sem berst með haust-
vindinum jafnmikla gleði. Eitt af því eru ár-
vissar fréttir um manneklu á frístundaheim-
ilum. Nú er komið á daginn, viku áður en
skólarnir í borginni taka til starfa, að enn
vantar 100 manns til starfa. Það þýðir að fjöl-
margar fjölskyldur ungra barna eru í óvissu
um hvort börnin fái skjól að loknum skóla-
degi.
Af viðtölum við yfirmann frístundaheim-
ilanna má ráða að þetta komi á óvart. Miðað
við atvinnuleysistölur hefði mátt gera ráð fyrir því að
betur gengi að manna heimilin.
Svo virðist sem íþrótta- og tómstundaráð, sem sér um
rekstur frístundaheimilanna, hafi ákveðið að kreppan
hlyti að bjarga þessu þetta árið. Að í haust slyppu þau
við hringingar ósáttra foreldra og þreytandi spurningar
fjölmiðlafólks. Nú myndu atvinnulausir flykkjast í illa
launuð hlutastörf á frístundaheimilum.
Í fyrrahaust, sem önnur haust, var mikið rætt um
„mönnunarvandann“ á frístundaheimilunum. Þá sagði
Hanna Birna Kristjánsdóttir að það yrði að „leita nýrra
leiða og bjóða upp á önnur úrræði“.
Tvær manneskjur voru ráðnar hjá borginni til að gera
þetta. Kannski eru þær fluttar til Kanada eða Noregs?
Að minnsta kosti hefur ekkert frést af störfum
þeirra.
Á árinu 2009 finnst ekki stafur í fund-
argerðum ÍTR um hvernig leysa eigi úr mann-
eklunni. Nokkrum sinnum er minnst á starf-
semina, en hvergi örlar á tillögum til úrbóta. Á
fyrri hluta ársins mátti hins vegar lesa um eft-
irfarandi tillögu Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks: „Íþrótta- og tómstundaráð
Reykjavíkur samþykkir að óska eftir því við
garðyrkjustjóra Reykjavíkur að hann láti
kanna möguleika á að útbúa
leiksvæði fyrir golfáhugamenn í Laug-
ardalnum.“ Tillagan var samþykkt. Í annarri
fundargerð mátti lesa samþykkt um að láta
kanna kosti þess að útbúa golfvöll í Viðey.
Verkefnið mun vera í vinnslu.
Í ár verður kennsla yngstu barnanna í grunnskólunum
skorin niður og stendur til að vegna þessa taki frístunda-
heimilin fyrr við börnunum en þau hafa áður gert. Ekki
virðist þetta hafa aukið metnað borgaryfirvalda, heldur
er hugsunin um að moka af biðlistum enn ríkjandi.
Ekki skal gert lítið úr framtaki þeirra fjölmörgu sem
starfa á frístundaheimilunum og vinna þar víða mjög
gott starf. Það er hins vegar ekki að sjá að stjórnmála-
mennirnir hafi nokkurn metnað til að gera nokkuð í
þessum málum þegar á reynir. Þegar loksins tekst að
redda enn einu haustinu fyrir horn, þá kemur kannski
yfirlýsing. „Nú ætlum við sko aldeilis að finna úrræði og
leysa þessi mál í eitt skipti fyrir öll.“ Við skulum bíða og
sjá hvað gerist við næstu skólasetningu. elva@mbl.is
Elva Björk
Sverrisdóttir
Pistill
Vantar ekki golfvöll í Viðey?
Erlendar eignir lífeyris-
sjóða hækka í verði
FRÉTTASKÝRING
Eftir Magnús Halldórsson
magnush@mbl.is
N
ær fordæmalausar
hækkanir á hluta-
bréfamörkuðum er-
lendis undanfarin
misseri munu að lík-
indum hækka virði erlendra eigna
lífeyrissjóðanna um tugi milljarða.
Hrafn Magnússon, framkvæmda-
stjóri Landssamtaka lífeyrissjóða,
segir lífeyrissjóðina ekki hafa getað
tekið þátt í þeim uppsveiflum sem
einkennt hafa erlenda markaði
nema að litlu leyti. Það skipti þó
miklu máli að sjóðirnir hafi ekki
selt erlendar eignir heldur haldið
þeim. „Það eru í gildi gjaldeyrishöft
sem koma í veg fyrir mikla þátt-
töku lífeyrissjóðanna á þessum
markaði, þ.e. með nýjum fjárfest-
ingum. Vonandi hafa þó hækk-
anirnar að undanförnu aukið virði
erlendra eigna sem sjóðirnir áttu
fyrir. Tölur um það liggja hins veg-
ar ekki fyrir.“
Seðlabanki Íslands birtir mán-
aðarlega yfirlit yfir virði eigna sjóð-
anna, innlendra sem erlendra, og
mun virði eigna í lok júlí ekki verða
birt fyrr en í september.
23 prósent
hækkun í krónum
Hlutabréfavísitölur hafa víðast
hvar í heiminum hækkað mikið
undanfarin misseri. Samkvæmt
upplýsingum frá Landssamtökum
lífeyrissjóða hafa hlutabréfa-
vísitölur hækkað mikið í júlí. Frá
janúar til loka júní hafði hlutabréfa-
vísitala Morgan Stanley hækkað um
11,7 prósent í krónum talið. Sé
horft til loka júlí nemur hækkunin
tæpum 23 prósentum.
Umtalsverðir hagsmunir eru í
húfi fyrir sjóðsfélaga þegar horft er
til ávöxtunar erlendra eigna. Í lok
júní námu heildareignir sjóðanna
1.736 milljörðum króna og þar af
voru erlendar eignir 497 milljarðar
króna. Þar af voru heildareignir í
hlutabréfum og hlutabréfasjóðum
360 milljarðar. „Ávöxtun í ein-
stökum sjóðum er vitaskuld mis-
jöfn, en ég held þó að það sé al-
gengt að hún hafi frekar gefið eftir
á þessu ári heldur en hitt. Í þeim
eru oft minni sveiflur og minni
áhætta. Þannig að það getur verið
erfitt að ráða í stöðuna.“
Veiking eykur virði
Vegna veikingar krónunnar hefur
virði erlendra eigna lífeyrissjóðanna
einnig aukist í krónum talið, þar
sem mun fleiri krónur fást fyrir
hverja erlenda mynt en áður. Í upp-
hafi árs var vísitala krónunnar 216
en í lok dags í gær var hún 236 stig.
Í janúar og febrúar styrktist
krónan umtalsvert, einkum vegna
inngripa Seðlabankans á gjaldeyr-
ismarkaði, og var hún komin í 187
um tíma. Frá því í mars hefur hún
veikst nær samfellt. Á þeim stutta
tíma sem krónan styrktist í upphafi
árs var enn lækkunarferli á erlend-
um mörkuðum. Um leið og krónan
tók að veikjast að nýju hófst eitt
mesta hækkunartímabil um árabil á
hlutabréfamörkuðum. Frá mars
hefur vísitala Morgan Stanley
hækkað um rúmlega 50 prósent og
hafa fjárfestingasjóðir víðsvegar
um heim notið góðs af þessu.
Norski olíusjóðurinn náði til að
mynda sinni mestu ávöxtun frá
upphafi á öðrum ársfjórðungi þessa
árs eða 12,7 prósentum.
'
'3

 

$> 
'" '3 4 '" 3 4 '5'3
&!!
'!!
(!!
!!
)!!
!

 
, -  5 9 7 ,  + * + ,
# $
Miklar hækkanir hafa verið á
hlutabréfamörkuðum erlendis
frá því í mars. Erlendar eignir líf-
eyrissjóðanna hafa að líkindum
hækkað að undanförnu. Gjaldeyr-
ishöftin hindra fjárfestingar.
Eftir hrun bankanna í október, sem
meðal annars hafði það í för með
sér að heildareignir lífeyrissjóð-
anna drógust saman um ríflega 200
milljarða, var nokkuð til umræðu
að lífeyrissjóðirnir seldu eignir sín-
ar erlendis til þess að mögulegt
væri að auka framkvæmdir. Var
meðal annars rætt um þetta í við-
ræðum um stöðugleikasáttamála.
Til stendur enn að lífeyrissjóðirnir
leggi til fé í framkvæmdir.
Hrafn Magnússon segir að ekki
hafi verið þrýst sérstaklega á líf-
eyrissjóðina að selja erlendar eign-
ir, þótt það hafi komið til umræðu.
„Ávöxtun lífeyrissjóðanna, í sam-
ræmi við stefnu og með hagsmuni
sjóðsfélaga í forgangi, er ávallt í
fyrirrúmi hjá lífeyrissjóðunum.
Ákvarðanir um sölu á eignum má
aldrei taka nema á þeim for-
sendum.“
GOTT AÐ
SELJA EKKI