Austri - 16.10.1957, Blaðsíða 4

4
A U 1 T R I
Neskaupstað, 16. októBer 1957.
Barnafræðsla iil sveiia
-- farkennsla og heimavistarskólar
Framkvæmd barnafræðslu í
sveitum landsins hefur löngum
verið miklum örðugleikum háð.
Áður var heimilunum lögð sú
skylda á herðar, að annast upp-
fræðslu barna, enda ekki fjöl-
breytt í þá tíð, lestur, skrift, smá-
vegis stærðfræði og utanbókar-
lærdómur í kristnum fræðum. Var
prestum falið eftirlit með því, að
heimilin gengdu sínum skyldum
Er fram leið, varð hvort tveggja,
að fólki fækkaði, annríki óx og
kröfur um þekkingu og fjölbreytt-
ari kennslu einnig. Varð því heim-
ilunum um megn að veita full-
nægjandi fræðslu, en að því horfið
að fá til sérstaka uppfræðendur
er ferðuðust stað úr stað, söfnuðu
um sig börnum úr næsta nágrenni,
hreiðruðu um sig á bæjunum, bað-
stofu eða frammistofu eftir því
hvernig húsum var háttað. Varð
dvölin tíðast fáar vikur í stað, en
að þeim tíma loknum voru kort
og fábreytt kennslutæki lögð á
bak og skóli settur með nýjum
nemendum á öðrum bæ. Slík
námstilhögun hefur haldizt fram
til okkar tíma og mun svo víðast
hér eystra, að utan þorpa og þétt-
býlis sé farkennsla tíðasta
r
kennsluformið. Hefur mörgum ;
þótt þessi háttur úreltur og ó- !
æskilegur, en þótt víst sé um það,
að ónæðisamt sé slíkt fyrir kenn-
ara, misjafn aðbúnaður barna og
stuttur skólatími, hefur náðst
undraverður árangur í kennslunni
og oft á tíðum sízt lakari en þar
sem aðstaða öll liefur verið langt-
«m betri og námstími helmingi
lengri eða vel það — en ekki skal
sú hlið málsins rædd hér, heldur
vikið nokkuð að skipulagi þessara
mála á Héraði, sem um fátt mun
haío sérstöðu hér eystra.
Rætt um stofnun heima-
vistarskóla
Fviir noktrun; árum var tölu-
vert um ]'ac rætt, að stofna bæri
allstcra htimavistarskóla fyrir
víðáttumikil svæði. Var byggður
á Skjöidóifsstöðum skóli fyrir
Jökuldai. íætt um að byggja ann-
ati á Eiðum fyrir Útsveitir, einn
á Hallormsstað fyrir Uppsveitir
- önnur skipti voru og rædd,
Gegn þessum áformum hafa kom-
ið fram ýmsar raddir. — Slíkir
skólar væru dýrir í byggingu og
rekstri og einkum þó, að kostn-
aðarsamt yrði fyrir barnmargar
fjölskyldur að kosta börn sín frá
upphafi skólaskyldu til dvalar í
slíkum skóla. Þá voru foreldrar
líka uggandi um það, að börnin
yrðu með slíkum hætti svipt þeim
þroskandi áhrifum sem foreldrar
og heimilislíf er börnunum og
samheldni og tryggð barnsins við
eigin fjölskyldu, störf og átthaga
rofnuðu. í stað þroskandi heimil-
islífs, sem leiddi barnið frá leik
frumbernsku um þekkingarbraut-
ir æsunnar að þátttöku, ábyrgð
og fullri hlutleild i heimili og
starfi foreldra, kæmi vélræn ein-
hhða fóstrun skólans, rofin skyld-
mennatengsl, átthaga og hins dag-
lega lífs. Þarf ekki að efa að slík-
ur ótti er ekki ástæðulaus. Hins
vegar er þvi ekki að leyna að far-
kennslan fu* 1’; æg;r ekki ætíð peim
kröfmn, scm +il barnafræðslu eru
gerðar nú á dogum og af ýmsum
ástæðum örðug i framkvæmd
Kennara skoriir, húsnæði ófull-
nægjandi. tja1 rast nema húsmóð-
ir ein við i.unislörf og á því óhægt
að bæta í h.nmilið. Eru því mál
þessi óleyst að mestu og sýnist
sit.t hverjum hvemig að eigi að
vmna.
loftið austur í Síberíu er eldflaug-
ar kljúfa geiminn með gný furðu
miklum, titraði líka við Hollands-
strendur er eldflaugar nazista
hófu sig á loft og tóku stefnu á
borgir Englands. Þar léku böm,
saklaus, en fullorðnir biðu með
ógn í hjarta. Hvað hefur breytzt?
Orka vopnsins og eyðinarmáttur.
Ekki hefur kommúnisminn alið til
einskis sér við hjarta um árabil
það fóstur, er hinir þýzku nazist-
ar fæddu mannkyni. Vísindin gefa
og taka sitt. Bök þeirra bogna enn
meir, er arðrændir eru til að
leggja fé til smíða margbrotinna
morðtóla, harðar dregin hungurs-
ólin að þeim, er sviptir em kjara-
bótum til þess að „guðsfómin"
verði sem stærst, marin hjörtu
þeirra, er vilja trýna á hið góða,
en keyrðir eru fram af fúlmenn-
um til þjónustu við hið illa og
eyðandi.
Þess vegna færir slík nýjung
þjóðum heims blandna gleði, jafn
vel þótt dýrð hennar sé sett meðal
hnatta himingeimsins. Friður í
heimi hér á meiri styrk í vináttu
og bræðraþeli hinnar rússnesku
þjóðar, sem bæld hefur verið og
oki hneppt af hinni fámennu
kommúnistísku valdaklíku, en
geimförum og vítisvélum og meir
væri um það vert, ef þær kenndir
brytu af sér hlekki, heldur en
þótt tekizt hafi að safna á einn
stað þúsundum dagsverka þeirrar
þjóðar, sem lítið á aflögu af ver-
aldarinnar gæðum, og spú til
„himins tungla“.
Skólar reistir
Auk heimavistarskóla þess, er
byggður var að Skjöldólfsstöðum,
hefur nú verið byggður heiman-
gönguskóli í Egilsstaðaþorpi, að
vísu ekki fullgerður enn. Kemur
vitanlega ekki annar háttur þar
til greina. Á Eiðum var í vor byrj-
að á byggingu veglegs barnaskóla.
Er húsið tvær álmur, um 425 fer-
metrar að flatarmáli, en 2190
rúmmetrar. Eru í suðurálmu
tvær kennslustofur 6x7.30 m, rúm-
góður gangur, áhaldageymsla,
kennarastofa, fata- og snyrti-
herbergi. Er sú álma ein hæð, eD
hin tvær og kjallari undir nokkr-
um hluta. Verður þar á neðri hæð
eldhús, matsalur og íbúð skóla-
stjóra, en á efri hæð heimavist
fyrir 16 nemendur, kennaraíbúð,
herbergi ráðskonu og starfsstúlku,
sjúkraherbergi og snyrtiklefar.
Er svo ráð fyrir gert, að bæta
megi 14 nemendum í heimavist
væri kennari einhleypur. Tæki þá
skólinn 30 nem. í heimavist, en
fyrirhugað er að börn úr næsta
nágrenni gangi að heiman. Aðeins
ein sveit, Eiðaþinghá, stendur að
þessari skólabyggingu og nýtur
lögboðins styrks úr ríkissjóði.
Kemst húsið undir þak í haust og
verður væntanlega tilbúið til
notkunar næsta haust.
1 Eiðaþinghá munu nú vera nær
30 börn á skólaskyldualdri. Af
þeim býr meir en helmingur svo
nálægt skólanum, að þau ganga
til skólans. Verður þvi hinn dýri
skóli ekki fullsetinn, hin góða að-
staða ekki fullnotuð og kostnaðrr
við skólahaldið meiri á hvern nem-
anda en annars væri.
Heimavist — farkennsla
Skóli þessi er byggður í næsta
nágrenni Eiðaskóla. Er ætlunin,
að þar fái nemendur kennslu í
handavinnu, en á Eiðum er nú í
smíðum sérstakt hús fyrir verk-
legt nám, —t- auk þess leikfimi og
sund. Slíka aðstöðu, sem nemend-
um við þennan skóla er búin, er
hvergi að hafa á öllu Héraði og
mun þess langt að bíða að nem-
endur barnaskóla á þessum slóð-
um fái svo fjölbreytta kennslu og
betri aðstöðu til náms og mennta.
Er því mjög að vonum, að menn
leiti ráða til að veita sem flest-
um börnum möguleika til að njóta
slíks án þess að sú hætta fylgi,
er áður er að vikið. Væri líka eng-
an veginn útilokað að nota bæri
bæði farkennslu og dvöl í heima-
vistarskóla á leið barnsins gegn-
um skyldunámið. Myndi þá hinn
nýi skóli sóttur af börnum úr
mörgum hreppum síðasta skóla-
árið. Þai gætu þau notið hinnar
beztu aðstöðu til námsins, iðkað
le’kfimi, lokið sinni sundskyldu og
væntcnlega náð öllu betri árangri
í námi. Yngri börnum yrði kennt,
sem fyrr heima í sinni sveit. Yrði
þá farkennsla í nokkrum sveitum
sameinuð, er börnum fækkaði.
Kæmi og til greina að börnin, eink
um hin eldri, dveldu nokkurn
tima í senn í heimavistarskólan-
Framhald á 2. sfðu.
Á PALLSKÖRINNI
_
Þau tíðindi hafa gerzt, að af
drottni vorum hefur verið tekinn
einkaréttur sá, er hann hefur til
þessa haft til að raða himintungl-
um á festinguna að sínu geði. Hef-
ur Rússum tekizt að fullkomna
svo eldflaugarvopn sín að þau
megna að flytja málmkúlu nálega
út úr gufuhvolfi jarðar. Hring-
sólar nú gripur sá vindi ofar og
lofti og sendir rafbylgjur til móð-
ur jarðar.
Umræður mjög svo margbreyti-
legar hafa af þessu tilviki spunn-
izt. Ýmsir láta mikið af þeim
merka áfanga, sem mannleg snilli
hefur náð. Hugkvæmni og hugvit
mannskepnunnar kenni engin tak-
mörk. Allt á jörðu og í lúti hennar
þekkingu og valdi, og nú seilist
,hún til himingeimsins. Víst eru
slíkir atburðir merkir og myndu
gleði eina vekja, ef svartir skugg-
ar fylgdu ekki gljámána þeim, er
um loftin geysist millum jarðar
og sólu.
Við Islendingar bjuggum um
langan aldur við þröng kjör, fá-
tækt og hungursneyð. Atvinnu-
vegirnir tóku engum breytingum.
Þúfnakragar og rányrkt útjörð
var erjuð úreltum tækjum, á fúa
fleytum dorgað upp við sand. En
tæknina bar utn síðir að garði,
l
léði starffúsum höndum tæki til
meiri afkasta og aukin þekking
og fræðsla gerði mögulega betri
hagnýtingu auðlinda lands og
sjávar. Þannig var tækni og
þekking nytjuð til aukinnar hag-
sældar og stórfelldra framfara.
I síðustu styrjöld beittu þjóðir
heims meiri hugkvæmni en áður
við gerð morðvéla og gereyðing-
arvopna. Þjóðverjar tóku þá fyrst-
ir að senda mannlaus skeyti um
langa vegu. Er þeim hildarleik
lauk væntu þjóðimar bjartari
tíma, en vonbrigðin ein urðu
þeirra hlutskipti. Þjóðir, er
barizt höfðu gegn sameiginlegum
óvini, voru skildar að, blásið að
glóðum tortryggni og haturs, víg-
búnaður aukinn af kappi í Austur-
Evrópu og sá her notaður til að
þröngva annarlegu þjóðskipulagi
á ; ýmsum löndum, gegn vilja íbú-
anna og augsýnilega stefnt að yf-
irdrottnun í skjóli hers og fanta-r
kúgunar.
Hlutur hins óbreytta borgara
af þeim gæðum er visindin gátu
skapað var minni en skyldi. Her-
guðnum var fórnin færð. Þeir,
sem þann guð tigna, fyllast stolti
og gleði Ijómandi er sýnt þykir
að fórnirnar hafa ekki verið til
einskis fram færðar. Nú titrar