Nýr Stormur - 19.08.1966, Page 9

Föstudagurinn 19. ágúst 1966
9
\
MANNKYNS
SAGA
í dagblaðsformi
Hættan úr austri
Menn hljóta að spyrja sig sjálfa, hvernig á því geti staðið að
hinir smávöxnu mongólsku hirðingjaflokkar, sem fóstruðu
Djengis Khan, hafa á svo skömmum tíma getað fært svo út
veldi sitt. Á sama tíma og hin mörgu kristnu lönd hafa ekki
getað komið sér saman um, með tiltölulega herafla, að frelsa og
halda Jerúsalem og hinni helgu gröf, hefur hið litla mongóla-
fólk unnið víðlent ríki og vald, sem yfirgengur allt annað sem
við þekkjum á vorum dögum. Hinn mikli khan, sem *nú ræður
ríkjum í Peking, ræður víðlendara ríki en öll Evrópa sameinuð,
já, stærra en Rómaveldi nokkru sinni var.
Það eru margar skýringar á þessu. í fyrsta lagi eru mongól-
amir afburða hermenn. Samfélag þeirra er byggt upp á hinum
tfoma anda Spartverja, hemaðbrandinn er ríkjandi, her-
mennskudáðirnar í hávegum hafðar. Frá barnæsku er þeim
kennt að beita vopnum og sitja hest og harðfengi þéirra og út-
hald er ótrúlega mikið.
En aðrir hermenn hafa verið hugrakkir og úthald þeirra fram-
úrskarandi, en þeir hafa samt beðið ósigur. Fyrir utan dyggðir
hermennskunnar, hafa mongólarnir fleira til að bera og má
þar fyrst nefna: óvenjulega skipulagshæfileika. Tæplega er
nokkur nútíma her jafnvel skipulagður og her mongólanna.
Hann lætur að stjórn eins fljótt og vel og traust og vel smurð vél.
Sérstaklega er flýtir þeirra eftirtektarverður. Þol þeirra er
svo undravert að næstum jaðrar við það ómögulega. Hermenn
þeirra geta sofið, borðað og barizt á hestum. Þekktari eru þeir
þó fyrir grimmd sína. Tímar vorir eru ekki viðkvæmir, og ótal-
dæmi eru um hörku, sem á eldri tímum hefði þótt óviðeigandi,
en mongólamir yfirganga allt. Her hins mikla khans brýtur
alla mótspyrnu á bak aftur, brennir borgir og drepur konur
og böm. Bær, sem sýnir mótstöðu er bókstaflega jafnaður við
jörðu. Mönnum, konum og börnum smalað saman á torgið og
þar er þeim slátrað eins og kvikfénaði með ægilegu blóðbaði og
síðan er bærinn brenndur. Aðeins lík og aska er eftir og orð-
rómurinn fer á undan herjunum og óttinn breiðist út, eins og
hringir á vatni og aðrar borgir gefast upp baráttulaust.
Ekki má heldur gleyma aðferð þeirra er þeir hafa við hina
yfirunnu þjóðflokka. Það er aðeins meðan á mótspyrnunni
stendur að hinni miklu harðýðgi er beitt. Eftir að sigur er unn-
inn eru þjóðimar látnar sameinast í hina miklu heild, sem
mongólaríkið er. Einnig í þessu eru mongólarnir meistarar.
Heiðurinn af þessu verður að gefa ráðgjöfum hins mikla Khans.
Eins og kínverjinn Ye-lú, sem var hægri hönd Djengis Khans
og hin ntíbetski munkur Pagspa, sem þjónaði Kublai Khan, er
er um að ræða menn með háa menntun og sem tileinkað hafa
sér mörg hundruð ára menningu. 1 höndum þeirra eru þræðir
skipulagningarinnar og í höndum þeirra er embættismanna-
kerfið styrkt og öruggt. Þess vegna hefur þessum þjóðflokki, sem
áður var hlédrægur, tekizt að halda þessu víðlenda ríki saman.
Þess vegna vinnur hin mongólska stríðsvél markvisst og öruggt,
og handverk og verzlun í Asíu er í góðu lagi. Vegir eru lagðir
yfir hinar víðáttumiklu auðnir og það hefur tekizt að koma upp
góðu póstkerfi. Þess vegna er hættan úr austri svo yfirvofandi
og Evrópa finnur örlaganornirnar — án þess að gera sér það í
rauninni Ijóst — nálgast á sama hátt og þegar márarnir sóttu
fram gegn Konstantínópel, yfir Spán og í gegnum Frakkland
í tangarsókn, sem hefði kyrkt kristindóm vesturlanda, ef Karli
Martels hefði ekki tekizt að skipuleggja krafta Vestur-Evrópu.
Fyrir stuttu síðan ruddust mongólskir herir yfir Pólland og
Schlesíu og aðrir yfir Austurríki Hinir síðarnefndu stóðu fyrir
utan borgarhlið Vínar og borgin skalf af ótta vegna yfirvofand’
árásar. Það, sem þá bjargaði, var skyndilegt fráfaU hins mikla
Ogotau. Svo nærri var her mongólanna hjarta Evrópu.
Á meðan sefur Evrópa sínum Þyrnirósasvefni, upptekin af
eigin erfiðleikum og hlægilegri valdabaráttu. Furstar berjast við
fursta, konungar og páfar rífast og senda heri gegn hver öðrum.
Hið sameiginlega áhugamál um að frelsa hina heilögu gröf, er
runnið út í sandinn. Eining fyrirfinnst hvergi.
Er það heimskuleg hugsun, að Evrópa geri sér sína óvissu að-
stöðu ljósa, og byrji að vinna að sameiginlegu markmiði, fyrir
sameiginlegu öryggi. Er ekki skylda að segja hinum stríðandi
furstum og konungum: Öxin liggur við rætur trésins.
Það er enn ekki of seint. Stórkhaninn Kublai beinir nú sjónum
sínum gegn auðæfum Kína og hinni gömlu menningu. En þann
dag, sem hann hefur náð þar markmiði sinu, hvert beinast augu
hans þá? Hefur hann, eða hinn tíbanski ráðgjafi hans þegar
fullskipaðar áætlanir í huga. — Aðeins eining gefur afl.
^TORNUR
Mongólahernmenn lúta afbragsstjórn og eru frægir fyrir hreyfan-
leika. Fílar eru notaðir til að flytja vistir fyrir herinn.
Mongólarnir —
Framh. af bls. 8.
gegn um Ungverjaland, sem biðu
algjöran ósigur.
Reykjavík, 20. ágúst 1262
Þeir atburðir hafa nú gerzt
hér á landi, að hið rösklega þrjú
hundruð ára gaml'a lýðveldi á
íslandi er liðið undir lok. Lands-
menn hafa nú játað Noregskon
ungi þegnskap og er hann nú
konungur fslands, ásamt Noregi.
Fyrir 4 árum skipaöi konung-
ur jarl yfir allmiklum hluta ís-
lands, sem hann hafði þá náð
tangarhaldi á, í sambandi við
innanlandsdeilur islenzkra höfð
ingja, sem með engu móti gátu
komið sér saman um nokkur
mál. Má segja að um næstum
því hundrað ára bil, hafi verið
sífelldur innanlandsófriður. —
Völdin innanlands höfðu skipst
á milli héraða og stórra ætta,
en dregist úr höndum hinna
mörgu goðaþjóðveldisins. —Al-
þingi hafði aðeins lögsöguvald,
en ekki framkvæmdavald og var
það í höndum höfðingjanna, er
beittu því að eigin geðþótta,
enda ekki fengið í hendur af
Alþingi. Alþingi var ekki leng-
ur sá dómstóll, sem menn sættu
sig við, því féllu dómar eftir
fjölmenni og afli höfðingjanna.
Gamli sáttmáli
íslendingar hafa nú gert sátt
mála við Hákon gamla, Noregs-
konung, þar sem þeir játast und
ir yfirráð hans og erfingja hans.
Skulu þeir gjalda honum skatta,
en konungur heitir aftur á móti
að láta íslendinga ná friði og
íslenzkum lögum. Skuli konung
ur koma á samgöngum milli
landanna og skuli 6 skip ganga
af Noregi til íslands 2 næstu
sumur og svo eftir þörfum, sem
konungi og beztu bændum þyk-
ir hentast landinu.
Einnig skulu erfðir gefast upp
Þeir stóðu fyrir utan borgar-
hlið Vínar tilbúnir til árásar,
þegar boð komu skyndilega um,
að stórkhaninn Ogota væri lát-
inn. Þá sneri herinn til baka og
hélt til Suður-Rússlands.
fyrir íslenzkum mönnum í Nor-
egi og skuli þeir hafa hinn bezta
rétt er þeir hafa áður haft. —
Einnig skulu landaurar upp gef-
ast . fyrir íslenzkum mönnum.
Hinsvegar kemur yfirlýsing um
að þeir vilji hafa jarlinn yfir
sér, meðan hann haldi trúnað
við konung, meðan hann go
hans erfingjar haldi sáttargerð
ina. Hins vegar skulu íslending-
ar Iausir allra mála, ef „hún
rýfst að beztu manna yfirsýn".
Konungur og jarl
Ótti manna um að hinar
miklu innanlandsdeilur yrðu til
að íslendingar töpuðu alveg
sjálfstæði sínu, hefir nú rætzt.
Er mörgum góðum mönnum hér
um slóðir þungt í skapi. Þó.tt
landkostir séu hér góðir og hag
sæld manna á meðal, þá munu
margir tregir til að taka að
greiða erlendum konungi skatta.
Margir hugga sig þó við það,
að hér er aðeins um konungs-
samband að ræða, og að konung
ur hefir heitið því að koma á
friði í landinu, en ófriður sá er
ríkt hefir, var orðinn þungbær
alþýðu manna. Hinsvegar þykir
mönnum þungt í skauti að
verða að lúta erlendum yfirráð
um.
Umboðsmaður konungs hér á
landi er jarlinn og er hann ekki
alltof vinsæll meðal manna. —
Hann á nú að heimta skatta
af mönnum og færa konungi.
Menn óttast einnig, að þótt
vald konungs á Islandi sé ekki
ýkjamikið í dag og íslenzk lög,
sem Alþingi hefir sett, gildi fyr-
ir landsmenn, muni að þvi koma,
að konnngur víkki valdsvið sitt
og ætli sjálfum sér löggjafar-
valdið og dómsvald í málum
Eftir Ogota, varð sonur hans
Guyk, stórkhan og eftir hann
kom frændi hans, Mangu. Báð-
ir þessir stórkhanar riktu . ao-
eins í fá ár. Bræður Magnus
urðu khanar. Kublai, Hula'»u
og Ariboka. Bæði Mangu og
Kublai nutu góðs af skóla Fe-
Lu, því að hirðingjalífið hafði
ekkert aðdráttarafl fyrir þá. Þeir
mátu menningu og list mikils.
Kaublai heldur áfram sigurvinn
ingum í Sungríkinu í Kína og
hefir ráðist inn í Tíbet, þar sem
hann samdi frið við prestana.
En handverki mongólanna
hefir hann ekki gleymt. Styrj-
öldin gegn Sung heldur áfram.
Það er í þessu stríði, sem Bayan
hershöfðingi hefir látið höggva
niður milljón manns á einu
bretti.
Ghengis-Klian
íslenzkur jarl —
Framh. af bls. 8.
Oddaverjar, honum þung í
skauti.
Lét jarlinn hálshöggva þeirra
bezta mann, Þórð Andrésson, en
mun samt hafa þótt róðurinn
þungur, því að á síðasta ári
afréð hann að láta af jarlstign-
inni og ganga í klaustur hér í
nágrenninu, Viðeyjarklaustur. —
Jarlinum entist ekki líf til að
hrinda þessum ákvörðunum í
framkvæmd og er nú aílt í óvissu
um nýjan jarl. Gizur Þorvalds-
son varð 59 ára gamall og ríkti
hér, sem jarl í 10 ár, eins og
áður er sagt. Hann átti mest-
ann þátt í að koma landinu
undir konung og var fyrri hluti
æfi hans æði stormasamur.
Hann lenti snemma í deilum
við aðra höfðingja landsins og
veitti ýmsum betur. Fór svo að
hann, ásamt fleirum leitaði á
náðir Noregskonungs, sem fól
honum að koma landinu undir
sig, en tilraunir hans höfðu mis
tekizt áður vegna þess, að þótt
íslenzkir höfðingjar vildu láta
konung dæma um mál sín,
vegna skorts á íslenzkum dóm-
stólum, sem hefðu vald til að
framfylgja dómum, þá voru þeir
ófúsir að kaupa þá liðveizlu með
hví að afhenda sjálfstæði lands-
ins. Gizur og konungur stóðu
yfir höfuðsvörðum Snorra
Sturlusonar, sem var einn ágæt
isti höfðingi hér. Má segja að
bessi fyrsti umboðsmaður er-
lends valds á íslandi, sé fáum
harmdauði vegna stöðu hans og
æfiferils og vonandi verður það
eins um komandi eftirmenn
hans.
Er að því rekur, munu verða
þung eftirmælin um þá menn,
sem vegna ósamlyndis leituð’-
á náðir erlends konungs með
þeim afleiðingum, að landið týn
ir sjálfstæði sínu.
ísland konungsríki
ísland hefir nú gengið á hönd Noregskonungs. —
Samningur gerður á milli Hákons gamla Noregskon-
ungs og Islendinga um yfirráð konungs yfir landinu.
íslenzkur jarl, Gizur Þorvaldsson, skipaður jarl yfir öllu
landinu. Samningurinn nefndur GAMLI SÁTTMÁLI. —
Úhugurí mönnum.
Frétzt hefir lát Gizurar Þorvaldssonar, jarls Hákonar
gamla yfir íslandi. — Allt í óvissu um nýjan jarl.