Framsóknarblaðið - 20.12.1958, Page 13

JOLABLAÐ FRAMSÓKNAkBLAtíSINS
EINU SINNI VAR...
Framhald aí 7. síðu.
in degi liins heilaga Þorláks.
Ekki var þetta fastur matarsið-
ur, en ekki óalgengur. Sést af
þessu, að flest var nýtt, sem mat
arliæft var og engu hent. Á
Þorláksmessukvöld var saltaður
lugl með molakafti á eftir, síð-
ar um kvöldið var svo aftur
molasopi .
Á aðfangadag var einnig fisk
ur að morgni, kaffi og smurt
brauð um hádegið, en kjötsúpa
í miðdagsmat og kl. 3 kaffi
með kökum, , þá fékk fólk svo-
nefnda ,,Imbuköku“, sem síðar
hlaut nafnið Jólakaka.
Á jóladaginn var farið á fæt-
ur kl. 6, fólki gefið kaffi og
jólalesturinn lesinn. Til morg-
unverðar var hrísgrjónagrautur
með rúsínum o gsvo sætri mjólk
út á.Ein flatkaka til ábætis með
rúllupylsusneið. Klukkan tíu
var venjulega búið að borða og
morgunverkum lokið. Þá fóru
allir a ðbúast sparifötunum því
messað var kl. 12. Til kirkjunn-
ar fóru allir, sem rólfærir voru,
klæddir í sitt bezta skart. Þegar
heim kom fengu ailir kaffi með
stnurðu brauði og kökur. Seinni
part dagsins var haft kjöt og
fékk hver maður einn salt.kjöts-
og einn hangikjötsbita, 2 flat-
kökur, 3—4 sneiðar af rúllu-
pylsu, eitt eða tvö liangikjöts-
rif, eitthvað tillegg af slátri og
brauði. Auðvitað fékk svo hver
maður jólakérti og var það
skammtað með matnum. Það
gerði húsfreyja sjálf. Að sjálf-
sögðu var ísl. smjor og reyndu
\íst flestir að gera sér þann
dagamun, gegnum viðskipti sín
við meginlandsbúa eða eigin
heimili ef hægt var. Margir
geymdu sér mat frá jóladegin-
um og neyttu hans milli mála
aðra daga meðan entist og þótti
mikilsvert. Þessu líkt mun hafa
verið á bændaheimilum í Eyj-
um, senr voru sæmilega stæð.
Flvað jólagjöfum við kom
voru þær gefnar með þörf
þiggjandans fyrir augum. Oft
voru það fh'kur eða nytsemdar
hlutir, nýjir ísl. skör vel brydd-
aðir Iranda stúlkunum og snúr-
aðir handa karlmönnunura.
Skóna gerði húsfreyja sjálf, en
húsbóndinn gaf þá máske eitt-
lrvað smálegt, sem hann lrafði
smíðað. Stundum var og ýmis-
legt smálegt úr verzluninni lát-
ið fylgja með gjöfinni, svo sem
greiða, sirs í svuntu, vasahníf-
ur o. s. frv. Enginn mátti fara
í jólaköttinn. Gjafirnar vöktu
almenna gleði og ánægju þótt
ekki væru þær stórar og óhófs-
lega dýrar.
Trúarlíí Eyjamanna var sízt
verra en nú gerist. Allir fóru í
kirkjuna, sem vettlingi gátu vald
ið, ltæði til aftansöngs og dag-
messu. Fólkið hlakkaði ávallt
til kirkjuferðarinnar, heyra
fallega sálma sungna, góð orð
prestsins, sjá allt kirkjufólkið
og heilsa upp á kunningjana.
Ekki voru aðrar samkomur
mannfleiri í þann tíma. Þó Eyj-
an væri lítil var fólk ekki á
stöðugu húsrápi t. d. niður í
sand, upp fyrir Hraun, upp á
bæi eða austur á Kirkjubæ.
Auk trúarsiðanna í kirkjunni
sjálfri, voru auðvitað allsstaðar
og ávallt lesnir liúslestrar á
heimilunum. Það voru góðar
hugvekjur, passíusálmarnir o. fl.
Enginn dagur féll úr, ekki einu
sinni stórhátíðar. Siður þessi
þótti sjálfsagður og hélzt allt
til 1922 á Búastöðum og sum-
staðar jafnvel enn í dag, þó fá-
títt sé.
Ekki ósjaldan var nokkrum
erfiðleikum bundið að kornast
til aftansöngsins. Vegir voru
fáir um þorpið, og aðeins 3
utan þess að heitið gæti, þ. e.
Strandvegurinn, Vilborgarstaða
vegur og svo kirkjuvegurinn.
AUt var hulið glórulausu myrrki
í skammdeginu, því engin voru
vitanlega götuljósin. Göngufæri
var stundum slæmt, vegna snjóa,
bleytu og moldarleðju um
troðninga og þröngar slóðir.
Alla umferð bættu nokkuð
handluktir, sem hvert heimili
átti. Þær voru úr þunnum, létt-
um við með gleri á þrem könt-
um en tré eða málmloku á ein-
um. Loftræsting var undir
handfanginu og brann eitt
kerti í luktinni. Hún lýsti furðu
vel og var borin fyrir göngu-
fólkinn. Ekki þættu slíkar luktir
merkilegar nú til dags, en voru
á sínum tíma mestu þarfaþing
og ómissandi. Það var skennnti
legt að sjá, þegar kirkjufólkið
kom í langri röð austan frá
Kirkjubæjum fram lijá Búastöð-
um um kvöldið á leið til kirkj-
unnar. Margar luktir vorti í
hópnum, sem alltaf stækkaði
eftir því sent vestar kom, og
fleiri luktir bættusc við, frá
Oddsstöðum, Búastöðum, Ólafs-
liúsum, Nýjabæ, Vesturhúsum
og stundum frá Gerðisbæjun-
um. Var þarna því allstór lióp-
ur fólks, sem þræddi slóðirnar
vestur heiðina vestan Nýjabæjar
og vestur í kirkjuna. Lukt var
borin fyrir Itverri fjölskyldu
svo umferðarerfiðleikarnir leyst
ust furðanlega.
í forkirkjunni höfðu margir
skóskipti áður en þeir gengu í
kirkjuna og var oft nauðsynlegt
ef fólk lenti í slæmri færð.
Skammt fyrir sunnan og ofan
kirkju var til skamms tíma all-
st(>r grjótvarða, sem að nokkru
var hol innan. Þar geymdu ofan
byggjar, þ. e. fólk, sent bjó fyr-
ir ofan hraun, skó sína meðan
þeir. gengu í kirkjuna. Varðan
var })ví nefnd ,,Skóvarða“ og
var rifin fyrir nokkrum árum.
Kirkjuferðin var fólki ekki
svo lítill viðburður og tilbreyt-
ing. Kirkjan var öll úppljóm-
uð af kertaljósum, björt og hlý,
lífsgæði, sem mjög skorti á á
heimihun manna. Hún var í
augum almennings aðdáanlegt
musteri Ijóss og dýrðar, þar
sem heyra mátti trúarkenning-
una, sígildar frásagnir um fæð-
ingu frelsarans og líf hans í
þágu mannkynsins, angurblíða
jóla- og áramótasálma. Til þess
að verða þessa aðnjótandi lagði
fólk á sig hvers konar erfiði,
því af kirkjuferðinni vildi það
ekki missa um hátíðarnar.
Þessari heimsókn í bændabýl-
ið er nú lokið. Við höfum séð
örlítið af daglegu lífi fólksins og
kynnzt högum þess. Margt er
breytt á liðnu tímabili og flest
ti! batnaðar. Að minnsta kosti
finnst okkur, • að við hefðum
ekki getað lifað þolanlegu lífi
við þau skilyrði. Þó var þetta
býli með þeim bezt stæðu.
Hvernig lífsskilyrði fátækra
tómthúsmanna hafa verið, sem
ekkert höfðu af því, sem hér uin
getur, nerna eitthvað af fiski og
fugli, ef eitthvað aflaðist. Ef
jtað brást hefur 1 í 1 þeirra ekki
verða öfundsvert. Þá var ekkert
nema náðarbrauð kaupmanns-
ins, gjafir náungans eða að leita
aðstoðar hreppsins og það voru
þung spor.
Eitt hefur lítið breytzt á
nefndu tímabili. Það er jólahá-
tíðin. Hún er í sjálfu sér ó-
breytt, a. m. k. trúarkjarni henn
ar og útfærsla helgisiðanna í
kirkjunni og á flestum heimil-

um. Við njótum helginnar og
friðarins, sem er í kringum
liana og þess að komast í náin
tengsl við trúarsiðina, orð
þeirra og athafnir, sem þrátt
fyrir alit eru okkar hjatans mál.
Það er okkur sönn hvíld og
friðþæging frá dagsins önn og
erli að hlusta á fagra og unaðs-
blíða jóla- og áramótasáln a á-
samt sígildum frásögnum um
jólahátíðina.
Við óskum livert öðru gleði-
legra jóla og nýjárs og þökkum
liðnar samverustundir. Við von-
um og óskum að komandi ár
megi færa hinu hrjáða mann-
kyni farsæld og blessun.
GLEÐILEG JÓL!
Skrifað samkv. heimildum Frið-
ar Lárusdóttur frá Búastöðum.
Lag: Englar hastir, andar stærstir.
Himna faðir, hjartans glaðir
helgum jólum fögnum vér.
Elska þín er öllu hærri,
allri hugsun manna stærri.
Kenn oss Guð að þakka þér.
Drottinn fæddist, dufti klæddist.
Dýrðarljós á jólanótt
jarðarbörnin blessun vefur,
birtu Drottins heimi gefur.
Læknar meinin ljóssins nótt.
Jólin kalla: Jesús alla
jarðarbúa signir náð.
Komið, segir hann, kærleik
njótið.
Komið allir, frelsi hljótið.
Himnesk ykkur helgi náð.
Kristi klæðist, kærleik fæðist
kristin þjóð á jólanótt.
Leiti og öðlist allar tíðir
allir jarðarinnar lýðir,
Drottins blessun dag og nótt.
Himnafaðir, hjartans glaðir
helgum jólum fögnum vér.
Elska þín er öllum hærri,
allri hugsun manna stærri.
Kenn oss Guð að þakka þér.
Ofanleiti í Vestmannaeyjum
í desember 1958.
Halldór Kolbeins.