Eyjablaðið - 30.12.1954, Blaðsíða 2

EYjAB LAÐIÐ
Sjómenn segja upp samningum.
Sjómannafélagið Jötunn og Vélstjórafélag Vestmannaeyja hafa
samþykkt að segja upp samningi um fiskverð, þar sem vitað er að
fiskverð er allmiklu hærra en samningsbundna verðið.
Grundvöllur lilutaskiptanna
byggist fyrst og fremst á því að
sjómennirnir fái sannvirði fyrir
aflahlut sinn.
Því var það megin þáttur sjó-
mannasamtakanna hér, í hags-
munabaráttunni, á árunum fyrir
stríð, að berjast fyrir hækkuðu
blautfiskverði. Jafnframt var sam
ið utn samsöltunarfyrirkomu-
lag, en það byggist á því,,að út-
gerðarmaður sá um verkun og
sölu aflans, en greiddi sjómönn-
um visst á kíló, sem var mun
minna en umsamda fastaverðið,
síðan fengu hlutamenn það verð
sem endanlega fékkst fyrir fisk-
inn, þegar frá hafði verið dreg-
in verkunarkostnaður og fyrir-
framgreiðslu.
Þeir hlutamenn sem notuðu
sér ákvæði samninganna inn sam-
söltun höfðu ávallt mun hærri
Iduti en hinir, sem afseldu á
föstu verði upp úr bát.
Á stríðsárunum þegar svo til
allur fiskur var seldur ísvarinn
beint á erlendan markað kom
andvirði fiskjarins vitanlega ó-
skert til skipta þ. e. sjómenn
fengu sama verð og litgerðar-.
maður.
í stríðslokin þegar fyrirsjáan-
legt var að verkunaraðferðir og
sölufyrirkomulag sjávarafurða
mundi taka allmiklum breyting-
•um, samdist Svo um með sjó-
mönnum og útgerðarmönnum
að hætt skyldi allri 'togstreitu
þeirra á milli um fiskverð, þaðan
í frá skyldu báðir aðilar sita við
sama borð hvað viðkæmi endan-
legu verði aflans.
Fullyrða má að báðir aðilar,
voru ánægðir með þau mála-
lok og töldu að stórum steini
sundurlyndis og tortryggni væri
þar með rutt úr vegi.
Þetta fyrirkomulag gilti svo
um nokkur ár, án árekstra, eða
allt til ársins 1951.
Það ár kontu fyrst til fram-
kvæmda bátagjaldeyrisfríðindin
svoköluðu- Þá var fyrirkomulag
þeirra það, að hraðfrystihúsin
fengu allann bátagjaldeyrinn
gegn því að hækka fiskverðið úr
kr. 0,75 aurum, sem það hafði
verið árið áður upp í kr. 0,96
pr. kíló. Hagnaður hraðfrystihús
eigenda af gjaldeyrirnum varð
hinsvegar Svo mikill að þeir
greiddu fiskseljendum 10 % upp
bót á kaupverðið.
Úr þeirri verðuppbót hafa
sjómenn ekki enn fengið hlut
sinn, þrátt fyrir skýr ákvæði í
samningum um sama verð til
sjómanna og útgerðarmanna.
Ennfremur hafa þeir ekki fengið
eyri af þeim bátagjaldeyrisupp-
bótum sem útgerðarmenn hafa
fengið á árin 1952 og 1953.
Sjómennirnir eiga ekki greið-
an aðgang að upplýsingum um
það hvað gjaldeyrisuppbæturnar
eru orðnar miklar til útgerðar-
innar á þessum árum, enda víst
ekki að fullu uppgert enn- Eftir
ýmsum krókaleiðum hefur þó
verið hægt að komast áð því að
á árið 1952 sé búið að greiða í
gjaldeyrisuppbætur sem nemi í
kringum 21 — 22 aurum á kíló.
Það ár fengu útgerðarmenn
1,00 pr. kíló en greiddu hlut úr
kr. 1,05. Sjómenn eiga því ófeng
inn hlut úr 16-17 au. pr. kg., eða
í kringum kr. 3000,00 í hlut á
meðal bát þá vertíð og ekki er á-
stæða til að halda að útkoman
sé lakari á árinu 1953.
Þó þetta reikningsdæmi sé birt
án ábyrgðar og á því geti skakk-
að einhverjum krónum til eða
frá, ætti það þó að skýra fyrir
mönnum þá rangsleitni sem sjó-
mann hafa verið beittir af út-
gerðarmönnum á þessum árum,
því þó þeir séu að reyna að rétta
hlut sinn með málsókn er það
bæði seinvirk og dýr innheimtu
aferð.
Svo stóðu þá málin, sem hér
hefur verið lýst, þegar sjómenn
neydduSt til þess að taka upp
aftur hið gamla samningsform
að semja um fast fiskverð í byrj-
un síðustu vertíðar samningS-
atriði sem að sjálfsögðu leiðir til
deilu um fiskverið í upphafi
hverrar vertíðar. Þegar Svo er
komið, nrega útgerðarmenn vera
jiess minnugir að það voru þeir,
sem áttu upptökin að þeim
darraðar dansi, með því að hafa
af sjómönnum hlut jreirra éir
verðuppbótum þrjú ár í röð
því svo má brýna deigt járn að
bíti um síðir.
Þegar samningar náðust í upp-
hafi síðustu vertíðar um kr. 1,22
pr. kíló, var því mjög stíft hald-
ið fram bæði af útgerðarmönn-
um og sáttanefndinni að með því
verði fengju hlutamenn allan
sinn gjaldeyri, Það má vel vera
að þeir liafi haldið þá að svo
væri, en reynslan hefur orðið
allt önnur.
Þegar talað er um fiskverð á
ltðnu ári verður fyrst og fremst
að miða við það verð, sem fisk-
káupendur greiða þegar þeir
kaupa gjaldeyrisfríðindin af lit-
gerðinni og er þá vitað að á
einurn stað hefur fiskur verið
keyptur í sumar og haust á kr.
1,40 og á öðrum á kr. 1,38 og
víða á kr- 1,35 pr kíló, allt verð
á þorski. ÞeSsar tölur um fisk-
verð eru staðreyndir sem ekki er
liægt að véfengja.
Sé liinsvegar væntanlegur
hluti útgerðarmanna af báta-
gjaldeyrinum, reiknaður lit með
einföldum hlutfallareikningi, lít-
ur dæmið þannig út.
Þann fisk sem bátagjaldeyrir
kemur ekki á (s.s. togarafisk),
kaupa fiskkaupendur á 85 aura
kílóið og getur það því talist
grunnverð. Er þeir hinir sömu
kaupendur kaupa bátafisk og fá
55% af gjaldeyrisfríðindunum
gefa þeir kr. 1,15 pr. kíló, þ. e.
Vilborg seld.
Framhald aj 1. siðu.
ýmsa erfiðleika í rekstri togar-
ans var sala „Vilborgar Herjólfs-
dóttur“ ekki síður misráðin en
sala ,,Elliðaeyjar“.
Tillagan um sölu innan-
bœjar feld.
Á síðastliðnu sumri og hausti
komu hér margir aðkomutog-
arar og lönduðu afla í frystihús-
in hér.
En það eru ekki miklar horf-
ur á því að svo verði til fram-
búðar. Togaraeigendur í Reykja
vík og Akureyri eru að koma sér
upp frystiluisum í stórum stíl,
enda gefa þau góðan arð, eink-
um eftir að markaðir unnust í
Austur-Evrópu og afsetning
freðfiskjar varð svo ör, sem nii
er.
Togaraeigandinn Tryggvi
Ófeigsson (sem gerir út, Neptun-
us, Marz og Úranus), mun vera
að lielja byggingu hraðfrysti-
lu'iss í Reykjavík- Þá ráðgera
Bæjarútgerð Reykjavíkur, Kveld-
úlfur og ef til vill fleiri að breyta
Faxaverksmiðjunni í Örfirsey í
frystihús svo vart er jiess að
vænta að Reykjavíkurtogararnir
landi hér í framtíðinni. Á Akur-
eyri er nú unnið að undirbún-
ingi frystiluiss-bygingar, og má
jiví ljóst vera að harla litlar von-
ir standa til jiess að togarafloti
annarra byggðarlaga Jeggi hér
upp afla í framtíðinni.
Er því Ijóst að bæjarstjórnar-
meirihlutinn lætur sér í léttu
rúmi liggja, hvort fólk hér liefur
atvinnu eða ekki, enda felldu
þeir kumpánar með 5 atkvæðum
gegn 4 joá tillögu sósialista í bæj-
arstjórninni að bjóða innanbæj-
araðijlum að ganga inn í kaup-
in. Og máske hefur leyndin um
söluna ekki sízt verið af ótta
Guðlaugs við þá flokksmenn
sína, sem reka frystihús hér í bæ.
55% gjaldeyrisfríðindanna gera
30 aura. Þá liljóta jrau 45% sem
litgerðin fær að gefa 24,6 aura á
kíló, það þýðir að fyrir línu-
fisk eiga útgerðarmenn að fá
endanlega kr. 1,39,6 pr. kíló, og
lyrir netafisk kr. 1,37,1 pr. kg.
Þegar þáð liggur þannig fyrir,
fiskverðið er 13 — 18 aurum
hærra en sjómenn fá l’yrir hlut
sinn, getur jjað ekki talist ann-
að en eðlileg ráðstöfun af þeirra
hendi að segja upp samningum
til lagfæringar, því a. m. k. hér
í Eyjum verður erfitt að fá sjó-
menn til að sætta sig við annað
en að fá fnllt verð fyrir aflahlut
sinn. S. St.
Söluverð að minnsta kosti
milljón of lágt.
Sölusamningurinn urn skipið
er að vísu plagg sem vafi leikur
á að nokkur Vestmannaeyingur
liafi séð eða lesið (enda mun
bæja^stjórinn hafa lánað ein-
hverjum reykvískum aðilja um-
boð til undirskriftar líklega Jó-
hanni JósefSsyni), en þó er vitað
að hið skráða verð skipsins er
5,7 milljónir. Vestmannaeyingar
eiga að greiða viðgerðina, sem
nú liefur farið fram á skipinu,
en ekki ei vitað hverju hún nem
ur, ekki mun jaað jró undir 700
Jdl'is. króna. Er af Jiessu augljóst
að frétt Þjóðviljans var hárrétt.
Hitt mun Þjóðviljanum hafa'
verið ókunnugt um sem nú er
jjó vitað, að skipinu eiga að
fylgja veiðarfæri, þannig að jiað
sé fulbúið til veiðiferðar og er
líklegt að þar fari verðmæti fyrir
200 þús. kr.
Það sem Vestmannaeyingar fá
fyrir skipið verður því eitthvað
milli 4 og 5 milljónir.
Enginn togaraeigandi mun á
þessurn tíma hafa léð máls á sölu
togara undir 6 til 7 milljónum,
enda kosta svona skip nú ekki
undir 10 milljónum ef þau væru
keypt lit af Skipasmíðastöð.
Þeir togarasölumenn eru því
augljóslega búnir að víkja Hafn-
firðingum einni milljón og Ól-
afsfirðingum og þeim öðrum er
Vilborgu kaupa annarri milljón
króna úr almannaeigu Vest-
mannaeyinga og jxi raunar
nokkru meiru þótt ekk se miðað
við annað en söluverð skipanna
og almennt verð togara í kaup-
um og sölum hérlendis á sama
tíma. — Þetta jafngildir Jrví að
Jjriðja liver króna af útsvörum
bæjarbúa í ár sé gefin í önnur
byggðarlög-
En skattgreiðendur í Vest-
inannaeyjum eiga eftir að gjalda
þeim Guðlaugi og Þorsteini
þakklæti sitt.
Ábyrgðarmaður: Tryggvi Gunnarsson