Siglfirðingur - 11.11.1935, Blaðsíða 3

SIGLFIRÐINGUR
3
Rað var dýrlegt! Og skórnir fölgrænir og hvítbryddir,
hárið greitt og eg allur þveginn og strokinn. Eg man
ekkert hvað eg fékk að borða, en hitt man eg meðan
eg liíi, hver áhrif það hafði á mig, er mamma þuldi
mér nokkrar vísur er hún kunni úr nýju kvæði um
jólin, eftir „mikla skáldið okkar fyrir sunnan“, eins
og hún komst að orði:
„Ljá mér, fá mér litla fingur þinn,
ljúfa smábarn; hvar er frelsarinn?
Fyrir hálmstrá herrans jötu frá
hendi eg öllu: lofti, jörðu, sjá!
Lát mjg horfa á litlu kertin þín.
Ljósin gömlu sé eg þarna mín.
Eg er aftur jólaborð þitt við, <
eg á enn minn gamla sálarfrið.
Petta skildi eg að vísu ekki orði til orðs, en and-
inn sem umvafði orðin settist að í sál minni. Hann
Matthias með bróðurson sinn, Matthías Eggertsson,
síðar prest í Grímsey.
skildi eg eins og barn og meðtók hann eins og barn.
Pað jólakvöld dvaldi Matthías eins og óþekktur dul-
arfullur gestur í baðstofukytrunni minni og gerði mér
kertaskarið mitt bjartara og stærra og sál mína hlýrri
og lotningarfyllri. Síðan hefir mér þótt vænna um
hann en Grím og Jónas.
Pví miður sá eg aldrei skáldið persónulega. En eigi
að síður virðist niér öll hans stórbrotna persóna standa
skýrar fyrir hugskotsaugum mínum en margra annara
andans manna, er eg hefi haft persónuleg, náin
kynni af.
Eg lærði snemma þjóðhátíðakvæði skáldanna er
sungin voru um land allt af tveim kynslóðum. Sum
þessara kvæða eru nú að falla í gleymsku og fyrnsku,
en önnur eru að verða sígild. En hæst gnæfir þar þó
lofsöngurinn, hinn voldugasti allra þjóðsöngva. Fellur
þar saman ljóð og lag og mundi hvorttveggja gert hafa
höfundana ódauðlega, þó þeir hefðu ekkert annsð lát-
ið eftir sig liggja.
Mattías er eina skáldið er þjóðin hefir valið heitið
lárviðarskáld. Pað er æðstur vegsauki er hún getur
sýnt skáldum sínum. Hún hefir verið spör á- tillitinu
og engan fundið verðugan til svo veglegrar sæmdar
annan en hann, ennþá sem komið er. Og verður þó
þess eigi dulizt, að margt er nafnið glæsilegt í hópi
íslenzkra skálda. En nafn Matthíasar verður þar alltaf
nomen aureum.
Pað þurfti ekki að segja það, að þjóðin væri fljót
an átta sig á því, hvern snilling hún hafði eignazt þar
sem Matthías var, en það munaði um viðurkenning-
una þegar hún loksins kom. Pað er víst engin vafi á
því, að ekkert íslenzkt skáld hefir átt jafnmiklum og
almennum vinsældum að fagna í lifanda lífi eins og
Matthías. Hann átti því fátíða láni að fagna að verða
eftirlæti og stolt sinnar þjóðar Iöngu fyrir andlát sitt.
Hvað er það þá, er svo hefir dregið hugi þjóðar-
innar til þessa skálds?
Pví er fljótsvarað:
Pað er þekking hans á þjóðinni og sögu hennar,
ótæmandi andagift hans og hugarflug, og — umfram
allt — samúð hans.
Pað eru ekki mörg skáld vor, er allt þetta hafa til
að bera í jafnríkum mæli, og að minnsta kosti þekki
eg ekkert islenzkt skáld er komist, þar nándar nærri
víð Matthías.
Sigurður próf. Nordal lýsir hönum svo: „Séra
Matthías var höfuðskáld íslendinga um hálfa öld og
orti eftirmæli tveggja kynslóða. . . . Hann er merki-
legt dæmi manns. sem er óháður öllum „skólum“ og
stefnum, í einu trúmaður og frjálslyndur, hcimsborg-
ari og rótgróinn íslendingur, ber alla sögu þjóðarinn-
ar lifandi í huga sér og heyrir þó grasið vaxa í kring
um sig. Samúð hans var svo rík, að heiía má, að
erfiljóð hans sé jafnólík og ■ mennirnir, sem hann orti
um — og bera þó öll glögg merki andagiftar hans“.
Einn merkasti þáttur í skáldskap Matthiasar eru
erfiljóð hans ef svo mætti kalla. Reyndar eru minn-
ingakvæði hans um látin stórmenni sögunnar, eða
vini hans og menn þá aðra, er hrifið hafa huga hans,
hátt — ógnarhátt — hafin yfir allan venjulegan erfi-
Ijóðakveðskap.
Par er venjulega brugðið upp mynd af mönnunum
er þeir voru staddir á örlagaþrungnustu stundum og
vegamótum lífsins og um þá farið mjúkum höndum
samúðarinnar. Eru mörg þau kvæði meitluð af snilli
og speki með slíkum glæsileik, er ekki á sinn líka í
íslenzkum kveðskap. Og enda þótt margur hafi ort
fagurlega um fallinn bróður, gnæfir Matthías þar þó
hæst allra.
Eins og kunnugt er, eru mörg þessi kvæði á hvers
manns vörum. Og einmitt af minningarkvæðum Matt-
híasar hefir alþýða manna skapað sér ákveðna skoð*
un og ákveðna mynd af mörgum afreksmönnum lið-
inna kynslóða.
Pá er ekki síður mikils um vert allan þann auð, er
hann hefir gefið þjóð sinni í þýðingum sínum, Væri
synd að segja, að hann réðist þar að, er garðurinn
væri lægstur. Hann þýddi Friðþjófssögu Tegnérs, sem
íslenzka alþýða hefir Iesið upp til agna í þrem útgáf-
um, og hefir svo verið sagt, að þýðing sú væri víða
snjallari frumritinu. Pá hefir hann þýtt Machbeth,