Ísland - 17.06.1934, Blaðsíða 2

2
1 S L A N D
17. júní 1934

Hvar er sumaratvinnu að hafa?
Vilja menn láta gera tilraunir með porsk-
útgerð á Grænlandi um sumartímann?
Hvort er réttara að nota stöðvar í landi eða
stór flutningaskip til að leggja fiskinn upp í?
Mér hefir lengi verið það umhugsunar-
efni, hvort eigi væri neinsstaðar hægt
að fá sumaratvinnu fyrir smábátaút-
veginn, og á ég þá þar við vélbáta frá
15 til 25 smál. og jafnvel minni báta,
eða svokallaða trillubáta.
Það hefir sýnt sig nú um mörg und-
anfarin ár, að hér við land eru hvergi
svo auðug þorskmið að sumrinu til, aó
útgerðin geti borið sig fjárhagslega.
Ég hefi sjálfur fyrir þrem árum reynt
þorskútgerð fyrir vestan og norðan land
með ágætum bátum og mestu dugnað-
armönnum, en það bar sig ekki. Þó var
fiskverð betra þá en nú, en aflinn var
of lítill. I fyrra fóru nokkrir bátar af
Akranesi til Austfjarða til þorskveiða,
en árangurinn varð sá, að útgerðin og
skipshöfnin hafði ekki annað en tap og
leiðindi af förinni.
Ég hafði fyrir mörgum árum hreyft
því á aðalfundi Fiskifélags Islands, aö
Fiskifélagið skyldi beita sér fyrir því,
að láta rannsaka útgerðarskilyrði við
Grænland um sumartímann, og gerði ég
það að tillögu minni, að ríkið léti 50
þúsund krónur af mörkum í tilraunina.
Þetta fékk lítinn byr þá og féll svo nið-
ur, þangað til í vetur á aðalfundi Fiski-
félagsins, að ég kom á ný með tillögu
um að rannsakaðir yrðu útgerðarmögu-
leikar fyrir smábátaflotann íslenzka við
Grænland um sumartímann og að fund-
urinn kysi þriggja manna nefnd til að
rannsaka þetta mál, og skyldi hún skila
áliti um það fyrir næsta aðalfund fé-
lagsins, sem haldinn yrði í febrúar
næsta ár (1935). Yar þetta samþykkt
og voru kosnir í nefndina Árni Friðriks-
son, fiskifræðingur, Geir Sigurðsson,
skipstjóri, og Óskar Halldórsson, út-
gerðarmaður. Síðan nefndin var kosin
höfum við haldið fundi um þetta mál
og fengið hver í sínu lagi töluvert af
upplýsingum. Auk þess var Árna Frið-
rikssyni falið að skrifa stjórnarráðinu
hér og biðja það um að skrifa dönsku
stjórninni og fá hjá henni leyfi fyrir
2-—3 höfnum á Grænlandi, þar sem ís-
lenzkir fiskimenn og íslenzk útgerö
fengi að athafna sig' um sumartímann.
Árni Friðriksson hefir fengið mikinn
áhuga fyrir þessu máli og skrifaði ný-
lega ríkisstjórninni hér og spurðist fyr-
ir, hvort hún mundi ekki vilja leggja
eitthvað fé af mörkum nú þegar, svo
að hægt væri að gera tilraun strax í
vor með t. d. einn togara, og væri þá
hægt að fylgja fiskinum eftir á þær
slóðir, sem Árni heldur að hann muni
fara, er hann gengur frá landinu og
yfir til Grænlands. Svar við þessu er
enn ókomið frá ríkisstjórninni. Árni
Friðriksson hefir ennfremur skrifað Fé-
lagi íslenzkra togaraeigenda hér og
spurt hvort það vildi leggja til skip og
hálfan útgerðarkostnað á móts við rík-
isstjórnina í þessa tilraun. Félag togara
eigenda hefir nú sem stendur þetta mál
með höndum.
Það er augljóst hverjum manni, að
ef hægt væri að framlengja vertíðina
hér með því að fylgja fiskinum eftir,
þó ekki væri nema 10—14 daga, mundi
það auka velmegun útgerðarinnar stór-
kostlega og veita ógrynni fjár inn í
landið.
Með því lága verði, sem nú er orðið
á síldinni, er engin leið til að láta rek-
netaveiði bera sig. En hinir góðu og
kraftmiklu bátar, sem Vestmannaeyj-
ingar, Akurnesingar og Keflvíkingar
eiga, eru tilvaldir til að fara til Græn-
lands um sumartímann, og ætti það
ekki að vera meiri vandi fyrir okkur
Islendinga að sækja þessi mið á sumr-
in, en aðrar þjóðir, sem sækja aíla sinn
og sumaratvinnu þangað.
Þetta mál er að mínum dómi eitt-
hvert mesta hagsmunamál, sem nú er
á döfinni, fyrir íslenzka útgerð, og verð-
ur að rannsaka það gaumgæfilega og
fá menn til að gera tilraunir með það,
sem ríkisstjórnin verður að sjálfsögðu
að kosta að einhverju leyti.
Ég hefi talað um þetta við fjölda
erlendra og innlendra sjómanna, sem
við Grænland hafa fiskað, og er það
álit þeirra, að enginn vafi leiki á því,
að Islendingar eigi þar óplægðan akur
Það getur verið mikið vafamál, hvort
eigi að hafa fastar landstöðvar á Græn-
landi fyrir þenna útveg, eða.hvort rétt-
ara væri að hafa svokölluð móðurskip,
sem tækju við fiskinum af bátunum
og fylgdu þeim eftir á hin mismunandi
mið. Við nefndarmennirnir munum afla
okkur upplýsinga í þessu efni og athuga
kostnaðarhliðina, hvort muni ódýrara að
hafa móðurskip eða landstöðvar. Þegar
svo svar Dana kemur, hvaða höfnum
eða stöðum þeir vilja úthluta okkur, þá
Aldrei hefir hin pólitíska verzlun
staðið í meiri blóma á þessu landi en nú.
Frambjóðendur stéttaflokkanna þeysa
um landið þvert og endilangt og bjóða
landsmönnum loforð til kaups.
Kjósendurnir kaupa loforðin og greiða
fyrir þau atkvæði sitt, sem er það eina,
sem þeir eiga og ekki er búið að taka
af þeim upp í tolla og skatta.
Krambúðir þessara pólitísku kaup-
syslumanna bera ekki á sér neinn
kreppublæ. Allar hillur og skúffur eru
fullar af loforðum, og fyrir framan borð-
ið standa kjósendurnir í kös og verzla.
Kaupmennirnir eru engir viðvaning-
ar. Þeir þekkja sinn atvinnuveg og
kunna tökin á viðskiftamönnunum.
Því fleiri loforð og meiri gillingar, því
betur gengur verzlunin.
Þannig heldur þessi verzlun áfram,
þangað til að kveldi hins 24. júní, þá
er settur slagbrandur fyrir krambúðar-
dyrnar.
Þegar kjósendurnir svo koma og ætla
að fá loforðin innleyst, eru búðirnar
lokaðar og kaupmennina hvergi að
finna. Kaupmennirnir eru fluttir. Þeir
hafa flutt sig úr krambúðunum í kaup-
höllina, sem þeir kalla Alþingi, og halda
fyrst er hægt að taka ákvörðun í þessu
máli, því þannig gæti svarið orðið, að
staðir þeir, sem við fengjum úthlutað,
væri ill-nothæfir.
Menn vilja kannske svara þessu máli
því, að við höfum nægan fisk hér við
land og þurfum ekki að sækja fisk til
annarra landa á meðan jafnerfitt og
þröngt er um fisksölu og nú er. En þeim
vil ég svara því, að þannig má enginn
maður hugsa — að ætla sér að leggja
árar í bát og láta svo aðrar þjóðir fylla
upp þá markaði, sem við höfum. Að
sjálfsögðu ber okkur að halda sem fast-
ast þeim marköðum, sem við höfum,
og leggja allt kapp á að afla okkur
nýrra. Enda er venjulega gott verð á
saltfiski og skortur á pressfiski að
haustinu til.
Sjómenn og útgerðarmenn verða sjálf-
ir að fylgja þessu máli fast eftir, ef
þeim leikur nokkur hugur á því.
Öskar Halldórsson<
þar áfram að verzla. Þeir verzla nú
ékki lengur við blásnauðan kjósanda,
sem enga aðra vöru hefir að bjóða en
eitt einasta atkvæði og það aðeins f jórða
hvert ár.
Nei, nú er verzlað með annað, sem
er verðmeira en loforð og atkvæði, nú
er verzlað með tekjur þjóðarinnar.
Kaupsýslumennirnir, sem seldu kjós-
endunum loforð fyrir kosningarnar,
verzla nú hver við annan um hvern
þann pening, er þeir geta pínt út úr
þessum sömu kjósendum, sem þeir lof-
uðu bættum lífskjörum eftir kosning-
arnar.
Kaupsýslumennirnir fitna að sama
skapi og kjósendurnir horast.
Kauphöllin er friðhelg, og engin borg-
araleg lög ná til þeirra, er þar verzla.
Loforðin eru gleymd og atkvæði kjós-
endanna einskis virði, fyr en eftir 4 ár.
Þá opna loforðabúðirnar aftur, og leik-
urinn hefst á ný.
En næstu 4 ár geta kaupmennirnir
setið friðhelgir á Alþingi og kastað ten-
ingum um gatslitinn kufl hinnar ís-
lenzku þjóðar, sem af sundrung og
stéttahatri er algjörlega mergsogin.
*
Pólitísku krambúðirnar eru opnar.
Atvinnumál.
Langveigamesta mál allra menningarþjóða eru at-
vinnuskilyrði þau, sem þær eiga við að búa og þeir
möguleikar, sem þær hafa til arðberandi atvinnu. Ef
atvinnuskilyrðin eru slæm, eða ef illa er búið að
þegnunum í þeim efnum, hlýtur afkoma þjóðarinnar
að verða erfið, hversu vel sem á er haldið að öðru
leyti. Það eru því hin mestu fjörráð, sem fundizt
geta, ef unnið er að því að grafa undan arðvænleg-
um atvinnuvegum og gera þá ólífvænlega. Sú stjórn,
ríkis eða bæjarfélags, sem leggur hömlur á frjálst
atvinnulíf manna, hvort heldur er með ótilhlýðilegum
og óbærilegum álögum, eða með því að banna frjálst
athafnalíf á því sviði, er ekki starfi sínu vaxin, skil-
ur ekki hlutverk sitt og verkar eyðandi á þau verð-
mæti, sem hún á að vernda. Sama er að segja um
það, ef hún líður óvitum og síngjörnum mönnum að
spilla atvinnu- og afkomumöguleikum þjóðarinnar án
þess að hafast að, og gera ráðstafanir þeim til bjargar.
Á hinn bóginn er hver sá stjórnmálaflokkur eða
félagsskapur, sem vinnur að því að leggja í rústir
þá atvinnu, sem þjóðin lifir á, án þess að byggja
upp annað betra í staðinn, hreinustu landráðamenn,
sem á að banna með lögum og gera áhrifalausa í
þjóðfélaginu.
Atvinnuvegir vor Islendinga eru fáskrúðugri en
flestra annarra þjóða. Veldur því fæð og fátækt þjóð-
arinnar og hnattstaða landsins. Aðalatvinnuvegirnir
eru sjávarútvegur og kvikfjárrækt (akuryrkja varla
teljandi ennþá), iðnaður og iðja, verzlun og siglingar.
Væri fróðlegt að athuga örlítið afstöðu sjórnmála-
flokkanna hér til þessara atvinnugreina, og sjá þar
af, hve hollir þeir eru þjóðlífi voru.
Kommúnistar og sosialistar hafa hvorttveggi unn-
ið að því, að koma atvinnuvegunum á kné með verk-
föllum og beinu ofbeldi, þegar annað hefir ekki dug-
að. Þeir hafa róið að því öllum árum að gera sjávar-
útveginn ómögulegan. Vmist með því að setja kaup-
kröfur svo háar, að ekki yrði undir risið, eða vinnu-
tíma svo takmarkaðan, að ónóg yrði. Ef þetta dugði
eða náði ekki fram að ganga, hafa þeir undanfarió
beitt beinu ofbeldi til þess að gera útgerð, siglingum
eða opinberri vinnu svo erfitt fyrir, að vinna hefði
stöðvazt, ef fram hefði gengið. Þeir hafa barizt harð-
an fyrir því, að fá samskonar aðstöðu í sveitum og
smákauptúnum. Og öll er þessi barátta til þess eins
gerð, að sjálfir forkólfarnir, sem æsa hina upp og
fleka með fagurmæli og gyllingum, fái að gramsa í
rústunum, kaupa leifarnar við litlu verði, og fá stöð-
ur, sem þeir eru ekki færir um að gegna. Þeir lögðu
Islandsbanka, aðal peningastofnun útgerðarinnaj’ í
rústir, til þess að Stefán Jóhann fengi þar vel launuð
störf og góð kaup, og Jón Baldvinsson og Helgi Briem
hálaunaðar stöður. Þeir komu útgerðinni á Isafirði
og Eskifirði á kné, til þess að geta síðan valsað með
útgerð sjálfir og sett allt á hausinn. Þeir flæmdu
burt útgerðarmenn í Hafnarfirði í sama tilgangi.
Og hvernig hafa þeim svo farizt störfin úr hendi,
störfin, sem þeir lögðu svo ríka áherzlu á
að ná í, að þeir hikuðu ekki við að fórna
atvinnu og afkomumöguleikum félaga sinna fyrir.
Alstaðar botnslausar skuldir og óreiða, margfalt verri
en hjá nokkrum einstakling, sem áður hafði rekið
þessa starfsemi fyrir eigin reikning. Finni Jónssyni.
Ingólfi Jónssyni og öðrum óþverra sprautum, sem með
þessu móti gátu krækt sér í vellaunaðar stöður, var
sama um það, hvernig fyrirtækið sjálft bar sig. Þeir
fengu sín háu laun, hvort sem það bar sig vel eða illa.
Eitt aðalkeppikefli þessara stjórnmálaflokka er, aó
öll atvinna sé rekin af ríkinu og bæjarfélögunum.
Er það í samaskyni gert, að enginn hafi persónulegan
hag af því, að vel gangi, fá þar vellaunaðar stöður
og láta mistökin lenda á fjöldanum.
Alþekkt fyrirbrigði er það hjá þessum flokkum
að aftra því, að yfirburðir einstaklinga fái að njóta
sín. I ákvæðisvinnu eru skorður settar við afkasti
manna, þar sem þeir fá því áorkað, og í tímavinnu
er um að gefa, að unnið sé sem slælegast, til þess
að afrakstur vinnunar verði sem minnstur. Með því
móti er framtak og hugvit einstaklingaanna að engu
gert, og allar umbætur á áhöldum og aðferðum, sem
því fylgja.
Framsóknarflokkurinn (og bændaflokkurinn, sem
er nýklofanaður út úr hinum, og á því sameiginlega
sögu við hann) hefir stutt rauðu flokkana í þessari
viðleitni þeirra, sbr. verkföllin hér og á Hvamms-
tanga, vegavinnukaupið nú, Islandsbankamálið o. fl.
Annars þykist sá flokkur hafa haft hag bænda að-
allega fyrir augum, en ástandið hjá bændunum sýnir,
hvernig honum hefir farizt sú stjórn úr her.di. Þar
er svo að segja allt komið í auðn. Og af hverju?
Af því að allt, sem flokkurinn og forráðamenn hans
gerðu fyrir sveitirnar, var gert til þess að veiða at-
kvæði aðeins, gert til þess a<3 ala upp fordild og for-