Austurland - 02.08.1952, Blaðsíða 2

AUSTURLAND
Neskaupstað, 2, ágúsfc 1952
Austurland
Málgagn sósialista á Austur.
landi.
Kamur út á hverjum föstu-
dsgl.
Ritstjóri:
BJARNI ÞÓRÐARSON.
-Ukriftargjald 45 kr. árg.
Gjalddagl 1. april.
Lausasala kr 1,25.
Verzlunarmálin
Það var mikið loft I heildsölun-
um 1 Reykjavík og forystumönn-
um þeirra 1 ríkissljórn, þegar
fyrir á.ri síðan var iíkveðið að;
auka. »freilsið« 1 innflu.tningsverzl
uninni, eins og það var orðaö.
Þá vai" sag't aði allt nnundi lag-
ast ef létt yrði af innflutnings-
hömilum og verzlunarstéttin gæti
sjálf ráðið hvað inn vœri flutt og
frá hvaða löndum.
Ríkisstjórnin og ráðunautar
hennar sögðu að h,ið breytta fo-rm
1 verzlunairmálunum mundi stór-
bæta ver'zlunarhætti landsmanna,
vöruverð muiudi lækka og hagur
almennings ba.t.nai við þess.ar nýju
breytingar.
Ymsir vöruflokkar voru gefnir
frjálsir og innflutningur á mörg-
um vörum sem lítið hafði verið
flutt inn af jókst stórkostlega.
Þannig hrúgaðsit upp vefnaðai'-
vara, sem áður hfifði verið heldur
skortur á, Allskonar glingurvara
fyllti brátt allar búúir og aug-
lýsingar í útvarpið um 20 mis-
munandi tegundir af sultu frá
Hollándi mátti heyra dagiega.
Hin »frjúlsa,« verzlun fyrir inn
flytjendur va,r komin og nú gat
almenningur í landinu farið aö
njóta ávaxtanna,.
Vöruverð lækkaðí ekki, lieldur
þvert á móti, því ein röksemdin
fyrir »verzluna,rfrelsinu« var ein
mitt að »frelsi« yrði að rlikja um
álagningu og ajUt verðlag. .
Verðilagseftirlit var því afnum
ið á mörgum vörum; og álagning-
arheimlld stórhækkuð á öörum.
Brátt kom, I ljós að íalenzka
rlkið var orðið skuldugra I erlend
um gjaildeyri, vegna þessa mikla
innflutnings, en. nokkru sinni áð-
ur.
Takmarkalaus innflutningur á
sultum, allskonar vefnað.irvöruin
og skranvarningi hafði b,leypt
þjóðinni I glfurlegar gjaldcyris-
skuldir við útlönd,
Hið nýja »verzluna,rfrelsi«
hafði því þýtt fyrir þjóðina,: stór
auknar eiiendar skuldir og. hækk-
að vöruverð 1 landinu.
Heildsalarnir höfðu hinsvegar
íengið aukin gróða með bækkaðri
álagningu og ekki sízt með auk-
imii sölu á vörum sem jafnan
gefa góðan hag fyrir verzlunina.
En hið nýja verzlunarfyrir-
komiulag leiddi meira af sér.
Örðugleikar höfðu verið með
sölu á útflutningsvörum lands-
manna^ einkum þó frosnum fiski
og söltuðum. i nokkur undanfar-
in ár hefir það verið almennt við'
kvæði hjá flestum viðskiptaþjóð-
um okkar, að því aðeins geti þær
keypt af okkur fisk, aði við kaup-
Gcrfifélög
Á sífari íírum hefir það mjög
farið I vöxt, að stofnuð hafi ver-
ið ailskonar gerfiverklýðsfélög,
oft með sárafáum meðlimum.
Þannig hafa jeppaeigendur
stofrað »bllstjórafélcg«, bændur
>;verklýðsfélög« o. s. frv.
Þessar félagsstofnanir eru Al-
þýðusambandsstjórninni slður en
svo q móti skapi. Þvert á móti
stuðlar hún að stofnun þess.ara
gerfifélaga, þvl fulltrrar þeirra:
eru oftast auðsveipir fylgje.ndur
hinnar afturh,aldssömu sainbands-
stjórnar og ljá henni lið á sani-
bandsþingum,
En verkaniennirnir eru ekki al-
veg eins, hrifnir af gerfifélögun-
um.
Verkamenn, sem ár.um saman
hafa haft forgangsrétt til vinnu,
t. d. vegavinnu í ákveðnum héruð
um, uppgötva einn góðan veður-
dag, að forgangsrétturinn er geng
inn þeirn úr greipum I hendui
um I staðinn þeirra framleiðslu-
vó'rur.
Flesfar þessar þjóðir, hvort
sem þær voru þjóöir Austur-Evr-
ópu eða Vestur-Evrópu, hafa bent
á örðugleika þess að þær keyptu j
fisk af okkur fyrir punda- eða
dollaragjaildeyri, sem við slðan
notuðu.m til kaupa á vörum hjá
öðrum þijóðum.
Ástandið hefir verið þannig að
fiskikaupmenn þessara landa
hafa sagt: við höfum kaupendur
að fiskinum ykkar og getum jafn
vel tekið ennþá meira en við höf
um gert, en við getum ekki feng-
ið gjaldeyri hjá okkar rlkisstjórn
t.il greiðslu á fiski. Okkar leyfi
til, innflutnings á fiski byggist á
þvi, að þið kaupið I okkar landi
okkar framleiðsluvörur fyrir fisk
inn, sem við kaupum. að minnsta
kosti I meginatriðum.
Ofan á þetta astand, sem var
full erfitt fyrir, er. svo gefin.n
frjáls innflutningur á ýmsum vör
um og þjóðin tekur lán erlendis
I pundum. og dollurum I þvi
skyni.
Afleiðingin verður sú að ekki
er lengur hægt að selja fiskinn: í
vöruskiptum þar sem í mörgum
tilfel.lumi er þegar bíiið að flytja,
til landsins miklar birgðir af
þeim vörum, sem annars hefðu
verið teknar í skiptum fyrir þann
fisk, sem ekki var hægt að selja
á annan h;átt.
Af þessum ástæðum er nú stöðv
un I sölu á frosnum fiski, öll
frystihús landsins full af fiski og
verða á miðju ári að' hætta starf-
rækslu,;
Verzlunarfrelsi heildsalanna
leiðir þannig yfir okkur stöðvun
fiskframileiðslunnar, stöðvun
frystihúfcannai stöðvun í sailtfisk-
verkun — eða atvinnuleysi, gjald
þrot fyrirtækja og afkomuvand-
ræði almennings, og stórkostlega
erlenda skuldasöfnun þjóðarinnar.
Nú standa ráðunautar rlkis-
stjórnárinnar og hún sjalf eins
og glópar og eiga enga afsökun á
gerðum slnum.
En hyað segja landsmenn við
þessu?
annara manna, sem ekki stunda
verkamannavinnu, sem aðalat-
vinnu. Það hefir verið stofnað fé-
lag, sem fengið hefir inngöngu í
Alþýðusambandið. Það er skipaö
bændum og bændasonum. Þeir
tryggja sér forgangsrétt a.ð vinjn-
unni íi sínu byggðarlagi og stunda
ba,na I ígripum þegar tóm gefst
til frá bústörfum.
Bllstjórar, sem hafa haft sams-
konar: forgangsrétt og verkamenn
standa al.lt I einu frammi fyrir
þeirri staðreynd, að jeppaeigend-
Ur og eigendur tveggja eðai
þriggja vöru.bila, að viðbættum
einhverjum blllausum prófmönn-
um, h,afa stofnað gerfibílstjórar
félag, fengið inngöngu I Alþýðu-
sambandið og tryggt sér forgangs
r'étt að akslri I sínu byggðarlagi.
Verkamennirnir og bilstjórarn-
ir eru reknir heim vegna þessara
gerfifélaga, sem njóta sérstakrar
velvi'dar Alþý ðusa nbandsstjórn-
ar, en bænclur og bændasynir
stunda vinnuna i ígripum.
Þetta er nógu bölvað fyrir
verkamennina. Hin hliðin, sem
að samtökunum snýr, er þó má-
ske öllu alvarlegri. Það er sem sé
meiri hætta, á þvi, en margur gei*
ir sér ljóst I fljótu bragði, að hin
raunverulegu verklýðsfélög verði
I minnihluta í Alþýðusaimbandinu
og að gerfifélögin ráði þar lög-
um og lofum. Þetta verður skilj-
anlegra þegar þess er gætt, að
verklýðsfélög, sem telja 150 með-
limi fá ekki að kjósa, fleiri fu,U-
trfla á sambandsþing, en 15
manna félag, en sum gerfifélögin
hafa, ekki fleiri meðlimi en það.
Verði h,aldið áfram á þeirri
braut, sem nú er gengin, gæti vei
farið svo, að hin mörgu, en 'fá-
mennu gerfifélög beri verklýðs-
félögin, ofurliði — oghver verðui
þá þinn hlutur, verkamaður?
T v ö k v æ ð i
eftir séra ólaf Indriðason, á Kolfreyjustað, skrifuð upp eft-
ir frú ólöfu, Baldvinsdóttur f rá Vattarnesi. Móðir ólafar var
vinnukona hjá séra óiafi, þe gar hún vair ung.
Á heimleið
Heim ég staulast hausts á dimmri nótt.
Fleygist yfir for og keldur paldra,
sem fjárinn hefir sungið yfir galdra,
Blesi minn með bjarnarstinnan þrótt
Ljós á bæjum. Ijórum skí.na I,
inn mér bjóða í bitrum norðangusti,
sem blæs ómjúkt um vanga minn og hlustir,
gaum þó ekki gef ég neinn að þvi.
Hugurinn allur er heim I hreiðrið mitt,
þar sem brúður björt og hýr á vanga
bíður mín og gerir vöku langa.
Fagrar mundir fjalla um verkið sitt.
Þar sem blundar beði mínum hjá
sveinninn Jón með svip og ennið fríða,
sem að' heiman vildi rr, eð mér ríða,
veturinn þriðja varla kominn á.
Blástu, vindur, betur á eftir mér.
Hlauptu, Blesi, hart á Sandskeiðinu.
Um hraiunin farðu stillt í .náttmyrkrinu.
Snart þú hvilist, snart ég heimai er.
Blesi
(kveðið eftir að Blesi hafði meitt sig á ferð yfir Stöðvar-
akarð),
Enn er ég sestur á Blesótta blakkinn.
Batnað er honum, þar fatlaðist hann.
Ég skundaöi með hempuna, en skildi eftir hnakkinn
á skarðinu Stöðvar, er henda mig vann.
Flýg'ur hann ennþá, sem fiðrildi létta,
framgjarn ujn nesin og auranna, geim.
Kotpjakkar vist mega úr sporUnum spretta,
ef spýr hann ei slettum I nasir á þeim.
Ég var svo heppin a,ð eiga afrit, er ég miátti missa. A. S.
Oddsskarðs
vegurinn
Það var þungsóttur róður að fá
Oddsskarðsveginn lagðan, á sinum
tíma. Þá var öllu, borið við og
fraiinkvæmdir tafðar með allskon-
ar mótbárum,
En loksins tókst a,ð knýja fram
fjárveitingar til vegagerðarinnai
og Neskaupstaður, sem orðinn var
stærsti staðurinn á Austurlandi,
komst I vegarsamband við aðra
staði.
Allir Norðfirðingar fögnuðu
þeim árangri, sem náðisti með
lagningu vegarins. En sljóleikinn
og skilningsleysið á þörfum Norð-
firðinga fyrir því a,ð fá Odds-
skarðsveginn var ekki þar með
búið. Yfirmenn vegamálanna, eða
verkstjóri þeirra, hljóp frá vega-
lagningunni hálfnaðri. Enn liafa
sumir h.lutar vegarins aldrei ver-
ið fuillgerðir. Þannig er aðal-
brekkan á veginum ofan við
Skuggahlíð ókláruð enn og getur
varla heitið akfær.
Sunnan við skarðið sjálft er. al,l
langu.r kafli. á veginum, sem
aldrei hefir verið hirt um að bera
ofan í möl eða sand.
Þar verður vegurinn því á
hverju vori illfær.
En, þó kastar alveg tólfunujn
með viðihaid á þessunij vegi, Ár
eftir ár er ekkert gert fyrir þenn
an veg. Tiltölulega nýr vegur
er þannig hafður illfær tímunum
saman og ófær ýmsum bllum.
Vegurinn er mikið notaður,
ekki aðeins fyrir fólksflutninga,
heldur einnig fyrir vöruflutn-
inga,
Þannig hefir oft verið keyrt
yfir þennan veg með hundruð
tonna áf nýjum fiski, til vinnslu
á Eskifirði.
1 þeim tilfellum hefir vegurinn
reynzt undirstaða .þess, að heil-
ir fiskfarmar komu til vinnslu i
Neskaupstað og þess að mikil at-
vinna, hefir skapast bæði I Nes-
kaupstað og á Eskifirði.
En akstur á miklu magni a±
nýjum fiski um veginn er erfiður
vegna þess að vegurinn er bratt-
ur. En viðhaldsleysið á veginum
hefir þó gerfc þessa flutninga
margfalt dýrari en eðlilegt hefði
verið og nær óframkvæmaniega,,
Hver er það, sem ábyrgð ber á
þvl, að Oddsskarðsveginum er
ekki haldið við?
Getur það verið tilfellið, að
vegamálastjóri neiti um smávægi
legt viðhaldsfé til þessa vegar,
er tengir stærata bæinn á Aust-
urlandi við akvegakerfi landsins?
Eða getur það' verið satfc, að
verkstjóri hér austur á landi beri
ábyrgð á þeim slóðaskap, sem
þarna á. sér stað?
Þetta verður að fást upplýst.
Það er krafa okkar allra, sem
um þennan veg þurfum að íara,
að nú þegar verði hafist handa
um að keyra ofan íi veglnn og
gera honum það gagn, sem allir
sjá að óhjákvæmilegt et.
Það er krafa mín að bæjar-
stjórnin, í Neskaupstad kæri nú-
verandi ástand vegarins.
NOBDFIRÐINGUR.'
í