Austurland - 06.01.1956, Blaðsíða 2

2
AUSTURLAND
Neskaupstað, 6. janúar 1956.
verkafólkið, verzlanimar, t. d. fyrir, er sjáanleg stöðvun á
kaupfélagið sem er að reisa verzl- þeirri þróun að verzlanirnar geti
bætt aðstöðu Bjjfla til laukinnar
„1 gamla daga“ þegar útgerð
litlu austfirzku bátanna var nærri
eingöngu bundin við Hornafjörð,
var fyrrihluti ársins, jan.-maí,
mjög erfiður tími fyrir þá sem
ekki gátu farið að heiman í at-
viunu, ekki þó svo að skilja að
þcir sem eitthvað komust, hafi
alltaf haft svo mikið, en á fjörð-
unum miátti heita að ekkert væri
að gera þennan árstíma.
Þrátt fyrir tilkomu hraðfrysti-
húsanna varð á þessu óveruleg
breyting, þatta árstíðabundna at-
vinnuleysi ætlaði að gera útaf við
allt verkafólk í ört vaxandi dýrtíð
og rekstur ýmsra frystihúsa mjög
erfiður sakiir hráefnaskorts.
Skiljanlega hafði svo þetta sín á-
lirif á viðskipti og veltu nær allra
verzlana og kom þungt niður á
sveitarfélögunum.
Það brá talsvert til batnaðar
með tilkomu stærri bátanna, þó
sumaraflinn hyrfi að mestu við
missi hinna smærri. Á árunum
1946—52 stunduðu margir hinna
stærri austfirzku vélbáta tog-
vciðar og lögðu verulegan hluta
aflans upp í heimahöfn. Þegar
þessi veiðiaðferð var lögð niður,
fóru flestir bátar af norðurfjörð-
unum til vetrarvertíðar í Faxa-
flóa. Eskifjörður hefur fram að
þessu haft talsverða sérstöðu.
Flestir heimabátar hafa a. m. k.
fyrrihluta vertíðar haldið sig á
Hornafjarðarmiðum, og t. d.
Björg venjulega alla vertíðina, og
komið með afla sinn heim þrátt
fyrir mjög erfiðar aðstæður eins
og kunnugir vita. Þessi vetrar-
afli bátanna, ásamt tilkomu tog-
arans hin síðustu ár, hafa í sam-
erningu haldið við sómasamlegu
atvinnulífi og frystihúsinu gang-
andi, með öðrum orðum fleytt
verkafólki, verzlunum, hreppnum
og atvinnufyrirtækjum í landi,
allvel yfir þann árstíma seml áður
fyrr var hinn erfiðasti. Þannig
hafa t. d. börn úr unglingaskóla
oft verið kvödd til starfs í frysti-
húsinu, þó því hafi af sömu á-
stæðu nokkum veginn haldizt á
sínu vana starfsfólki.
Þetta var sem sagt ágætis
byrjun til að gjörbreyta ástand-
inu, þó svo að við gerum ekki ráð
fyrir tilkomu fleiri fiskibáta.
Hugsum okkur bara að við hefð-
um getað lagað þetta til í hendi
okkar, bætt úr ýmsum ágöllum
og árekstrum í sambandi við hrá-
efniskaup og tekið höndum saman
um að gera nauðsynlegar ráðstaf-
anir (og jafnframt hliðarráðstaf-
anir) svo sjómenn og útgerðar-
menn gætu fundið að þeir sjálfir
hefðu hag af að leggja seml mest
af aflanum á land í beimahöfn, þó
svo að allir viðurkenni hinar
slæmu aðstæður.
Nú, þegar ekki er annað vitað
en að allir eskfirzku bátarnir fari
í Faxaflóa eða Eyjar á vetrar-
vertíð, þá vaknar aftur sú spum-
ing, sama spumingin og frá
kreppuárunum, hvað verður inn
þá sem heima sitja? Hvað um
unarhús og Pöntunarfélagið sem
þyrfti að gera slíkt hið sama,
hreppinn og frystihúsið sem allir
þessir aðilar eiga í sameiningu.
„Farið þið suður — þar er nóg
atvinna".
Þannig er þessu fljótsvarað og
verður víst ekki gert á annan
hátt, það er að vísu rétt svar svo
langt sem það nær, en jafnframt
heimskulegt svar sem nú skal
sýnt fram á.
1 fyrsta lagi er það svo að meira
að segja margir karlmenn geta
]óhann Klausen:
ekki farið að heiman í atvinnu-
leit, sumpart af heilsufarslegum
ástæðum og sumpart af heimilis-
ástæðum. Ungt fólk getur að
sjálfsögðu flest farið, en hvað
segja konumar og húsmæðurnar
sem unnið hafa í frystihúsinu,
ekki fara þær, en ætli heimilin
hafi ekki munað talsvert um þann
skilding sem þær hafa unnið sér
inn vetrarmánuðina, já, og svo
unglingarnir stöku sinnum. Fyrir
utan allt þetta eru svo krónurnar
sem hver og einn vinnur sér inn
heimia, ólíkt drýgri en þær sem
unnið er fyrir í Faxaflóa. Þótt
maður geti hinsvegar skilið það
að einstaka ungt fólk langar til
að fara að heiman um stundar-
sakir. En atvinna utan heimilis,
orðin til fyrir nauðsyn, flytur
með sér þá hættu að fólkið komi
ekki aftur, að það setjist að þar
sem atvinnuskilyrðin eru betri og
er það raunverulega ekki nema
eðlilegt. Ef slík skriða fer af
stað á annað borð verður hún
ekki stöðvuð. Og hvað um hrepp-
inn? Hvernig skyldi oddvitanum
ganga að ná inn útsvörunum af
þeim sem verða að stunda atvinnu
sína hér og þar allt árið?
1 öðm lagi, og það sér hver
maður, að öll verzlun dregst
stórlega saman ef að allir sem
vettlingi geta valdið þurfa að vera
að heiman í atvinnu hálft árið eða
meira. Á Eskifirði, þar semi mestu
viðskiptin eru í neytendafélögum,
þýðir slíkur samdráttur óumflýj-
anlega eitthvað hærra vömverð,
minna vöruúrval og sennilega
mjög aukna lánsverzlun, Það eru
þó sannarlega nógu mikil vand-
kvæði á því fyrir, að reka verzlun
í húsnæði eftir kröfum tímans, á
ekki stærri stað en Eskifirði. Ef
verulega dregur úr atvinnu heima
þjónustu við neytendur.
í þriðja lagi er frystihúsið. Ef
enginn bátafiskur berst til hússins
frá áramátum og fram í maí, þá
geri ég ráð fyrir að mjög verði
erfitt að halda því opnu, það hef-
ur verið nógu bágborið undanfarin
ár samt, en þessir vertíðarmánuð-
ir verið sá árstími semi húsið hef-
ur þó staðið undir sér, t. d. mun
hagnaðurinn hafa verið a. m. k.
eitt hundrað þúsund krónur í
febr. og marz s. 1., fyrir hvom
mánuð. Togarinn hefur að sjálf-
sögðu lagt upp hluta af afla sín-
um hjá frystihúsinu, en einn tog-
ari getur ekki bætt úr þeim hrá-
efnamissi ef bátarnir fara suður,
ekki hvað sízt vegna þess að oft
er farið á veiðar í salt einmitt
um þennan árstíma. Og þó mögu-
legt reynist nú að halda vélum
gangandi og frystihúsið væri að
öðru leyti undir það búið að taka
á móti afla togarans öðru hvoru
svo sem einu sinni eða tvisvar í
mánuði, þá getur enginn maður
sem á annað borð er vinnu- og
ferðafær, legið heimia yfir slíku
og sú hætt vofir því yfir að ekki
sé hægt að taka á móti slíkum
afla þó hann byðist frystihúsinu,
vegna fólksfæðar. Venjulega er
það svo, meira að segja þegar
margir eru heima svo sem á
haustin, að flestum tiltækum er
smalað til vinnu þegar togarinn
kemur, og veitir ekki af. Þá kall-
ar svo margt að í einu, losun
skipsins, vinnan í frystihúsinu og
jafnvel uppspyrðing.
Margt má enn nefna til að
sanna það að enginn fyrrnefndra
aðila á Eskifirði má við því að
missa af vertíðarafla bátanna,
komi ekkert jafngott í staðinn,
það munu menn sjá þótt seinna
verði. En við getum ekki haldið
að okkur höndumi og vonað fast-
lega að hlutirnir gerist sjálfkrafa.
Frystihússvinnan hlýtur að verða
höfuðatvinnugreinin í landi og
þess vegna verðum við að sjá því
fyrir hráefni með einhverju móti.
Ef ekki reynist mögulegt að gera
þær ráðstafanir sem duga til þess
að stóru bátamir geti haldist við
heima verulegan hluta vetrarver-
tíðarinnar, er varla nema um
tvennt að ræða, annað hvort að
fá annan togara, sem þegar hefur
verið ymprað á og raunar sam-
þykkt að reyna slíkt, eða þá og
jafnframt að útvega báta af þeirri
stærð sem geta hafið t. d. í marz-
apríl handfæraveiðar við Langa-
nes og róið síðan með línu seinni-
hluta sumars og fram á vetur.
Slík starfsemi báta frá 5—50
lesta, hefur á þessu ári algjör-
lega haldið uppi frystihúsunum1 í
Neskaupstað. Það sama ætti að
geta gengið hjá okkur á Eskifirði,
ef bátar væru tiltækir og menn
fengjust.
Ég vona að menn loki ekki
augunum fyrir þeim vanda er ég
hef gert hér að umtalsefni. Eng-
um er það ljósara en mér að
margt hefur farið miður um
stjórn á fyrirtækinu undanfarin
ár og að stjórnirnar, þessi sem
nú situr sem og hinar fyrri, hafa
í hvorugan fótinn getað, eða þor-
að, að stíga. En ég ætla ekki að
sakast uni það sem liðið er við
neinn. Okkur er meiri nauðsyn
að snúa bökum saman og gera
fyrirtækið þess miegnugt að gegna
hlutverki sínu, til velfarnaðar
fyrir allan þorra íbúanna.
Það er áreiðanlega þess vert að
einstaklingar og félagssamtök,
þar með talinn hreppurinn, ræði
þessi mál öll gaumgæfilega áður
en aðalfundur Hraðfrystihússins
verður haldinn. Við hljótum að
vera menn til að finna lausn á
þessu vandamáli, ekki einn, held-
ur öll í félagi. Það er ekki víst
að eigendaskipti á fyrirtækinu
yrðu til hins verra, en þau leysa
á engan hátt hráefnaskortinn, ein
saman.
Verði frystihúsinu lokað eða
svo gott sem, þá getum við alveg
eins lokað nýju kaupfélagsbúð-
inni, félagsheimilinu og fyllt upp
í sundlaugina. Þá verður líka seint
fiutt inn í þau hús sem eru í bygg-
ingu þessa stundina og hin gömlu
tæmast, eitt af öðru. Þetta er trú
mín en ekki von. Við getum kom-
ið í veg fyrir þetta, og því þá
ekki það?
Eins og allir Eskfirðingar vita,
þá var ráðizt í þessa frystihúss-
byggingu af mikilli fátækt og flest
frá upphafi af vanefnumi gert. Því
er nú svo komið að hráefnaskort-
urinn er ekki eina úrlausnarefnið
sem býður okkar. Við þurfum að
gera miklar umbætur á frysti-
húsinu og öllu því er þar tilheyrir.
En það þarf mikla peninga til. 1
Hvað fœra Eskfirðingar
sjálfum sér á nýja árinu?