Austurland - 13.01.1956, Blaðsíða 2

2
AUSTURLAND
Neskaupstað, 13. janúar 1956,
:
Ansturland I
■
■
■
Málgagn sósíalista á Austur- j
landi.
Ritstjóri:
Bjarni Þórðarson.
I . .
■ Kemur ut einu smni í viku.
[ [
Lausasala kr. 2.00.
« Árgangurinn kostar kr. 60.00. j
Gjalddagi 1. apríl.
:
:
■
■
NESPBENT H-P
Öngþveitið í sjávar-
útvegsmálunum
Þegar Alþingi var frestað fyrir
jólin, lá það í loftinu, að þegar
er það kæmi saman eftir áramiót-
in, yrðu lagðar fyrir það tillögur
um lausn á vandamálum sjávarút-
vegsins. Nú eru nokkrir dagar síð-
an þing kom saman til framhalds-
funda, en sama lognmollan og ein-
kennt hefur störf þess í vetur,
ríkir enn í sölum Alþingis.
Samtök bátaútvegsmanna hafa
ákveðið að róðrar skuli ekki hafn-
ir fyrr en viðunanlegur reksturs-
grundvöllur' hefur fengizt fyrir
bátaútgerðina. Og til að tryggja
að engir gerðust liðhlaupar hafa
útvegsmenn, að sögn, orðið að
skrifa upp á 25 þús. kr. víxil fyrir
hvern bát, og verður sú upphæð
innheimt hjá þeim, sem kunna að
rjúfa samtökin.
Togaraeigendur höfðu boðað
stöðvun togaranna fra áramótum
þar til þeir teldu að reksturs-
grundvöllur þeirra væri tryggð-
ur. Eítir tilmælum ríkisstjórnar-
innar var þeim aðgerðum frestað
um óákveðinn líma, en ljóst er, að
togaraeigendur geta hvenær sem
er látið togarana hætta.
Eins og af þessu má sjá, er á-
standið í sjávarútvegsmálunum
fyrir neðan allar hellur og dag-
lega tapast stórkostleg gjaldeyr-
isverðmæti vegna stöðvunar báta-
flotans.
En ríkisstjórnin er dáðlaus og
ráðlaus. En einhvern tíma verður
hún tilneydd að gera einhverjar
ráðstafanir. Og það mikla reynslu
eru landsmenn búnir að fá af
þessu ríkisstjórnarrægsni, að
þeim er það ljóst, að úrræðin
verða, að þyngja enn drápsklyfj-
ar þær, sem á almenning eru lagð-
ar. Við það versnar hagur alls al-
mennings, dýrtíðin magnast, en
okur og fjármélaspilling dafnar
undir verndarvæng rikisstjórnar-
innar. Ekki má skerða ofsagróða
þeirra, sem lifa sem sníkjudýr á
útgerðinni. Þeir oru á h»gra
Bœkur
Austurland hefur ekki eytt
miklu rúmi í að skrifa um bækur,
enda hafa úþgefendur ekki séði
ástæðu til að senda blaðinu bæk-
ur sínar til umsagnar.
Hér á eftir og máske í nokkrum
næstu blöðum), mun birt stuttorð
umsögn um nokkrar bækur, sem
ég hef lesið og nýlega eru út
komnar og sem ég þykist geta
mælt með.
Brotasilfur
Þetta er ein af bókunum í síð-
asta bókaflokki Máls og menn-
ingar. Hún er eftir Björn Th.
Björnsson listfræðing, en hann
hefur nú um skeið flutt einkar
fróðlega og skemmtilega útvarps-
þætti um listfræðileg efni.
1 Brotasilfri eru nokkrir þættir
umj forna, íslenzka myndlist, mál-
aralist, tréskurð, saum, vefnað
o. fl. — Rakin er saga ýmissa
fornra listaverka og rök leidd að
því, að ýms listaverk, sem geymd
eru erlendis, eigi rætur sinar að
rekja til Islands.
Meðal kaflanna í þessari grein
er einn um hina frægu Valþjófs-
staðahurð og mun mörgum Aust-
firðingum leika hugur á að kynn-
ast hugmyndum Björns um) það
austfirzka listaverk.
Þó bókin í sjálfu sér fjalli um
vísindaleg efni, er hún svo alþýð-
brjósti ríkisstjórnarinnar og stoð
hennar og stytta.
I flestum öðrum löndum en
okkar, mundi rikisstjórn tilneydd
að segja af sér eftir að stefna
hennar hefur leitt til stöðvunar á
aðalatvinnuvegi landsins. En ís-
lenzka ríkisstjórnin hefur ekki þá
sómatilímningu til að bera, að
fara frá, þó hinar háskalegu af-
leiðingar stjórnarstefnunnar blasi
við hverjum manni.
En það er samt hægt að losna
við ríkisstjórnina innan tíðar.
Landsmenn eiga þess sennilega
kost fljótlega að reka hana af
höndum sér. Nú er almfennt talið
að kosningar verði í sumar. Upp
úr þeim ætlar afturhaldið sér að
grípa til nýrrar gengisfellingar og
kaupbindingar. Ef sá stóri hópur
manna, sem andvígur er stjórnar-
stefnunni, en í höfuðatriðum sam-
mála um þær leiðir sem fara skal
út úr þessu öngþveiti, ber gæfu
til að taka höndum saman í þeim
kosningumi, eru dagar þeirrar ó-
heillastefnu, sem nú ræður í ís-
lenzkum stjórnmálum, taldir.
Mikill meirihluti þjóðarinnar er
án efa andvígur núverandi stjórn-
arstefnu. Hvers vegna þá ekki að
taka höndum saman um nýja,
heillavænlega þjóðmáiaetefnu ?
lega og skemmtilega skrifuð, að
hver maður, sem á annað boró
kann að njóta skemmtilegrar og
listrænnar frásagnar mun lesa
hana sér til mikillar ánægju.
Fram að þessu hefur svo verið
talið, að hinir fornu Islendingar
hafi ekki svo teljandi sé lagt
stund á aðrar listgreinar en bók-
menntir. Björn Th. Björnsson
hefur mieð skrifum sínum og er-
indum sannað, að einnig á sviði
annarra listgreina hafi þeir unnið
afrek, sem vert er að kynnast og
halda á lofti. Björn hefur dregið
fram í dagsljósið mörg menning-
arleg verðmæti, hrist af þeim
rykið og leitast nú við að gera
þau að almenningseign á sama
hátt og fornbókmenntirnar eru
það.
Að vestan
Fyrir nokkrum árum hóf Bóka-
útgáfan Norðri útgáfu á miklu
ritsafni eftir Vestur-lslendinga,
sagnir og endurminningar. Komu
þá út tvö bindi af sextán fyrir-
huguðum, en síðan hefur útgáfan
legið niðri þar til í vetur, að önn-
ur tvö bindi komu út. Þetta mikla
safn nefnist „Að vestan“.
Þetta heiti er dálítið villandi
hvað þessi tvö síðustu bindi snert-
ir, því bæði eru þau að austan,
það er að segja af Austurlandi.
Hafa áreiðanlega færri en ella
hér eystra keypt þessi bindi vegna
þess að þeir hafa litið svo á, að
óathuguðu máli, að nafnið benti
til þess, að söguefnið væri sótt til
Vesturlands.
Annað bindið er eftir Sigmund
Matthíasson Long, föður Valdi-
mars Long bóksala.í Hafnarfirði.
Hefur það inni að halda aust-
firzka sagnaþætti, flesta af Hér-
aði, frásagnir af einstökum mönn-
um og annað þjóðlegt efni.
Sigmundur segir vel frá og
standa menn og atburðir ljóslif-
andi fyrir hugskotssjónum les-
anda.
Hitt bindið er eftir Guðmund
Jónsson, frá Húsey, en hann var
bróðir mterkismannsins Jóns frá
Sleðbrjót, sem um skeið var þing-
maður Norðmýlinga. í bindinu
eru sagnaþættir, þjóðháttalýsing-
ar af Austurlandi á síðari hluta
19. aldar, lýsingar á hýbýlum
manna, frásagnir af sjósókn við
Héraðsflóa, endurminningar höf-
undar og margt fleira. Við lestur
bókarinnar verður mönnum eink-
ar ljóst við hverja erfiðleika al-
menningur átti að etja á harð-
indaárunum á siðustu áratugum
19. aldar.
Lestur þessara bóka míun ryfja
upp fyrir eldra fólki margt úr
högum og háttum Austfirðinga á
æskuárum þess. Fyrir yngra fólk
er þetta hollur lestur. Því er holt
að kynnast frásögnum af þeim
feikna erfiðleikum, sem forfeður
þess hafa átt. við að stríða.
Ungu fólki hættir við að gera lít-
ið úr þessum erfiðleikum og segir
slíkar frásagnir stundum skrök-
sögur einar. En þær eru það ekki.
Það er ekki skrök, að hafís hafi
ár eftir ár legið við strendur
landsins, stundum meiri hluta.
ársins. Það er ekki skrök, að slík
harðindi hafa oft orðið, að fénað-
ur og fólk hrundi niður af hungri
og harðrétti. Það er ekki skrök,
að oft var mdkill skortur algeng-
■astu nauðsynja á verzlunarstöð-
unum, svo landsmenn urðu að
l>úa nær eingöngu að sinu.
Þegar þeir Sigmundur Long og
Guðmundur frá Húsey voru upp
á sitt bezta, var tekið að bjarma
fyrir nýjum degi í þjóðlífi Islend-
inga. En þó þekktu þeir af eigin
raun og afspurn erfiðíleika þá,
sem hér hefur verið drepið á. Báð •
ir voru þeir athugulir og greindir
alþýðumenn og lætur vel að segja.
frá.
Bækur þessar eru allrar athygH
verðar og holt lestrarefni ungum
sem öldnum.
Blöð og tímarit
Blaðinu hefur borizt 4. hefti
tímaritsins Virkið í Norðri, sem
Gunnar M. Magnúss gefur út og
fjallar um) skipti ísendinga og
hernámsliðsins.
Heftið er hið snotrasta að öllum
frágangi og myndskreytt. Af efni
þess skal nefna greinarnar: Hug-
myndin um brottflutning allra ls-
lendinga af Islandi hefur skotið
upp kollinum í Bandaríkjunum;
Islandsferðir Eisenhowers, og er
þar birt gagnrýni á framkomu ís-
lenzkra stjórnarvalda, er Banda'-
rikjaforseti lenti á Keflavíkur-
flugvelli í fyrra; Herþrælar á ís-
landi, brot úr ræðu eftir Halldór
Kiljan Laxness; Skáldin rista
hernum níð; Heræfingar og höf-
uðskepnur, frásögn af misheppn-
uðum heræfingum Bandaríkja-
manna hér við land 1953; Radar-
stöðvar hersins; Skaðræðisminjar
hersins, frásögn Þorkels Steins-
sonar, lögreglumanns, sem eyði-
lagt hefur um 300 sprengjur;
Hernaðarvinna Islendinga; Her-
æfingar, eldur, hvítasunnuregn
og loks Konur innan vallar og
utan.
Höfundur greinarinnar um her-
námsvinnuna kemst að þeirri at-
hyglisverðu niðurstöðu að frá þvl
haustið 1951 til ársloka 1955,
hafi íslendingar innt af höndum
nær 2.6 millj. dagsverka fyru’
setuliðið. Telur hann þann vinnu-
kraft svara til þess, sem þurft
hefði til að halda út 66 togururr)
umrætt tímabil, eða til þess
vinnukrafts, semi nægt hefði tii
Framhald á 3. síðu.