Austurland - 02.11.1956, Blaðsíða 2

2
AUSTURLAND
Neskaupstað, 2. nóvember 1956.
Fjórðungsþing Austfirðinga
Samþykktir í atvinnumálum
Fjórðungsþing Austfirðinga
var haldið að Egilsstöðum um
síðustu hslgi og sóttu það fulltr.
allra samstarfsaðila, en þeir eru
sýslu-J og bæjarfélögin í Aust-
firðingafjórðungi.
Þingið gerði margar samþykkt-
ir og verður reynt að birta þær
allar hér í blaðinu smátt og smátt.
1 þetta sinn verða birtar ályktan-
ir þingsins í atvinnumálum. Eru
þær samdar af milliþinganefnd og
samþykktar með litlum breyt-
ingum.
v i
Athugun á orsökum
fólksflutninga
Fjórðungsþing Austfirðinga
skorar á ríkisstjórnin að skipa
nefnd til að rannsaka hvað þjóð-
félagslegar og efnahagslegar
ástæður ráða mestu um hina öru
flutninga fólks til Reykjavíkur
og annarra byggðarlaga við Faxa-
flóa.
Leggur þingið til, að í nefndina
verði skipaðir fulltrúar eftir á-
benaingu frá Alþýðusambandi Is-
lands, Stéttarsambandi bænda og
sambandi íslenzkra sveitarfélaga
og auk þeirra einn félagsfræðing-
ur og einn hagfræðingur.
Að lokinni rannsókn geri nefnd7
in tillögur um ráðstafanir, er að
haldi mættu koma til að stöðva
þann fólksflótta, sem valdið hefur
stöðnun í mörgum byggðarlögum
úti á landi og afturför og eyðingu
í öðrum.
Greinargerð:
Fjórðungsþingið telur að flest
það, er hingað til hefur verið gert
að frumkvæði Alþingis til að
koma meira jafnvægi í byggð
landsins, sé lítils virði. Einkum
telur þingið, að starf nefndar
þeirrar, sem á vegum Alþingis
hefur starfað að þessu máli, hafi
verið fálmkennt og frumvarp
það, sem nefndin flutti um þetta
mál á síðasta Alþingi, sé að
mörgu leyti vanhugsað og ekki
líklegt til að valda neinum straum
hvörfum í þessu efni þó að lögum
yrði.
Fólksflutningur af landsbyggð-
inni til Reykjavíkur og annars
þéttbýlis við Faxaflóa, er þjóðfé-
lagslegt vandamál, sem krefst
bráðrar úrlausnar.
Mikið hefur verið rætt um,
hvaða orsakir liggi til fólksflótt-
ans. Sumir hafa lagt mesta á-
herzlu á, að fjármagn, sem nú er
að mestu saman dregið við Faxa-
flóa, safni að sér fólkinu. Aðrir
hafa talið, að félagslegar orsakir
ráði meiru um fólksflutningana.
Engin skipuleg rannsókn hefur
farið fram á orsökum þessa fólks-
flótta. Engin von er til, að hald-
kvæm ráð finnist til að sporna við
fólksflóttanum af landsbyggðinni,
ef orsakir til hans eru ekki full-
kunnar.
Tillagan miðar að því, að nauð-
synleg rannsóltn fari fram og til-
lögur um ráðstafanir verði mið-
aðar við niðurstöður þeirrar rann-
sóknar.
Tveir fremur Iitlir togarar
annist hráefnisöflun fyrir
smærri þorp
Fjórðungsþing Austfirðinga
pkorar á ríkisstjórnina að kaupa
eða hlutast til um að keyptir
verði tveir dieseltogarar, um það
bil 350—450 smálestir hvor um
sig að stærð til hráefnisöflunar
fyrir þau frystihús á Austfjörð-
um, sem ekki hafa aðstöðu til að
taka á móti stórum togaraförm-
um vegna takmarkaðra afkasta
og erfiðra hafnarskilyrða. Sé ann-
að skipið fyrst og fremst notað
til að sjá frystihúsunum sunnan
Fáskrúðsfjarðar fyrir hráefni, en
hitt afli hráefna fyrir frystihúsin
norðan Seyðisfjarðar.
Greinargerð:
Á öllum höfnum í Austfirð-
ingafjórðungi eru nú starfandi
hraðfrystihús. Afkastageta þeirra
er mjög misjöfn og sennilega erf-
itt að auka hana til muna með
þeim vinnukrafti sem fyrir hendi
er á hverjum stað.
Fiskvinnslustöðvar frá Fá-
skrúðsfirði til Seyðisfjarðar, að
báðum þeim stöðum meðtöldum,
hafa á undanförnum árum byggt
starfsemi sína að mjög verulegu
leyti á togaraafla, þó afli vélbáta
sé sumstaðar, t. d. í Neskaupstað,
mjög veigamikil undirstaða undir
rekstri fiskvinnslustöðvanna.
Þessi byggðarlög eiga nú 4 stóra
togara og eignast hinn 5. nú í
haust. Verður að telja að þetta
sé sæmilegur skipastóll, en þó er
Seyðfirðingum nauðsyn að fá nýj-
an togara til hráefnisöflunar fyrir
hið nýja fiskiðjuver sitt.
Aftur á móti verður hráefnis-
skortur frystihúsanna á hinum
minni höfnum tæpast leystur
með útgerð stórra togara. Þar
þarf að leita annarra bragða. En
það er brýn nauðsyn, bæði vegna
rekstrarafkomu fiskvinnslustöðv-
anna og vegna atvinnu þess fólks,
sem byggir á vinnu við þessi fyr-
irtæki, að rekstur þeirra sé nokk-
urn veginn stöðugur allt árið.
í þessu sambandi hefur milli-
þinganefnd fjórðungsþingsins
gert nokkra athugun á því,
hvernig helz: væri hægt að leysa
þennan vanda og hefur hún þá
einkum athugao, hvernig hagnýta
mætti tcgaraafla í hraðfrystihús-
unum á hinum minni höfnum. At-
hugun nefndarinnar bendir ein-
dregið til þess, að hagkvæmt sé að
gera út litla togara, um 350 tonn
að stærð, í þessu skyni og yrði
veiðisvæði þeirra að staðaldri við
austanvert landið, milli Ingólfs-
höfða og Melrakkasléttu. Gert er
ráð fyrir því, ao þegar atvinnu-
þörf heima fyrir krefðist yrði afl-
inn hraðfrystur, en við og við
gætu skipin farið á veiðar í salt
eða jafnvel á síld.
Reynsla enskra togara, sem
mikið veiða á þessu svæði, bendir
mjög eindregið til þess, að útgerð
togara sem þessara yrði hag-
kvæm, en nefndin aflaði sér góðra
og öruggra heimilda um þessar
veiðar Englendinga.
Um það hverjir skuli eiga þessi
skip telur þingið ekki ástæðu til
að gera tillögur, enda getur það
farið eftir atvikum. Þó telur þing-
ið ekki óeðlilegt, að þau byggðar-
lög, sem fyrst og fremst ættu að
njóta skipanna, ættu þau. Kæmu
þá til greina sveitarfélögin sjálf,
félagssamtök s. s. kaupfélög og
frystihús og loks einstaklingar.
Ef myndaður yrði einhverskonar
félagsskapur, t. d. hlutafélög, til
kaupa og reksturs skipanna, væri
ekki óeðlilegt, að ríkið væri beinn
hluthafi í slíkum félögum.
Það getur varla verið efa bund-
ið, að ef af þessum skipakaupum
yrði, mundi atvinna í viðkomandi
þorpum stóraukast og rekstur
frystihúsanna og annarra fyrir-!
tækja, sem byggja tilveru sína á
viðskiptum við útveginn, stór-
batna. Og allt stuðlar þetta að
hinu margumtalaða jafnvægi í
byggð landsins.
Það er von fjórðungsþingsins,
að ríkisstjórnin athugi hvort ekki
væri skynsamlegt og hagkvæmt,
að hefja útgerð tiltölulega lít-
illa togara, jafnframt því sem
útgerð stærri skipa verður aukin.
Færeyingum leyft að setjast
að á eyðijörðum
Fjórðungsþing Austfirðinga
skorar á Alþingi að samþykkja
lög um heimild handa Jarða-
kaupasjóði ríkisins tíl þess að
kaupa eða taka eignarnámi eyði-
jarðir við sjó, þar sem góð eða
sæmileg aðstaða er til smáút-i
gerðar og landbúnaðar í því skyni,
að færeyskum fjölskyldum yrði
leyft að setjast þar að sem inn-
flytjendur. Verði innflytjendum
þessum veittur nokkur fjáretyrk-
ur tii þess að setja c'g niður og
félagsleg réttindi. Nýbýlanefnd
og landnámsstjóra verði falið að
annast framkvæmd laga þessara.
Greinargerð:
Eins og kunnugt er, hefur
töluverður fjöldi jarða og jarð-
næðisréttinda, éinkum á útkjálk-
um landsins við sjó, farið í eyði á
seinni árum, og það enda þótt þar
sé víða um að ræða allgóða að-
stöðu til bjargræðis bæði til lands
og sjávar. Hefur kveðið svo ramt
að þessu að jafnvel heilir og hálf-
ir hreppar hafa eyðst af fólki.
Mest hefur að landauðn þessari
kveðið á Vestfjarðakjálkanum og
sumstaðar á Austfjörðum, en
einnig munu finnast þessa dæmi
í öðrum hlutum landsins. Svo
eitthvað sé nefnt skal hér getið
um: Sléttuhrepp í Norður-lsa-
fjarðarsýslu, sem nú er gjöreydd-
ur, Loðmundarfjarðarhrepp í
Norður-Múlasýslu, þar sem eftir
eru aðeins 2 býli 1 byggð, alla
suðurbyggð Norðfjarðarhrepps,
smáútgerðaraðstöður í Seyðis-
fjarðarhreppi og á Vestdalseyri í
Seyðisfirði, Flateyjardal í Suður-
Þingeyjarsýslu o. fl.
Því hefur verið haldið fram af
ýmsum, að lítill skaði væri skeður
þótt erfiðar útkjálkajarðir hér á
landi leggðust í eyði, m. a. vegna
þess, að þjóðfélagið þyrfti þá ekki
lengur að hafa kostnað af því, að
sjá íbúum þar fyrir félagslegum
fríðindum, svo sem t. d. símasam-
bandi, vegarsambandi, póstþjón-
ustu, læknishjálp o. fl. — Mál
þetta hefur þó nokkrar fleiri, og
að því er vér ætlum ekki síður
mikilvægar, hliðar, og skal hér
drepið á nokkur atriði.
1. Sú eyðing mannabyggðar,
sem hér hefur átt sér stað, er í
ýmsu sambærileg við eyðingu
gróðurlendis vegna uppblásturs.
Slíkur uppblástur byrþ'ar oft á
holtum og harðbölum og er þá
jafnan hið frjósamara gróður-
lendi í nágrenninu komið í mikla
og alvarlega hættu. Sama gildir
um eyðingu mannabyggðar:
þegar útkjálkarnir eyðast af
fólki, þá fer hinum þéttbýlli
sveitum í nágrenninu einnig að
verða hætt.
2. Að sjálfsögðu er það ævin-
lega þjóðarbúinu tilfinnanlegur
skaði, að landsnytjar verða ekki
lengur að gagni á þeim stöðum
sem hér um ræðir. Það er og al-
kunnugt og viðurkennt, að það er
talsverð vörn gegn erlendum og
innlendum veiðiþjófum bæði á sjó
og landi, að mannabyggð haldist
í afskekktum sveitum.
Sumstaðar í nágrenni kaup-
staða og kauptúna ber einnig
talsvert á því, að góðar aðstöður
til smærri útgerðar eru nú ekki
len,gur hagnýttar, enda þótt mik-
il þörf sé á, til hráefnisöflunar
fyrir fiskiðjuver viðkomandi
Framhald á 3. síðu.