Austurland - 31.05.1968, Blaðsíða 2

2 '
AUSTUELAND
Neskaupstað, 31. maí 1968.
Staða n hlutverh Egilsstaðahauptúns
i
í 20. tölublaði Austurlands birt-
ist sem oft áður ágætur frétta-
pistill frá Egdsstöðum. Þar er
komizt að þeirri niðurstöðu, að
,,vegna legu kauptúnsins virðist
eðlilegt, að Egilsstaðir séu dreifi-
miðstöð fyrir Austfjarðabyggðir
og þar séu staðsettar þær stofn-
anir, sem snerta Austurlandssvæð-
ið í heild“.
Egilsstaðamenn hafa verið iðn-
ir við að halda þessari skoðun að
mönnum. Þeim til liðs hafa komið
Héraðsmenn almennt, ýmsir brott-
fluttir Austfirðingar, sem í þéss-
um efnum láta meir stjórnast af
átthagarómantík en rökvísþ og
loks ýmsir misvitrir skrifstofu-
spekingar í Reykjavík. Fyrir hug-
arsjónum þessara manna blasir
glæsileg borg á Héraði, borg, sem
ber ægishjálm yfir aðrar byggðir
Austurlands. Þar sætu allar helztu
stofnanir fjórðungsins og segðu
fiskiþorpunum á ströndinni fyrir
verkum.
Af hálfu þeirra manna, sem
ekki eru sama sinnis, hefur fátt
heyrzt opinberlega. En það er
kominn tími til þess, að hafnar
séu umræður um framtíð Egils-
staðaþorps og það hlutverk, sem
eðlilegt er að það gegni. Til þessa
máls taka engir pólitíska afstöðu
— málið er ekki þess eðlis. Aust
urland vill gjarnan verða vett-
vangur slíkra umræðna, þótt
smæð þess útiloki langhundaskrif.
1 þessari grein vil ég í stuttu
máli gera grein fyrir helztu þátt-
unum í skoðun minni á framtíð
Egilsstaðaþorps og hlutverki þess
í hinu daglega amstri okkar
Austfirðinga.
Það er rétt, sem í fréttapistlin-
um segir, að lega Egilsstaða er
slík, að þorpið er sjálfkjörið til
ýmissar þjónustustarfsemi. Þarna
eru mikil vegamót. Þorpið hlýtur
því að vera og verða mikil sam-
göngumiðstöð. Eðlilega verður þar
í framtíðinni fjölbreytt ferða-
mannaþjónusta, hótel, verzlanir
o. fl. í því sambandi Þá eru Eg-
ilsstaðir kjörin miðstöð fyrir
margvíslega þjónustu við ná-
grannabyggðirnar, s. s. verzlunar-
þjónustu, heilbrigðisþjónustu og
margvíslega viðgerðarþjónustu.
Þetta er þó því skilyrði bundið,
að byggðrn í sveitunum dragist
ekki mikið saman, en á undan-
förnum árum hafa mörg býli á
Héraði farið í eyði og langoftast
mun fólkið hafa flutt sig t'l Eg-
ilsstaða. Vöxtur þorpsins á kostn-
að byggðarmnar í svejtunum er
þorpinu sjálfu mjög hættulegur.
Það er því mikið hagsmunamál
fyrir Egilsstaðamenn, að byggð á
Héraði eyðist ekki frekar en orð-
ið er. Vöxtur byggðar í sveitum
mundi verða ný lyftistöng fyrir
þorpið. Þetta er forráðamönnum
Ugilsstaðakauptúns án efa ljóst.
Þá eru Egilsstaðir að sjálf-
sögðu sjálfkjörinn staður til
vinnslu og dreifingar hverskonar
landbúnaðarvara, sem framleiddar
eru í héraðinu. Þar á að vinna úr
mjólkinni og kjötinu. Þar eiga að
koma verksmiðjur, sem fullvinna
gærur og húðir og svona mætti
lengi telja.
Enn er þess að geta, að margs-
konar byggingarþjónusta fyrir
Héraðsmenn er vel sett á Egils-
stöðum.
Loks eru Egilsstaðir mjög vel
settir sem menningarmiðstöð fyr-
ir Héraðið og eru þegar orðnir
það. Þar er samkomuhús vel sett,
minjasafn, bókasafn o. fl. af því
tagi. . i l i
Allt það, sem hér er talið, verð-
ur ekki gert, nema allmargt fólk
sé fyrir hendi og ef Egilsstaðir
eiga að geta rækt þetta hlutverk
að fullu þarf fólki þar enn að
fjölga. En sú fjölgun ætti ekki
að verða á kostnað sveitabyggð-
arinnar sem þegar hefur orðið
fyrir ærinni blóðtöku, enda mundi
áframhaldandi þróun í þá átt
verða þorpinu að fótkefli.
Aðrir atvinnuvegir, sem Egils-
staðamenn gætu byggt framtíð
sína á og sem ekki eru í beinum
tengslum við þörf Héraðsins fyr-
ir þjónustu og framleiðslu, eru
margvíslegur iðnaður til sölu ann-
ars staðar á landinu eða jafnvel
til útflutnings. En þar standa Eg-
ilsstaðir engu betur að vígi en
önnur þorp og að ýmsu leyti verr.
Þar yrði því um samkeppni að
ræða. Við höfum þess mörg dæmi
í okkar þjóðfélagi, að þegar ein-
hver dettur ofan á að framleiða
eitthvað, sem skilar arði, rjúka
margir upp t’l handa og fóta til
að framleiða það sama með þeim
árangri, að allir fara á hausinn,
nema kannski einn eða tveir.
Þetta er lögmál villimennskunnar,
lögmál samkeppnisþjóðfélagsins,
sem mælir svo fyrir, að sá sterk-
asti skuli lifa, en þeir, sem minna
mega sín, drepnir og étnir.
Egilsstaðakauptún á án efa enn
fyrir sér að vaxa til muna, en
fyrir því eru náttúrleg takmörk
og ofvöxtur er hættulegur og leið-
ir til hrörmmar. Og jafnframt því
sem þorpið vex, verður að tryggja
efnahagslega afkomu íbúanna með
því að treysta sem bezt atvinnu-
grundvöllinn, sem allt veltur á.
Eins og er virðist mér þessi
grundvöllur svo ótraustur (það á
nú reyndar, því miður, víðar við),
að hann brysti ef kreppuástand
yrði hlutskipti okkar um skeið.
Þá skulum við víkja að afstöðu
Egilsstaðakauptúns gagnvart
fiskibæjunum og annarri aust-
firzkri byggð almennt.
Ég hef oft orðið þess var, að
Egilsstaðamenn hafa þær hug-
myndip um kauptúnið, að J>að eigi
að verða höfuðstaður Austurlands.
Þangað eigi allir Austfirðingar að
sækja það, sem þeir nú sækja til
Reykjavíkur. Á Egilsstöðum telja
ýmsir þessara manna, að vera
eigi verzlunarmiðstöð fyrir allt
Austurland, þangað eigi að flytja
neðan af fjörðum ýmsan varning
og síðan eigi fjarðamenn að sækja
hann aftur upp að Egilsstöðum.
Þessi fráleita skoðun er varia al-
menn í efra, en ég hef orðið
hennar var.
Þá er þeirri skoðun mjög á
lofti haldið, að Egilsstaðir eigi að
verða mikið menntasetur, þar eigi
að rísa ýmsar menntastofnanir og
þá fyrst og fremst menntaskóli
Austurlands. Um þær hugmyndir
ætla ég ekki að ræða að sinni þótt
gefið hafi verið tilefni til þess.
Ég tel vafasaman ávinning að því
að hefja opinberar umræður um
málið á meðan nefndir á vegum
Austfirðinga hafa það til með-
ferðar, m. a. staðarvalið. En vilji
einhver fara að rífast um það,
þá er ég tilbúinn. Annars er ekki
víst, að við Austfirðingar verðum
neitt um það spurðir eða fáum
nokkru um það ráðið hvar vænt-
anlegur menntaskóli Austurlands
rís.
Egilsstaðamenn — og á ég þá
ekki einungis við þá, sem búsett-
ir eru í þorpinu — gæla við þær
hugmyndir, að til Egilsstaða verði
fluttir ýmsir þættir í starfsemi
ríkisins, sem nú eru í Reykjavík.
Þá dreymir um að Egilsstaðir
verði „byggðakjarni" fyrir megin-
hluta Austurlands, og af hálfu
skrifstofuspekinga í Reykjavík
hefur verið alið mjög á þessari
vitleysu. Ég man, að fyrir fáum
árum flutti einn þessara spekinga
erindi um byggðakjarna á fundi
fulltrúaráðs Sambands íslenzkra
sveitarfélaga og sýndi haglega
gerðar teikningar máli sínu til
skýringar. Á Egilsstöðum hafði
hann stungið niður hringfara og
síðan dregið stóran hring og
sagði, að Egilsstaðir skyldu vera
„byggðakjarni“ fyrir þetta svæði.
Enda þótt innan hringsins væru
mest fjöll og firnindi, náði hann
þó til allra helztu sjávarþorpanna.
Eins og allir vita, byggist at-
vinnulíf Austfirðinga fyrst og
fremst á sjávarútvegi. Það er í
mínum augum furðuleg hugdetta,
og engum raunsæum manni sam-
boðin, að Egilsstaðir geti orðið
höfuðstaður eða „byggðakjarni"
hins þróttmikla sjávarútvegs
Austfirðinga eða að honum verði
þaðan stjórnað.
Ég tel, að ýmsar stofnanir, sem
vera eiga sameiginlegar fyrir
kjördæmið, séu betur settar ann-
ars staðar en á Egilsstöðum.
Starfsmaður Sambands sveitarfé-
laga í Austurlandskjördæmi er að
mínu mati mun betur í sveit sett-
ur á Reyðarfirði, þar sem hann
nú er, heldur en á Egilsstöðum,
þar sem hann ætlar sér að vera.
Við dreifbýlismenn höfum lengi
barizt fyrir því, en með litlum
árangri til þessa, að valdi því,
sem safnazt hefur fyrir í Reykja-
vík, yrði dreift og hlnum ýmsu
byggðum fengið aukið sjálfsfor-
ræði og fjárráð. En það hefur
aldrei vakað fyrir okkur almennt,
að safna þessu valdi fyrir á einn
stað í landshluta hverjum, heldur
að dreifa því. Og þrátt fyrir allt
skrafið um hinar fullkomnu sam-
göngur við Egilsstaði, er a. m. k.
enn sem konrð er margfalt auð-
veldara fyrir fjölmennasta byggð-
arlag kjördæmisins og hálft ann-
að sýslufélag innan þess að auki,
að sækja margvíslega þjónustu
til Reykjavíkur en til Egilsstaða.
Ég vona, að þeir sem haldnir
eru höfuðborgaráráttu í röðum
okkar Austfirðinga, læknist skjótt
af þeim hvimleiða kvilla. Það sem
okkur er minnst áríðandi er að
hefja eitt sveitarfélag til vegs og
gera það að drottnara yfir öðrum
sveitarfélögum. Það sem okkur er
mest áríðandi er að öðlast víðsýni
til að berjast fyrir framtíðarheill
fjórðungsins alls, en láta af
skæklatogi og ríg. Við þurfum að
knýja fram þær úrbætur í sam-
göngumálum, að þær dugi til að
eðlileg samskipti geti tekizt með
öllum austfirzkum sveitarfélögum
þeim öllum til heilla.
Til lítils höfum við barizt, ef
árangurinn verður sá einn, að
mestur hluti kjördæmisins lendi í
sömu afstöðunni gagnvart einu
sveitarfélagi innan þess og landið
allt hefur nú gagnvart Reykja-
vík.
Bjarni Þórðarson.
Bíll til sölu
Bifreiðin N-38, Opel-Record 4
dyra, smíðaár 1964 er til sölu.
Nánari upplýsingar gefur Kriist-
ján Lundberg, sími 79 eða 158.
Vörubíll
Vil selja Merchedes Benz vöru-
bíl, árg. 1966, 10 tonna.
Jón Finnsson, sími 62
Neskaupstað. |
iUSTURLAND
Ritstjóri: <
Bjarni Þórðarson. I
NESPRENT l