Austurland - 06.03.1980, Blaðsíða 4

Auglýsið í Austurlandi
Símar 7571 & 7454
Neskaupstað, 6. mars 1980. Gerist áskriíendur
Þinn hagur. — Okkar styrkur.
▼ SPARISJÓÐUR NORCFJARÐAR
Jón Þórðarson:
Skólakerfið og
sjávarútvegurinn
Lang mikilvægasta uuðlind ís-
lendinga er fiskurinn í hafinu um-
hverfis landið, pjóðarbúskapurinn
stendur og fellur með hversu til
tekst iim nýtingu fiskistofnana
og skiptingu afrakstursins, petta
eru staðré.vndir sem enginn neit-
ar.
Það hefur verið lenska að þeir
sem fást við fiskveiðar og annan
sjávarútveg ættu að drífa sig í
þetta beint úr barnaskólanum, því
í slorinu er ekki þörf fyrir mennt-
un. Það er ekki heldur fínt að
vera að leggja sig niður við að
læra eitthvað um þetta í flestum
sjávarplássum landsins eru t. d.
tónlistarskólar, iðnskólar og ein-
staka aðrir sérskólar, en hvar eru
skólarnir fyrir þá sem eiga að
verða hornsteinarnir í þjóðfélag-
inu, slorfólkið? Æi nei kennum
heldur fleirum að spila á flautu,
þeir sem eru svo verulega liprir
að dansa eftir flautunni geta far-
ið í Háskólann og orðið lögfræð-
ingar eða viðskiptafræðingar. Tals-
vert margir af þessum lög- og
viðskiptafræðingum koma svo til
starfa í sjávarútveginum en með
slorlausa titla, þeir hafa nefni-
lega alveg sloppið við að læra
nokkurn skapaðan hrærandi hlut
um fisk þó' svo ævistarfið verði
að mestu í sjávarútvaginum.
Menntun í undirstöðu-
atvinnuveginum
Hjá öllum venjulegum þjóðum
þykir sjálfsagt að undirstöðuat-
vinnuvegirnir njóti ákveðinna for-
réttinda í skólakerfinu, en hjá
okkur hefur skólakerfið verið
danskara en hjá dönum sjálfum
fram á síðustu ár
Undirritaður notaði 13 ár í að
fara gegnum íslenska skólakerfið
frá barna- til menntaskóla og ei,n-
ustu fiskveiðar sem ég minnist að
hafa heyrt getið um á þeim ferli
fóru fram á Genesaretvatninu
sællar minningar.
Hvaða þýðingu hefur nú þetta?
Jú skólakerfið skilar þegnunum
á færibandi án þess að þeir viti
sérlega mikið um hvaða þjóðfélag
þeir eru að labba sig út í. Það
er lítil bót að því að vita að fílar
vaxa á trjám í Kína og verða
minnst þúsund ára gamlir eða eitt-
hvað álíka.
Félagsleg staða
sjávarútvegsins
Við endurteknar kannanir á
virðingu hinna ýmsu starfsheita
hefur það sýnt sig að verkamenn
í sjávarútvegi, fiskimenn svo ekki
sé nú minnst á verkakonur í fiski,
koma alltaf síðast f röðinni. Það
er helst kringum kosningar að
þessum störfum er einhver gaum-
ur gefinn af ráðamönnum, þing-
mönnum og álíka .Það er kannski
ekki nema von að þessi störf séu
ekki hátt skrifuð. Hver vill sjálf-
viljugur taka á sig störf sem hafa í
för með sér allt að tvöföldum
löggildum vinnutíma og margfallt
erfiði samanborið við flest önn-
ur störf? Sjálfsagt finnast margar
skýringar á hvers vegna sjávanút-
vegurinn er svona langt á eftir en
eitt er allavoga víst, fræðsla og
menntun innan atvinnuvegarins er
langt fyrir neðan lágmark.
Sérskólarnir
Lítum aðeins á þá skóla sem
bjóða uppá menntun í sjávarút-
vegi það eru hetst stýrimannaskól-
inn og fiskvinnsluskólinn. Báðir
þessir skólar eru stofnaðir til að
leysa aikallandi vandamál, undan-
farar stýrimannaskólans koma
strax um miðja 19. öldina og skói-
inn sjálfur l'yrir aldamót, en fisk-
vinnsluskólinn kemur fyrst 1971.
Stýrimannaskólinn kennir mönn-
um að sigla skipum fram og aft-
ur um sjóinn og hitta á þá staði
sem þeir ætla sér til og lítið meira.
I námsskrá stýrimannaskólans
finnst ekki eitt einasta orð um
fisk, en stór hluti nemanna kem-
ur til með að stunda fiskveiðar.
Ekkert er að finna í námsskránni
um meðhöndlun fisks sem eftir
mínum skilningi á fiskveiðum
ætti að vera aðalatriðið, ekkert er
heldur kennt um undirstöðuatriði
fiskifræðinnar, fiskigöngmr, fæðu-
nám, viðkomu eða önnur fiski-
fræðileg atriði sem ætti a5 vera
mikilvægt fyrir alla fiskimenn að
kunna skil á. Flestir nemendur
stýrimannaskólans eyða svo af-
gangi ævinnar í að skipa öðrum
fyrir verkum, það væri því ekki
úr vegi að minnast lítillega á verk-
stjórn eða allavega ræða undir-
stöðuatriði mannlegra samskipta.
Ekki er heldur fjallað um þau
félagasamtök sem nemarnir koma
væntanlega til með að hafa sam-
skipti við á starfsferlinum svo sem
stéttarfélög.
Drautnarnir látnir ráða
Áran.'.’.urinn af þessu lætur held-
ur ekki á sér standa, t. d. má
minna á að þegar fiskifræðingar
og fiskimenn ræða mál sín opin-
berlega tala þeir yfirleitt hvorir
framhjá öðrum. Menn með venju-
legt skipstjórapróf hafa ekki feng-
ið þá grunnmenntun í sinni at-
vinnugrein sem nauðsynleg er til
að átta s;g á hvað fiskifræðingam-
ir eru að fara. fiskifræðingamir
eru líka langt frá nógu duglegir
við að kynna niðurstöður sínar á
mannamáli. Niðurstöður þessara
umræðna eru oftast þær að við-
komandi halda því fram að mót-
partinum gangi illt eitt til með
ræðu sinni. Það er líka oft gaman
að hlusta á íslenska skipstjómar-
menn ræða aflahorfur í talstöð,
það er miklu oftar að þeir grípa
til drauma sinna sem röksemda
cn hitt að veiðihorfur séu ræddar
út frá einhverri grundvallar þekk-
ingu eða á fræðilegan hátt.
Fiskvinnsluskólinn er öllu nær
sínu marki sem ég ætla að sé að
framle;ða verkstjóra fyrir fisk-
vinnslufyrirtækin.
Þeir sem útskrifast úr þessum
skólum eiga sameiginlegan djöful
að draga þar sem eru undanþáigur
frá starfsréttindum til nær því
hvers sem hafa vill. Þetta undan-
þágukerfi vinnur að sjálfsögfiu
alla tfð á móti aukinni þekkingu
og bættri fræðslu í viðkomandi
starfsgreinum. Það er lítil ástæða
tii að vera að kosta á sig starfs-
Höfundur meö hópi úr 7. hekk Gagnfrœðaskólans í Neskaup-
staö á krœklingafjöru í Mjóafirði haustiö 1979.
menntun ef þú getur fengið sömu
réttindi símleiðis án nokkurrar
skólagöngu. Slíkt eykur ekki held-
ur sérlega á atvinnustolt þeirra er
laigt hafa á sig skólagönguna.
Hvað á að gera?
nn nvao SKai gera, a aö láta
reira a reioanum eöa gera atax.
ur uroota.' r*aj er eiua nog aö
oua ul einnvern siatta ar uuum
sem t. tl. byrja a stor, po ao eg
se sannxærður um aö öara þaö
vært stort sirret í rétta átt. Þaö
þarl einmg ao koma til breyttur
nugsunarbáttur í sambandi vtð
vinnuaostóöu, vinnutíma o .s. trv.
Þaö gengur ckki endatausl að þetr
sem vinna í kauptéiagiinu haft 40
úma vmnuviku á meðan þeir sem
eru t fiski haía 60—80 tima, þó
svo að það eigi aö bjarga verð-
mætum (hvermg væri annars að
veiða aðetns minna eða bara svo
að það hefðist at á 40 tímum). Allt
þetta þarf miklu meiri umræðu en
verið hefur, en benda má á ráð-
stefnu um verkafólk í sjávarút-
ve(ji sem haldin var í Vestmanna-
eyjum kosningahelgina.
En hvað er hægt að gera í skóla-
kerfinu? Talsvert hefur verið gert
og ýmislegt er í bígerð. Lítum
fyrst á grunnskólann. Eðlilegt
verður að teljast að samfélags-
fræðsla grunnskólans miði að því
að styrkja þekkingarheim nem-
endanna um sitt nánasta umhverfi.
Átthagafræðsla í sjávarplássum
myndi þá óneitanlega fjalla mikið
um sjávarútveg og þá verðmæta-
sköpun sem þar fer fram. Nauð-
synlegt er eins snemma og hægt er
að nemendunum verði gerð grein
fyrir samhengi þess sem þeir hafa
fyrir augunum dags daglega og
þess sem er lengra úti í þokunni.
Allir krakkar í sjávarplássum vita
til hvers bátar, veiðarfæri og fisk-
vinnslutæki eru. Hitt er ekki eins
augljóst hvernig verðmætin skap-
ast við vinnsluna og hvað verður
af þeim. Það gæti verið spennandi
að reikna út hvað verður af þess-
um sömu krónum. Þannig kennsla
held ég að sé mun meira mennt-
andi en að þurfa að læra að Hinrik
VIII átti 69 konur.
Sjávarútvegsbraut á
jafnréttisgrundvelli
Á framhaldsskólastiginu munu
nýju framhaldsskólalögin opna
(eða halda opnum) manga mögu-
leika, sérlega verður áhugavert að
fylgjast með þróun fjölbrauta-
skólanna og sjá hvað þeim tekst
að fá fram við að færa mennta-
kerfið nær atvinnulífinu.
Sérskólar sjávarútvegsins eru í
dag allir á framhaldsskólastigi og
er því mjög nauðsynlegt að þeir
taki upp náið og gagnkvæmt sam-
starf við fjölbrautaskólana. Fisk-
vinnsluskólinn hefur þegar gert
þetta að talsverðu leyti og er það
mjög gott. Fjölbrautaskólarnir
ættu að geta sparað sérskólunum
talsverða kennslu allavega í bók-
legum greinum og þar með gætu
sérskólamir aftur á móti aukið
sitt tilboð af sérgreinum. Þetta
mun óneitanlega hafa í för með
sér lengingu náms í ýmsum grein-
um en ekki þarf það þó að fæla
nemendur frá atvinnuveginum
heldur þvert á móti, aukið sémám
býður upp á aukin réttindi og
ætti því að vera hvetjandi fyrir
atvinnugreinina.
Að mínu mati er fyrsta hlut-
verk fjolbrautaskólanna að bjóða
uppá almenna sjávarútvegsbraut á
jafnréttisírundvelli með öðrum
námsbrautum. Það á að kenna fög
eins og fiskifræði, veiðarfæra-
tækni, skipatækni, fiskvinnslu-
tækni, fiskihagfræði, félagsmál
sjávarútvegsins, rekstrarhagfræði,
markaðsmál, atvinnusögu, kæli-
tækni, meðhöndlun afla o. fl. o. fl.
Þe;r sem svo velja sér eitthvað
af þessum greinum eða jafnvel
allar geta síðan annað hvort farið
út I atvinnulífið með talsverða
þekkingu á sjávarútveginum eða
haldi'5 áfram f sérskólana eða þá
Háskólann.
Ég hefði kannski ekki átt að
nefna Háskólann því í Háskóla
íslands finnst fjarska lítið um
undirstöðuatvinnuveg þjóðarinnar.
En hver veit, ef við fáum fólk úr
öðrum skólum sem labbar sig upp
í Háskóla bankar uppá og segir:
nú höfum við undirstöðumenntun
í sjávanútvegi og viljum læra
meira. Þá svarar væntanlega hið
háa háskólaráð tja . . . þið getið
orðið prestar eða jafnvel lögfræð-
ingar. Nei nú er kominn tfmi til
að Þyrnirós vakni og átti sig á að
svefnstaðurinn er ekki steinkastal-
inn í ævintýrinu heldur æðsta
menntastofnun fiskveiðiþjóðar.
Stopp, það er komið nóg af lög-
fræðingum, viðskiptafræðingum
og alls konar skoffínum inn í
atvinnugreinar sem þeir hafa enga
menntun til að starfa í. Sjávarút-
vegsdeild á stundinni!
Ég læt þessu lokið hér og vona
að aðrir verði til þess að taka upp
þráðinn og bæta um betur.
— Jón Þórðnrson
60 þús.
á barn
Nokkrar umræður fóru fram
í fjölmiðlum í fyrra um laun
skólatannlækna og tannlækna
yfirleitt og þótti fáum rrúkiS
þótt mönnum blöskraði.
Þannig voru greiddar um 20
milljónir vegna tannviðgerða
barna í Neskaupstað á aldrin-
um 6—16 ára og greiddi bæjar-
félagið 10 milljónir þar af o.g
ríkið hinn helminginn. Það er
3svar sinnum hærri upphæð en
gert hafði verið ráð fyr'r á
fjárhagsáætiun sl. ár og var
þó búið að gera ráð fyrir ein-
hverri verðbólgu.
Börn á þessum aldri eru um
320 í bænum og er kostnaður
á hvert bam því BÚmletga 60
þúsund.
Nýr tannlæknir kom í bæinn
um mitt ár og eru því tveir
starfandi tannlæknar í Nes-
kaupstað.
Eldri
borgarar
halda
suður
Dagana 14. til 18. mars n. k.
fer hópur eldri borgara á
Norðfirði í helgarferð til
Reyjavíkur. Dvalið verður á
Hótel Esju. Undirbúning og
skipulagningu ferSarinnar hef-
ur annast nefnd sú er sér um
félagsstarf eldri borgara, en
hún er skipuð fulltrúum frá
Kvenfélaginu Nönnu og Tóm-
stundaráði Neskaupstaðar.
Datskrá ferðarinnar er I
aðalatriðum þannig að tvisvar
verður farið í leikhús, listasafn
Einars Jónssonar heimsótt og
farið í skoðunarferð um
Reykjavík. Einnig verða skoð-
aðar íbúðir fyrir aldraða, sam-
svarandi við þær sem fyrir-
hugað er að byggja hér á næst-
unni. Þá er hópnum boðið í
he;msókn að Norðurbrún 2
en þar er miðstöð félagsstarfs
aldraðra í Reykjavfk.
Fararstjórar verða Stefanía
'ónsdóttir, Anna Bjömsdóttir
og Valur Þórarinsson.
Frestur til að skrá sig í
ferðina rennur út 9. mars.
Slys við
Stemmu
Færð á vegum á Austurlandi
hefur verið með ágætum og
talsvert um hópferðir til
Rvíkur, ýmist fljúgandi eða
akandi. Ekki gengur þetta þó
allt klakklaust. Alvarlegt bif-
reiðarslys var rétt við brúna
á Stemmu á Breiðamerkursandi
sl. mánudagskvöld. Þar meidd-
ust feðgar og liggja báðir með
laskaðan hrygg. Þeir voru að
flytja bifreið til Reykjavíkur
og höfðu hana á .palli vörubíls
sem valt við Stemmu sem fyrr
sagir. —H.Þ.G./Ó.Þ.
Blaða-
BINGÓ
B 11 — I 23 — N 37 —
G 54 — O 68