Eining - 01.11.1948, Blaðsíða 8

s
E I N I N G
Eining
Máiuittnrhlnfi iini blmlimlÍK- ok- iiieniiinKTnrmál.
ItitHtjóri og ábyrgðnriunVur: Pétur SigurÖsson.
Blaöiö er g-efiö út meö nokkrum fjárstyrk frá Stórstúku íslands,
íþróttasambandi íslands og: Sambandi bindindisfélaga í skólum.
Árgangurinn kostar 10 krónur. í lausasölu kostar blaðiö 1 krónu.
Afgreiðsla þess er á skrifstofu blaðsins, Klapparstíg 26, Rvík.
Sími: 5956.
Landnám. í nýjum heimi
Þá er vel á haldÆ, þegar menn eru bæ'Si mikilvirkir og
góSvirkir. I\óg er af mikilvirkum rithöfundum og afkasta-
drjúgum bókagerSum, en þar eru ekki allir a<i sama skapi
góSvirkir, og á kotnandi menningaröld hins nýja heims,
mun mikiS af verkum þeirra verSa dœmt sem sýnishorn
ómenningar og mannkynsins á refilstigum eins hins skugga-
legasta límibils mannkynssögunnar.
Landnám í nýjum heimi, síSasta bók Steingríms Ara-
sonar uppeldisfrœSings er bók hinnar komandi fögru
menningar. Þar er enginn sóSaskapur á feróinni og engir
Ijótir uppvakningar. Höfundurinn horfir inn á sólarlönd
hins nýja heims og skipar sér í raóir hinna beztu landnáms-
manna. Ver'Si nokkuS til bjargar þessum heimi, þá verfiur
þafi þekking á vegum góSvildar, mannúSar og mannkosta,
en ekki tæknimenning í höndum mannhatara, grimdar-
seggja, byltingarmanna og kúgara.
Steingrímur Arason kom heim eftir alllanga dvöl erlendis
og staSnœmdist hér stutta stund, en á mefian komu lit eftir
hann tvœr merkar bækur, sem báfiar munu þola birtu liins
komandi menningardags. Mannbœtur hefur blaSifi þegar
kynnt lesendum sínum dö nokkru. Landnám í nýjum
heimi er dSallega um þá mikilvægu vakningu, sem virSist
hafa átt sér staS tneSal kennarastétta þjóSanna, um hlutverk
kennaranna til bjargar heiminum og varanlegum friSi. Hún
segir frá „Stofnun alþjóSafélags uppeldis-og menningar-
mála“, sem fratn fór í Glasgow dagana 7.—13. ágiist 1947.
Einnig frá miklutn undirbúningi þessa stofnfundar, hinu
stórmerka kennaraþingi í Endicott, /V. Y., stefnu og ákvórS-
utiutn hinna nýju alþjóSasamtaka í uppeldismálum. Margar
stuttar rœSur frá þessu kennaraþingi eru birtar í bókinni.
Kennarasamband Bandaríkjanna lagSi ttiikiS til tnálanna
og kostaSi endurgjaldslaust allan undirbúning stofnþingsins.
ÞaS er bjart á þessutn leiSutn, setti bókin lýsir, og þar lýsir
hin dýrSlegasta von mannanna góSum tilgangi þeirra.
Bókin ræSir einnig þá miklu ógn, sem grúfir yfir öllu
mannkyni. Hún segir frá uppfinningu atómsprengjunnar,
hvernig tnenn, setn flitSu ofsóknir Hitlers, kotnu Amertku-
mönnum á sporiS, frá áhrifum sprengjunnar, hverju hún
tortímdi og hverju hún bjargaSi. Til framleiSslu hennar
fóru tveir milljarSar dollara, htiii þurrkaSi út heilar borgir,
en sérfróSir menn telja, aS liún hafi bjargaS einni milljón
Bandaríkja-hermanna og fjórSungi milljónar brezkra, og
þá vafalaust hundruSum þúsunda Japanskra hermanna. En
hér er einnig brugSiS upp tnynd af því, ItvaS atómorkan
getur orSiS heiminum á vegum friSar og framfara. ÞaS
er glœsileg mynd, sem sést aSeins í hugsýn. „Þegar orkan
verSur jafnóþrotleg og loftiS, setn viS önduttt og ölhttn
tiltœk“, segir þar, „þá hætta þjóSir aS berjast eins og
gaddhestar um illt fóSur út af kolum og olíu. Allt slíkt
verSur úrelt og eins fossaafl“. En eftir hinum háaldraSa
vísindatnanni, Einstein, sem taliS er aS eigi sér þartn heila,
sem ágætastur sé í öllutn heimi, hefur bókin þessi orS:
„En þegar viS loks erutn orSnir hreinir í hug og hjarta,
þá, ett ekki fyrr, getum viS vœnzt þess hugrekkis, er sigra
megi þá ógn, sem nú vofir yfir heiminum“.
Hér verSur ekki rúm, aS þessu sinni, til þess aS birta
neina verulega útdrœtti úr bókinni, ef til vill getur þaS
orSiS síSar, en « blaSsíSu 88 segir svo:
„Vanþekking er versti óvinur tnanna. Eins og eiturlyfiS
sljóvgar liúti skynjun og aSgœzlu, lamar hugkvœmni og
gefur ímyndunaraflinu tréfætur. Hún þrœlkar þá, setn eru
henni háSir og hlekkjar þá viS óvirSuleg athœfi, sem
þekking ein fær frelsaS þá frá“.
Kaflinn um Landnám í kjarnorkuheimi, hefst á
þessutn línutn:
. .„ÞaS er erfitt verk aS hugsa. Menn neyta flestra bragSa
til þess aS forSast þaS. AuSveldara er aS láta aSra hugsa
fyrir sig eSa ganga troSna vanaslóS í hugsunarleysi. En sjái
tnaSur, aS sú slóS liggur fratn af hengiflugi, er hatin neýddur
til aS hugsa. Þegar ekki er nema um líf og dauSa aS tefla, ^
rífur hahn sig upp úr vanaskorSum og sveigir inn á nýja
braut. Á slíkum augnablikum hefur manngildiS vaxiS
tneira en í aldarlöngu hugsunarleysi. Eitt slíkra augnablika
stendur nú yfir“.
ÞaS eru víst stökkbrevtingamar í heimi hinnar náttúrlegu
framþróunar, sem lyft hafa lífinu stöSugt á hœrra og liærra
stig. Getur þaS ekki líka orSiS stökkbreyting í heitni hugs-
unar og menningar, sem lyftir tnannkyninu yfir skugga-
legustu ófæruna inn á sólarlönd hins nxja heitns. Bókin,
Landnátn í nýjutn heitni, kindir slíka von. Hún er bjartur
geisli í íslenzkum bókmenntum. *
ísafoldarprentsmiSja gaf bókina út.
Um dfengisnautn í hdskólum
Á síðasta þingi flutti ég tillögu um, aS ríkisstjórnin,
bannaði a?i liafa um hönd áfengi í skólum landsins, en ekki
vannst tími í það sinn til að ljúka málinu. Menntamála-
ráðlierra gæti að sljálfsöðu tilkynnt öllum ríkisskólum og
skólum, sem eru styrktir af ríkisfé, að kennurum og nem-
endum væri óheimilt að liafa vín um hönd í skólum
landsins. Ekki er vitað. að ríkisstjórnin hafi látið vínnautn
í skólum til sín taka, og má þó segja, að tilefni liafi verið
nóg. Eg liélt málinu vakandi með því að birta rökstuðning
tillögu minnar í sumarhefti Ofeigs. I framhaldi af þessari
upptöku málsins hef ég snúið mér til íslendings, sem
stundar háskólanám vestan liafs, með tilmælum um, að
hann ritaði fyrir Landvörn um fyrirkomulag háskólanna
vestan hafs, að því er snertir þelta atriði. — Hefur þessi
maður sent blaðinu eftirfarandi greinargerð. Miðar bann ^
athugasemdir sínar við þrjá háskóla, þar sem liann hefur
stundað nám, en telur að yfirleitt gildi í þessu efni svipaðar
venjur við menntastofnanir í Vesturheimi. Hinum íslenzka
háskólanemanda farast orð á þessa leið:
I N. N. háskóla mátti ekki selja sterka drykki innan
mílu vegar frá skólagarðinum (campus). Léttur hjór, 3,2%
eða minna, var leyfður, en þó ekki í sjálfum skólagarðinum.
Vínsala eða bjórsala var hvergi leyfð á dansleikjum eða
öðrum samkomum stúdenta í skólahverfinu og ölvun
bönnuð. Sömuleiðis var öll áfengisrautn bönnuð í öllum
heimavistum, og svo mun vera í öllum háskólum, sem leggja
nemendum til íbúðir. Sjálfir háskólarnir standa ekki fvrir
veizlum, þar sem kennarar og nemendur drekka saman.
Hins vegar efna kennarar og embættismenn háskólanna
oft til kaffi- eða tedrykkju með stúdentum til kynningar.
— Mjög er hart tekið á því, ef það sannast, að prófessor ,