Eining - 01.11.1948, Blaðsíða 11

* E I N I N G
11
Fáeinar enduraiinningar
um 1. sanibandisþing U.M.F.Í.
1907
„Orð eru dýr, þessi andans fræ,
útsáin, dreifð fyrir himin-blæ,
og fljóta á gleymskunnar sökkvisæ
um sólaldir jarðneskra æva“.
Hugsjónir fæðast. Hvaðan ber þær að? Hvert
halda þær síðan? Visna þær og deyja? — Nei.
— Talað orð deyr ekki. Háfleyg hugsun,
frjóvguð hitamagni eldlegrar sálar og starfs-
glaðrar fellur ekki til jarðar og visnar sem
fræ milli steina. Hán bíður síns tíma og fellur
þá í frjóvga jörð. — þetta skeði 1906—1907.
Þá var fylling tímans í íslenzku þjóðlífi, meiri
r ^ en nokkru sinni fyrr eða síðar! — Þá voru
' það miklu fremur hugsanir Eggerts og Fjöln-
ismanna en orð þeirra, sem lágu í lofti, —
bárust með hlýblævi og féllu síðan sem vor-
regn á þyrsta jörð íslenzkra æskusálna, svo
að dásamlegur gróður spratt upp milli hafs
og heiða, svo að segja í einu vettfangi. — Þá
gerðust undur mikil í íslenzku þjóðlífi. Æska
landsins reis úr dvala og fylkti liði!----
Þess vegna verða þessi fyrstu ár ung-
mennafélaganna svo minnisstæð okkur,
sem áttum því láni að fagna að vera
með frá upphafi og lifa síðan með starfi
I þessu og hugsjónum ævilangt, — sumir
bæði heima og erlendis. — Telja má,
að hornsteinn þessa starfs sameiginlega
hafi verið lagður með hinu fyrsta sam-
bandsþingi íslenzkra ungmennafélaga á
Þingvöllum 1907. Er margs að minnast
frá þeim dögum, og skal hér aðeins
drepið á fátt eitt af öllu því.
Ég var formaður Ungmennafélags
Reykjavíkur um þessar mundir, og var
þar saman komið mikið mannval ungra
áhugamanna víðsvegar af landinu. Yfir
öllu starfi voru blakti bláhvíti fáninn,
sem ungmennafélagar báru fyrstir
manna fram í sólheiði þjóðlífsins, þótt
áður væri kunnur undir nafninu „stúd-
enta-fáninn“. Var hann dreginn að hún
á ,,Bárubúð“ á öllum fundum vorum og
samkomum og eignaðist þannig smám
saman, og ósjálfrátt, ítök og fótfestu í
hugum manna og hjörtum. Var þetta
sumum stjórnmálamönnum vorum gleði-
♦ efni, en aftur á móti áhyggjuefni all-
mörgum öðrum. Og ekki sízt er nálgast
tók konungskomuna 1907. Minnist ég
þess enn, að skömmu áður gerði Hannes
ráðherra Hafstein mér boð og bað mig
að koma heim til sín til viðtals. Spurði
hann mig þá, hvort satt væri, að vér
ungmennafélagar hygðum á fánaskrúð-
göngu allmikla um Almannagjá og nið-
> ♦ ur á Þingvöll dag þann, er hátíðahöld
ættu þar fram að fara í tilefni af kon-
ungskomunni. Taldi hann, að slíkt
myndi talið óviðeigandi og jafnvel
móðgun við hina göfgu gesti þjóðarinn-
ar. — Sagði ég ráðherra sem satt var,
að eigi hefði verið um þetta rætt né
hugsað. En hitt væri víst, að vér mynd-
um draga fána vorn að hún yfir þing-
stað vorum, eins og vér hefðum gert frá
öndverðu á öllum fundum vorum og
samkomum hér í bæ, og honum væri
kunnugt. Taldi ráðherra ekkert við það
að athuga. Fór vel á með okkur í sam-
tali þessu. Enda virti ég ætíð Hannes
Hafstein, mat hann mikils og þótti inni-
lega vænt um hann, þrátt fyrir það að
eigi fóru saman stjórnmálaskoðanir vor-
ar nema að sumu leyti ....
Fulltrúar á þessu fyrsta sambands-
þingi á Þingvelli voru þessir:
Jóhannes Jósefsson, 1. fulltrúi U.M.F.
Akureyrar, Guðmundur Guðlaugsson, 2.
fulltrúi U.M.F. Akureyrar, Bernharð
Stefánsson, fulltrúi U.M.F. Öxndæla,
Helgi Valtýsson, 1. fulltrúi U. M. F.
Reykjavíkur, Jón Helgason, 2. fulltrúi
U.M.F. Reykjavíkur, Guðbrandur
Magnússon, 3. fulltrúi U.M.F. Reykja-
víkur, Arngrímur Fr. Bjarnason, full-
trúi U.M.F. ísafjarðar og Bolungavíkur.
Frá Þingvallahátíðinni og sambands-
þingi voru er mér það enn einna minn-
isstæðast, hve mjög mér brá, er vér
komum að Almannagjá og sáum, hve
þar var allt eldrautt og völlurinn allur
og hátíðasvæðin logandi í Dannebrogs-
fánum, svo að jafnrauður mun Þing-
völlur aldrei verið hafa, síðan hraunið
brann þar forðum. Og þó var „þessi
þjóð“ að fagna konungi sínum á forn-
helgasta sögustað sínum.
Hinn glæsilegi fáni U.M.F.Í. varð sem
kunnugt er of áberandi heiðblár í þessu
ægilega eldhafi erlendrar dýrkunar.
„Sólskinshvítur og sumarblár“ blasti
hann við í blænum og bar hátt yfir vell-
ina úr tjaldstað vorum inni undir
Fögrubrekku. Sjaldan hefur mér runn-
ið svo mjög til rifja neinn atburður og
sá, er virðulegur forseti sameinaðs Al-
þingis var sendur til vor snemma dags
með þá beiðni stjórnarinnar að draga
niður fána vorn, eða þá a. m. k. að
„srnækka" hann í líkingu við einn mjög
lítinn fána á stórri tjaldbúð Sjálfstæð-
ismanna. Mun fánamál íslendinga hér
hafa unnið sinn fyrsta stórsigur, er
þessari beiðni var samróma neitað, þótt
eigi hafi þess verið getið að verðleik-
um.----------
Annað, sem mér hefur orðið minnis-
stætt frá þessu voru fyrsta sambands-
þingi og stofnþingi, var hinn djúpi og
víðfeðmi skilningur á nauðsynlegri und-
irstöðu og traustum grundvelli starfs
þess, er hrifið hafði hugi vora sem sterk
flóðbylgja, krafðist alhuga vors, atorku
og fórnfýsi og allra krafta, og kristall-
aðist í kjörorðinu fagra: íslandi allt,
sem þá um hríð var sálþrungnasta orð
íslenzkrar tungu. Fylgdi þar átakanlega
hugur máli, og sást þess glæsilegur vott-
ur í starfi tugatuga ungra manna og
kvenna um alllangt skeið. — Ella væri
hugtak þetta aðeins klingjandi málmur
og hvellandi bjalla. — Hornsteinar sam-
bandshugsjónarinnar voru: hinn kristi-
legi grundvöllur starfsins og bindindis-
heitið, og nokkru síðar einnig þegn-
skylduvinnan. — Þessum þrem horn-
steinum hafa ungmennafélögin síðan
kippt undan, smám saman. Fyrst undir
áhrifum fyrra styrjaldar, og síðan sök-
um kæruleysis og áhugaleysis fleiri eður
færri félagsmanna. — Og t. d. í dag
myndi engum hópi íslenzkra æskumanna
hugkvæmast sú nauðsyn að leggja svo
trausta hornsteina hárra sala — þótt
nú hugsi allir í „hallar-stíl“. En „hallir“
án traustra hornsteina nefnum vér
skýjaborgir, og er nú æskulýður vor
sérfræðingur í þeirri byggingalist....
Leikur á því enginn vafi, að hinir
fyrstu fulltrúar á þingi U.M.F.Í. hafa
verið dásamlega skyggnir menn og raun-
sæir.
Lítill hópur litklæddra ungra íslend-
inga á Þingvelli 1907, brennandi af eld-
legum áhuga og dásamlegum djúpsæj-
um skilningi á kröfum sínum og hlut-
verki, í fylkingarbrjósti þjóðar sinnar,
mitt í fjölmennu glæsihafi erlendra og
hérlendra gesta og þjóðhöfðingja, undir
ofríki erlends fána, — verður oss gömlu
ungmennafélögunum ógleymanlegur við-
burður og hjartfólgin endurminning!
Helgi Valtýrsson.
(Skinfaxi 1. 1948).
Mikið um ölvun
þessa viku
Alla þessa viku hefur verið mikið um
ölvun í bænum. Lögreglan hefur á
hverri nóttu orðið að skipta um í flest-
um klefum fangageymslunnar, enda
hafa að jafnaði verið settir í fangelsi
15 manns á sólarhring þessa viku.
í gærkvöldi var aftur heldur rólegra,
en lögreglan bjóst við, að það væri svika-
logn á undan stormi, því ef að vanda
lætur, byrjar vikuskiptaölvunin síðdeg-
is í dag og stendur fram á mánudag.
Auk þeirra, sem hnepptir eru í fang-
elsi, eru venjulega álíka margir teknir
úr umferð og fluttir heim till sín.
Tíminn, 2Jj. sept. 19U8.
Alltaf eru menn að fárast um styrj-
aldir og ómenningu heimsins, en geta
þjóðir gert sér glæsilegar vonir um
menningu meðan stjórnir þeirra rækta
slíkt ástand, sem hér er sagt frá, halda
áfram að selja þegnum sínum áfengi,
sem gerir þá ýmist að aumingj um, vand-
ræðamönnum eða glæpamönnum. Slíkt
er sannarlega ekki í samræmi við allt
tal manna og óskir um batnandi heim,
bjartari menningu og varanlegan frið.