Jafnaðarmaðurinn - 10.03.1928, Blaðsíða 3

JAFNAÐARMAÐURINN
3
Áfengisútlátin
og
læknarnir.
Það hefir um langt skeið_ver-
ið „opinbert leyndarmál“, hversu
óskaplega margir læknar landsins
hafa misnotað rétt sinn til að
gefa eða selja ávísanir á áfengi
sem lyf. Alþjóð vissi, að hjer
var um stórfenglegan ósóma að
ræða — og sorglegan ósóma —
Það má. teljast sorglegt ástand,
að læknarnir — hinir hálaunuðu
heilbrigðisfulltrúar þjóðarinnar —
skuli nota aðstöðu sína til and-
legrar og líkamlegrar eyðilegg-
ingar með áfengisaustri. — Verða
meira og minna valdandi drykkju-
skaparógæfu fjölda manna —
valdandi heilsuspillingu, siðferð-
isspillingu, hefmila- og þjóðar-
ógæfu. —
íslendingar eru taldir — ýmsra
hluta vegna — með fremstu
menningarþjóðum. — Þarna er
þó ærið alvarlegt skarð fyrir
skildi. — Ein embættisstjett þjóð-
arfnnar — menn, sem hafa aflað
sjer lærdóms og vísindalegrar
þekkingar, hafa þó ekki náð svo
háu menningarstigi, að þeir hafi
reynst færir um að hefja sig upp
yfir alt það, sem viðheldur háska-
legu þjóðarböli og ósóma —
heldur ýta undir og magna það
böl, sem talið er eitt stærsta og
alvarlegasta böl mannkynsins.
Vei þjer, menningarþjóð! Hvílík
ógæfa! Mennirnir, sem þú hefir
alið og eflt til þess að vaka yf-
ir heilbrigði hinna hraustu, ti
þess að lækna hina sjúku og ti
þess að leiða börn þín inn á
R ey k Garrick Mixture t ó b a k. Feinr- Shag
Capstan — Mix
Glasgow — Golden Bell
Waverley — Gordon Mixture
Richmond — Engelsk Flag
n/c. Islandsk --
Capstan Bills Best
St. Bruno Flake Central Union
MossRoseenskt&danskt Saylor Boy
og allar aðrar þektustu reyktóbakstegundir
heimsins eru ávalt fyrirliggjandi í heildsölu hjá .
Tóbaksverslu n Islands, h.í., '
Reykjavík.
braut heilbrigðs lífernis — til rjett á að fá opinbera staðfest-
sálir í hraustum líkömum
reynast þjer svona!
- þeir
Oft hefir verið tilefni til slíkra
íugleiðinga — því allir hafa vit-
að um ósómann. — En sjerstakt
tilefni gefst til að hugsanir þess-
ar vakni á ný, er litið er yfir
skýrslur þær um áfengisútlát, er
síra Björn Þorláksson hefir nú
gert að tilhlutun ríkisstjórnarinn-
ar. — Þar hefir rjettur maður
fengið rjett*verk að vinna. Þjóð
in átti rjett á að fá áð vita alt
um þetta efni eins og þad er.
Það átti að verða fyllilega
opinbert mál, hverjir þeir læknar
væru, sem mest viðhjeldu ósóm
anum. — Hinir saklausu áttu
ingu á sakleysi sínu.
Þá var það heldur ekki ófyr-
irsynju, að þjóðin fengi að skygn-
ast yfir atferli sumra lyfsalanna,
jessara rhanna, sem þjóðin hefir
engið sjerstöðu til þess að auðg-
ast á hinum vanmegnugu, hinum
sjúka og fátæka hluta þjóðarinn-
ar. — Og það hefir nú komið í
Ijós, að þar eru menn, sem sarn-
viskan virðist ekki ónáða. Menn,
sem hafa kunnaö að nota sjer
Dað góða næði, sem íhalds-
stjórnin í landinu hefirgefið þeim
til þess að þjóna varmenskutil-
hneigingum sínum á kostnað
sjúkra manna.
En nú er næðinu lokið. —
Skjólgarður sameiginlegs afbrota-
sukks er nú niöur brotinn á
aðariáðningarnar eru í raun rjettri
bestu ráðningarnar. Þar vinst það
tvent, að atvinnurekandinn getur
gengið að vinnuaflinu vísu þann
tíma, sem ráðningin gildir-, og
verkamaðurinn veit hve langt
tímabil hanngetur haftvinnuna. En
sá böggull fylgirennþessu skamm
rifi, að vinnutíminn hvein dag er
óákveðinn. Menn verða að ráða
sig með þeim skilyrðum, að
vinna altaf þegar þess er krafist
hvort sem það er að nóttu ti
eða á helgidegi, án þess að fá
nokkra aukaborgun fyrir þá vinnu
Slíkir samningar eru algerlega
óhæfir og ættu að bannast með
lögum.
Allir niánaðar- og ársráðnir
menn, er vinna hjer við stærri
atvinnufyrirtæki, eru ráðnir með
þessum skilyröum. Hér fer á eftir
samningur, er verkamaður einn
gerði við verslun Sigfúsar Sveins-
sonar, og er hann glögt sýnis-
horn þeirra ókjara, sem flestir
verða að lúta að:
Jeg undirritaður N. N. Þ. N.
ræöst hjer með hjá Sigfúsi
Sveinssyni kaupmanni, frá og
með 14. þ. m. til 17. eða 18.
september næstkomandi fyrir um-
samið kaup kr. 80.00 — áttatíu
krónur — fyrir hvern mánuð og
frítt fæði, auk húsnæðis. Jeg er
vanur allri algengri landvinnu
(sveitavinnu) og lofa að vinna að
hverju verki, sem fyrir kann að
koma í landi, fiskvinnu og öðru,
og hvenær, sem þörf gerist, og
á jeg enga kröfu til aukaborgun-
ar fyrir svokallaða eftirvinnu eða
helgidagavinnu.
Fyrir veikindi, sem fyrir kunna
að koma, dregst hlutfallslega frá
kaupinu.
Kaupið greiðist mjer eftir sam-
komulagi eða eftirá að ráðning-
artímanum loknum.
Mál út af samningi þessum
skal rekið fyrir gestarjetti Suður
Múlasýslu á Norðfirði.
Jeg, Sigfús Sveinsson, er ofnan
rituðu samþykkur.
Til staðfestu undirskrifað af
báðum aðilum.
Nesi í Norðfirði, þ. 12. maí 1926
(Nöfn aðila).
Slíkar sem þessi, munu flestar
mánaðarráðningar þessarar versl-
unar vera, og út yfir tekur þó
þegar um fátæka fjölskyldumenn
er að ræða, því þá eru sett
samningana ákvæði um að þeir
skuii taka vörur út á kaupid, án
tillita til verðlagsins, sem er
vörunni eða vörugæðanna.
Enn er eitt atriði ónefnt, sem
miklu máli skiftir og það er hús
nœdið.
Fæstir verkamenn eru svo
stæðir, að þeir eigi sjálfir húsin
sem þeir búa í. Verða þeir því
að leigja hjá atvinnurekendanum
því ekki fást peningar til að borga
öðrum húsaleiguna með, þó ann-
arsstaöar fengist betra húsnæði,
sem þó sjaldnast er til að dreifa.
AÖalatvinnurekendur bæjarins
eiga fjölda húsa, sem þeir leigja
út verkafólki sínu. Varla nokkur
einasta íbúð í öllum þessum
húsum, mundi að öllu leyti full-
nægja fyrirmæium sæmilega
strangrar heilbrigðissamþykta*, ef
út í það væri farjð. Flestöll húsin
eru t. d. salernislaus, frárenslis-
■ATHUGIÐii
Skonrok ogKringlur á kr. 1,00 kg. og
Tvíbökur á kr. 1,90 kg. í heildsölu.
Kaupmenn og útgerðarmenn! Pantið með
fyrirvara. Sent gegn póstkröfu út um land.
Sigmar Friðriksson
bakari, Seyðisfirði.
50 aura.
50 aura.
Elephant-cigareltur.
Ljúffengar og kaldar.
Fást allsstaðar.
I heíldsölu hjá
Tóbaksverslun Islands, h.f.
stórum svæðum — og það er
ekki hægt að segja, að sú sjón
sje fögur, sem þá blasir við al-
menningi, nje það sje að nauð-
synjalausu, að núverandi stjórn
hefir tekið sjer fyrir hendur að
moka íhaldsfjósið!
- Árangurinn af ákvörðunum
stjórnarinnar í áfengismálunum
og starfi síra Björns Þorláksson-
ar er þegar orðinn nokkur —
og góður. Lyfsölunum hefirskot-
ið skelk í bringu og læknarnir
hafa mikið dregið úr áfenglslyf-
aus og mörg vatnslaus. Flestar Jallir, að í slíkum fýlubælum get
eru íbúðirnar ein 6X6 álna stofa ur ekki þrifist nein göfug og heil-
og álíka stórt eldhús, þegar best brigð hugsun, alt verður það
er að búið. Margar íbúðirnar eru lágt, ljótt og ófullkomið — eins
3ó aðeins eitt einasta herbergi, og húsnæðið og hollustuhættirn-
oft ómálað og illa útbúið. Eins ir — sem fólkið fæst við með
herbergis íbúðirnar eru leigðar á sínum andlegu hæfileikum. Kröf-
10—20 krónur um mánuðinn urnar til aukinna lífsþæginda
(oftast á kr. 15.00) en tveggja verða engar og þessvegna grotn-
herbergja íbúðirnar á 25—-40 kr. ar verkafólkið niður líkamlega og
(venjulegast 30—35 kr.) Einhver andlega í þessum andlegu og
geymsla fylgir venjulega. Auk líkamlegu pestarbælum. Ekkert
þess er fólkinu kássað svo þjett er eins tilvalið til þess að kveikja
saman f þessar íbúðir, að hvert og viðhalda andlegri óáran í fólki
hús má heita yfirfylt. eins og ill og óþægileg húsa-
Aðbúð fólksins í þessum efn- kynni, enda mun það varla koma
um er fulikomið íhugunarefni fyrir, að fólk í slíkum híbýlum
hverjum skynbærum manni. Þar tali eða hugsi um annað en ein
er ekki á neinn hátt unt að við- hverskonar hneyxlismál
hafa það nreinlæti, sem er nauð- Hjer hefir þá verið bent á þau
synlegt til að tryggja heilsu íbú- þrjú atriði, er mestu máli skifta
anna, síst þar sem öll þægindi um afkomu verkafólks. Þá er
vanta, enda er loftið í flestum eitt enn, sem ekki er hvaö síst
þessum húsum svo þungt og ó- og sem líka oftast er umrætt, en
holt, að ekki væri að undra þó það er sjálft kaupgjaldið. Hjer
allar fjölskyldurnar yrðu tæringar- hefir kaupgjaldið aldrei komist
veikar af að búa árum saman í hærra en í kr. 1,10 um klukku
slíkum húsakynnum. Líkamlegu stund fyrir karlmenn og 85 aura
heilbrigði verkafólks er því bein- um kl.st. fyrir kvenfólk. Mánaðar
línis stefnt í voða með þessum kaup hefir altaf verið tiltölulega
illa útbúnu og óhollu leiguíbúð- lægra en tímakaupið, en aftur hefir
um atvinnurekenda, sem svo er sá vinnutími verið lengri.
tekið okurverð fyrir að fá að liafa Meðan kaupið var í þeirri hæð
til íbúðar. I og að framan greinir, var víðast
Þetta eitt ætti að vera nægi-
legt tilefni til þess, að hið opin-
bera skerist í leikinn og reyni að
rjetta hluta veikafóiks í þessu
efni. Hin andlega óhollusta, sem I mótstöðu niður
hlýtur að fylgja slíkum íbúðum | karlmönnum og
hvar enginn munur gerður
dagvinnu og eftirvinnu, helgi
dagavinnu og næturvinnu. 1924
lækkaöi kaupið án verulegrar
í kr. 1,00 hjá
kr. 0,80 hjá
sem þessum, skal ekki gerð aðlkvenfólki. Þó var sá munur gerð
uintalsefni hjer, en þó sjá. þaðjurá, að eftirvinna og næturvinna
karla varð kr. 1,25 og kvenna kr.
1,00 en helgidagavinna hin sama
og algeng dagvinna. Þó var þessi
munur ekki gerður allstaðar.
Sumstaðar var altaf goldið hið
algenga dagkaup fyrir alla tíma
sólarhringsins.
Um áramótin 1926 átti enn að
ækka kaupið. Þá var það, sem
Verklýðsfjelagið fjekk það stööv-
að. Eins og áður er á minst,
lækkaði kaupið þá um 5 aura
á kl.st. vegna peningagreiðslunn-
ar er lofuð var, en sem aldrei
lefir verið efnd. 1927 var kaup-
ið svo enn lækkað niður í 85
aura fyrir karlmenn og 60 aura
fyrir kvenfólk. Var það kaup-
gjald bundið samningum og helst
enn óbreytt. Er það miðað við
10 stunda vinnu og kvöldvinna,
skipavinna, næturvinna og helgi-
dagavinna greidd hærra verði.
Að lækkun þessi varð, var aðal-
lega því að kenna, hve samtök
verkafólks voru slök, og því, hve
árið 1926 hefir orðið öllum ó-
hagstætt.
Óvíða á landinu munu launa-
kjör verkafólks þó lakari en hjer,
bæði karla og kvenna. Verður
að fá kaupgjaldið hækkað, svo
það verði í samræmi við kaup
það, sem annarsstaðar er greitt.
Mánaðarkaup er frá 150 kr. og
upp í 225 krónur óg leggur þá
verkamaðurinn sjer alt.
Ársráðningar eru frá 1000 og
upp í 1500 krónur og er verka-
manninum þá lagt fæði.
Slík eru launakjörin.