Einherji - 30.03.1944, Blaðsíða 1

4
# #
tú6 JframBÓknarmatttta í J&iglufitði
XIII. árgangur.
Fimmtudaginn 30. marz 1944
EINHERJI
Blað Framsóknar-
manna í Siglufirði.
Ritstjóri og ábyrgóarm.:
Jóhann Þorvaldsson
BiaSiS kemur út annan-
hvern fimmtudag.
Áskriftargjald kr. 6,00
árgangurinn.
I lausasölu 25 aura eint:
7. tölublað
Æviniýri branUydjanda
Á hinni miklu „afmælisdagaöld",
sem yfir landið hefir gengið síðan
pólitíski reipdrátturinn harðnaði,
og þó einkum eftir, að farið var
að veita ,,undanþágurnar“ (vín-
veitingaleyfin), hefir skyndilega
fundizt mesti fjöldi ,merkismanna‘,
„afburða vinsælla,“ sem rækilega
er minnzt í blöðum og útvarpi
Þykir mest kurteisi að gera það
eigi síðar en á þrítugsafmælinu
og svo við hvern hálfan og heilan
tug ára úr því. — En svo eru til
aðrir merkismenn, sem ef til vill
eru ekki neitt „afburða vinsælir",
hafa aldrei laðað neinn að sér með
,,undanþágum“ og aldrei óskað
sér neinnar frægðar, en samt unnið
merkilegt brautryðjendastarf og
gefið fordæmi, sem tjón er að
glata.
Einn þeirra manna er Skafti
Stefánsson frá Nöf. — Sögu hans
þarf einhverntíma að skrá ræki-
lega og gæti hún verið þrem
mönnum nokkurt verkefni: Sagna-
ritarinn, sem á sínum tíma skrifar
sögu Sigluf jarðar, hlýtur að ætla
Skafta ríflegt rúm í bók sinni.
Fyrir þjóðsagnafræðinginn munu
ýmis ævintýri, sem Skafti hefir
lent í, verða hinn mesti fengur. Og
fyrir listamanninn gæti æviferill
Skafta, og þó ef til vill fyrst og
fremst æskuár hans og systkina
hans, og fágæt hetjubarátta móð-
ur hans, verið hinn ákjósanlegasti
efniviður í skáldsögu. Hér verður
þessu efni ekki gerð nein fullnægj-
andi skil, það leyfir hvorki rúm
Einherja, né geta mín. Aðeins skal
drepið á fátt eitt í þeim tilgangi
að minna á það, sem síðar þarf að
gera vel og vandlega.
Fyrir rúmlega hálfri öld byrj-
uðu ung hjón, Dýrleif Einarsdóttir
og Stefán Pétursson, búskap í
Málmey á Skagafirði. Efnin voru
sáralítil. Nokkrar ær áttu þau og
eina kú, Stefán var hinn mesti sjó-
garpur, og bæði hjónin stórbrot-
in í skapi og vinnuvíkingar. Bú-
skapur þeirra blómgaðist ágætlega
og á þriðja búskaparárinu voru
kindumar orðnar 140. En þá
barst bráðapestin út í Málmey og
á skömmum tíma féll fjárstofn
þeirra svo, að þau áttu aðeins
eftir 25 kindur. Hugðu þau hjón
þá á ráðabreytni og fluttu vorið
eftir að Litlubrekku á Höfðaströnd
með son sinn Skafta rúmlega árs-
gamlan. Fyrsta árið gekk allt vel,
en eftir það kom hvert áfallið
öðru þyngra. Annað árið í
Litlubrekku lá húsbóndinn allt
sumarið í taugaveiki. Þriðja sum-
arið fékk hann hálsmein, svo ill-
kynjað, að honum var lengi ekki
hugað líf. Læknishjálp var þá ó-
fullkomin og skurðaðgerðir fágæt-
ar. Að síðustu sprakk meinið, en
útferð var lengi úr sárinu. Má
nærri geta, hvílíkt feikna erfiði
hefir þá hvílt á konunni ungu, sem
bæði varð að vinna úti og inni og
hafði oft lítinn svefn, þar sem hún
hafði bæði sjúkling og ungbarn að
annast, því að þá var fætt annað
barn þeirra hjóna — Pétur.
En nú leið aðeins skammur tími
þangað til þyngsta áfallið kom.
Þau hjónin voru að búa sig af
stað til jarðarfarar. Stefán hafði
ætlað eitthvað út á undan, en
þegar Dýrleif kom niður stigann
rétt á eftir, sá hún hann liggja
endilangan í göngunum. Fyrst
datt ekki annað hug en að
að hann væri dáinn, en eftir
nokkra stund, sá hún þó lífsmark
með honum. Með einhverjum ó-
skiljanlegum hætti fengu þær,
Dýrleif og vinnukona hennar bisað
honum upp í baðstofuna og í rúmið
Með aðstoð frá næstabæ varlæknir
sóttur til Hofsós. Hann kvað Stef-
án hafa fengið slag, en ekki gat
hann vakið hann. Lá hann lengi
meðvitundarlaus, en raknaði þó
við um síðir, og þrótturinn kom
smám saman aftur, en þó aldrei að
fullu, enda hlífði hann sér ekki
við vinnu eftir að hann fór nokkuð
að geta.
Alls voru þau hjónin 7 ár í
Litlubrekku. Það hefði verið þrot-
lítil barátta við veikindi, og heilsu
Stefáns hnignaði heldur aftur upp
á síðkastið. Tóku þau þá það ráð
að flytja aftur út í Málmey, því að
Stefáni fannst hann heldur geta
sinnt sjónum en búskap, enda var
bústofninn þá orðinn lítill. í Málm-
ey bjó Fri^rik Stefánsson, en þau
Dýrleif og Stefán fengu þar lítinn
bæ til íbúðar. Hófst Dýrleif þegar
í stað handa með túnrækt og gekk
ötullega að útivinnu eigi síður en
innanhússtörfum, og svo kvað
Símon Dalaskáld eitt sinn, er hann
kom út í eyna.
Rósin víra rausnar há
rösk á túni sínu.
Faldahlíð með fríða brá
farin Dýrleif er að slá.
Stefán varð formaður á bát er
Friðrik átti. Gat hann haft stjórn
sem fyrr og róið (báturinn var
sexæringur), en óhægt átti hann
með að skera beitu. Varð Skafti
því strax að verða honum að
nokkru leyti hægri hönd og síðar
einnig Pétur. Má því segja, að
Skafti hafi byrjað sjómanns-feril
sinn 8 ára gamall og tók þó út
afskaplegar sjóveikiskvalir, svo að
árum skipti.
1 Málmey dvaldi fjölskyldan að
þessu sinni í 5 ár. Þar bættust tvö
Fyrir meir en hálfri öld festi
samvinnuhreyfingin rætur á ís-
landi. Þingeyskir bændur riðu á
vaðið með stofnun Kaupfélags
Þingeyinga. Síðan hafa jmörg
byggðarlög fetað í slóðina með
stofnun Kaupfélaga í flestum sveit
um og kaupstöðum landsins. Al-
staðar er árangurinn hinn sami:
Samvinnustefnan hefur reynzt
íslendingum umbótastefna ekki ein
göngu í verzlun, heldur og í öllu
viðskipta- og atvinnulífi þjóðar-
innar. Stór hluti þjóðarinnar viður-
kennir nú þegar yfirburði Kaup-
félaganna, yfir eldri verzlunar-
háttu hér á landi, kaupmennskuna.
Engin félagshreyfing hefur náð
jafnmikilli útbreiðslu hér á landi,
sem samvinnufél.skapurinn. Frá
öndverðu hefur Framsóknarfl.
stutt þessa félagsumbót og eflt
hana á allan hátt. Þar hafa einnig
börn í hópinn: Indriði og Guðveig.
Um svipað leyti og Guðveig fædd-
ist fékk faðir hennar slag að nýju,
og varð ekki vinnufær eftir það,
þótt hann um hríð hefði nokkra
fótavist með stuðningi og hjálp
og lifði enn í 26 ár og mikinn
meiri hluta þess tíma gersamlega
ósjálfbjarga.
Nú var svo komið fyrir fjol-
skyldunni, að ekkert virtist fram-
undan annað en sveitin. Og sultur-
inn var tekinn að sverfa allfast
að.
Skammt frá Hofsós var lítið
hreysi, sem kallað er á Nöf. Þar
hafði verið búið og gerður dálítill
túnkragi í kring, en var nú í full-
kominni niðurnízlu og órækt. Þang
að varð að ráði, að Dýrleif flytti
með hinn sjúka mann sinn. Móðir
hennar, sem verið hafði hjá henni
til þessa og var orðin mjög las-
burða, fluttist til sonar síns á
Akureyri. Mun þeim mæðgum hafa
fallið mjög þungt að skilja, en
gamla konan lifði aðeins skamma
stund eftir þetta.
Mikið orð hafði verið gert á
Framhald á 4. síðu
menn úr öðrum flokkum komið til
samstarfs.
Á undanförnum árum hefur all-
mikið borið á þyí innan Kaupfélags
Siglfirðinga, að pólitískar ýfingar
og togstreita áttu sér stað. Er ekki
nokkur vafi á því að oftar en einu
sinni hefur politískur flokkur
reynt að hrifsa til sín yfirráð í
félaginu til flokkslegs ágóða
Af þessu hafa leitt pólitískar erjur
innan vébanda félagsins, sem
stundum hafa risið all hátt og stað
ið félaginu fyrir eðlilegum vexti.
Framsóknarmönnum innan félags-
ins hefur verið þetta fullljóst og á-
vallt reynt að vinna á þann veg, að
engum pólitískum flokki tækist að
ná þar meirihluta flokksaðstöðu
S.l. ár var ekki annað sýnna en
til borgarastyrjaldar drægi innan
félagsins í sambandi við kosningu
Kommúnistar vilja ekki frið
og samstarf innan K.F.S.